دوشنبه ۱۰ فروردین ۱۳۹۴

جاوید قربان اوغلی کارشناس سیاسی و از دیپلمات‌‌های ارشد وزارت خارجه در دولت محمد خاتمی می‌گوید، به دلیل کاهش نقش وزارت خارجه ایران در موضوعات سیاست خارجی در دولت قبل[دولت احمدی‌نژاد]، پرونده‌های مهم روابط خارجی [از جمله یمن و روابط با حوثی‌ها] به نهادهای دیگر [سپاه قدس و دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی زیر نظر بیت رهبر] سپرده شده است. اطلاعات غلط و توصیه‌ها و تشویق‌های این نهادها به حوثی‌ها آنها را به این تصور غلط انداخت که حال چون بر صنعا مسلط شده‌اند می‌توانند تسلط خود را بر تمام یمن گسترش دهند.

این کارشناس سیاسی می‌گوید «ایران می‌توانست به جای جار و جنجال و حمایت علنی که حساسیت‌های بسیاری را بر انگیخت با تدبیر به متحدان حوثی خود در راستای تثبیت و نهادینه و مشروعیت دادن به دستاوردهای نظامی و تبدیل آن به اهرم قدرت و فشار سیاسی، مشاوره بدهد. متاسفانه این اتفاق نیفتاد.»

گفت‌وگوی سایت «جماران» با جاوید قربان اوغلی را در زیر می‌خوانید:

جاوید قربان اوغلی:
تحولات یمن نباید کشورمان را درگیر معضل دیگری در منطقه کند و کشورهای عربی را رو در روی ما قرار دهد

کارشناس ارشد سیاسی با اشاره به حمله عربستان به یمن آن را ناشی از اشتباهات محاسباتی انصار الله در ارزیابی تحولات داخلی یمن ارزیابی کرد و گفت: ریاض، یمن را جزیی از امنیت خود می‌داند و کاملاً روشن بود که اجازه نخواهد داد تحولات یمن منجر به تسلط حوثی‌ها و بازگشت مجدد حامیان علی عبدالله صالح بر این کشور شود.

جاوید قربان اوغلی در گفت و گو با خبرنگار جماران در پاسخ به این پرسش که توجیه حقوقی حمله عربستان به یمن می‌تواند چیست، پاسخ داد: عربستان سعودی بر اساس ائتلافی متشکل از ۲۰ کشور علی‌الخصوص کشورهای حوزه ی خلیج فارس و مشورت‌هایی که با قدرت‌های بزرگ از جمله آمریکا انجام داده، نشان داد که تمامی این اقدامات را با تمهیداتی از پیش تعیین شده انجام داده است تا نوعی مشروعیت را به این حملات بدهد. هرچند که ائتلاف مذکور نمی‌تواند پوشش قابل قبولی برای تجاوز کشور به یمن باشد ولی باید توجه داشت عربستان از نفوذ قابل توجهی برای اقناع متحدان خود و جامعه بین‌الملل برای اقدام خود برخوردار است و کشورها در موضوعاتی که با امنیت آنان مرتبط است منتظر نهادهای بین‌المللی نمی‌مانند، به ویژه اگر از حمایت قدرت‌های تاثیرگذار از اقدامات خود مطمئن باشند.

جاوید قربان اوغلی درباره حمایت امریکا از این حمله تصریح کرد: حقوق بین الملل، همواره ابزاری در دست قدرت‌های بزرگ و بانفوذ در راستای مشروع جلوه دادن اقداماتی است که توسط آنان صورت می‌گیرد، لذا تجاوز عربستان به یمن نه در چارچوب حقوق بین‌الملل بلکه در راستای توافقات و ائتلاف منطقه‌ای و بین‌المللی است و کاملاً مشخص بوده که مواضع امریکا همسو و در حمایت از عربستان خواهد بود.

وی افزود: مناقشات یمن در ابتدا دارای ابعاد داخلی بود و در ادامه در اثر مداخلات سیاسی اطلاعاتی و امنیتی برخی از کشورها چارچوبی منطقه‌ای پیدا کرد و اکنون با شروع جنگ، ابعاد بین‌المللی یافته و قدرت‌های بزرگ نیز ساکت ننشسته و در آن دخالت خواهند کرد.

وی  در پاسخ به مقایسه حمله امریکا به افغانستان  و تشابه آن با حمله عربستان به یمن گفت: این حمله تشابهی با حمله آمریکا به افغانستان ندارد زیرا حمله به افغانستان که بعد از حملات تروریستی  ۱۱ سپتامبر صورت گرفت و امریکا آن را خدشه‌دار شدن غرور و ابهت خود می‌پنداشت، صورت گرفت، در حالی که تهاجم عربستان به یمن، در قالب امنیت آن کشور و رقابت‌های هژمونیک منطقه‌ای است که به دلیل نپختگی بازیگران داخل یمن و حامیانش و نداشتن درک درستی از تحولات منطقه، متاسفانه تبدیل به یک جنگ تمام عیار تبدیل شده که سرانجام آن نیز مشخص نیست.

این کارشناس بین‌الملل با اشاره به موقعیت خاص یمن گفت: یمن تنها کشور در شبه جزیره‌ی عرب است که عضو شورای همکاری خلیج فارس نبوده و عربستان این کشور را حیات خلوت و بخشی از امنیت خود می‌داند. ضمن اینکه به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک یمن، این کشور بخشی از امنیت منطقه و علی‌الخصوص آبراه‌های بین‌المللی است که برای قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی حائز اهمیت است.

وی به اهمیت توازن قدرت در داخل یمن، تهدید بالقوه امنیتی علیه عربستان، تسلط بر باب المندب و دریای سرخ  به اقدامات انصار الله اشاره و بیان کرد: انصار الله ابتدا با آگاهی و هوشیاری عمل کرد و ملاحظات داخلی (مردم یمن) و منطقه‌ای را مد نظر داشت و ملاحظه کردیم که پس از تصرف صنعا پایتخت این کشور رئیس جمهور را برکنار نکرد و مواضع مسولانه‌ای که برای مردم آن کشور قابل قبول بود و حساسیت بین‌المللی را نیز بر نمی‌انگیخت اتخاذ کرد،  ولی متاسفانه اشتباه استراتژیک آنها عدم اشراف اطلاعاتی در جریان فراری دادن رئیس جمهور از صنعا و متعاقب آن پیشروی به سوی عدن بود .

قربان اوغلو افزود: عدن گلوگاه دریای سرخ از طریق باب المندب است و روشن بود که خط قرمز عربستان، قدرت‌های منطقه مانند مصر که قبلاً نیز در این خصوص هشدار داده بود و همچنین قدرت‌های بین‌المللی تلقی می‌شود و آنان اجازه نخواهند داد جریانات سیاسی متحد ایران بر آن مسلط شود، زیرا سهم بزرگی از تجارت بین‌المللی از جمله نفت از این طریق این تنگه و دریای سرخ  صورت می‌گیرد. می‌توان گفت که اقدامات اطلاعاتی عربستان توانست انصارالله را در این دام افکنده و محملی برای تجاوز نظامی با حمایت ائتلاف مورد ادعای ریاض را فراهم سازد.

وی با بیان اینکه «حقوق بین الملل دستاویز قدرت‌های بزرگ است» تاکید کرد: تاکید مکرر تبلیغاتی ما بر سکوت سازمان ملل و جامعه جهانی عوام‌فریبانه است و متاسفاته عملکرد تبلیغاتی ما در تحولات یمن به گونه‌ای است که گویی ما بخشی از این منازعه هستیم و ما را در عمل درگیر جنگ نشان می‌دهد، در حالی که ایران منافع بزرگتر و با اهمیت‌تری در منطقه دارد و نباید تحولات یمن کشورمان را درگیر معضل دیگری در منطقه کند و همه کشورهای عربی را رو در روی ما قرار دهد.

این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه بیان کرد: تحولات یمن کشورهای عربی را با همه اختلافات حول یکدیگر جمع کرده و ملاحظه کردیم که علاوه بر مصر، کشورهایی مانند سودان از اعراب و ترکیه و پاکستان نیز به حمایت از عربستان برخاسته و گروه‌های جهادی فلسطینی نیز مواضع محتاطانه‌ای اتخاذ کردند. باید توجه داشت چه بخواهیم یا نخواهیم عربستان از نفوذ و پول کافی برای متحد کردن همه کشورهای عربی و اسلامی از اقدامات خود برخوردار است.

وی افزود: بر کسی پوشیده نیست که ایران دست نیرومندی در تحولات این کشور دارد و علاوه بر آن، ایران از زمان تسلط انصار بر صنعا بی‌هیچ پرده پوشی خود را وارد مناقشه یمن کرد. جنگ کنونی را نیز در همین راستا از منظر ریاض باید نوعی جنگ عربستان علیه توسعه نفوذ ایران در منطقه جزیره العرب ارزیابی کرد. به ویژه اینکه عربستان پیشتر در رقابت با ایران، در عراق و سوریه شکست خورده بود.

این کارشناس بین‌الملل در ادامه خاطر نشان کرد: در یمن حوثی‌ها حدود ۴۰ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند که دیدگاهی منفی نسبت به عربستان دارند ضمن اینکه ویژگی عام مردم یمن نیز از منظر تاریخی نیز نسبت به عربستان منفی است. تحولات چند ماهه اخیر این کشور موقعیتی استثنایی را برای حوثی‌ها، اسماعیلی‌ها  و دیگر گروه‌ها و طوایف متعاطف با ایران فراهم کرده بود که پس از شش دهه بار دیگر به یکی از بازیگران تاثیرگذار در این کشور تبدیل شوند، ولی متاسفانه اشتباه محاسباتی آنها را وارد دامی کرد که  عربستان برای آنان گسترده بود.

وی افزود: حوثی‌ها به غلط تصور کردند چون بر صنعا مسلط شده‌اند می‌توانند بدون در نظر گرفتن بازیگران دیگر فعال مایشاء تحولات این کشور باشند، در حالی که کسانی که با تاریخ و شرایط جغرافیایی و پراکندگی قومی و جمعیت این کشور آشنا باشد، می‌دانند که  تحقق چنین اتفاقی به سهولت امکان‌پذیر نیست. انصار الله می‌توانست در همان مقطع به تثبیت موقعیت خود کرده و از امتیازات سیاسی آن برای کسب موقعیت  ممتاز در صحنه داخلی یمن بهره برداری کنند. متاسفانه در غیاب عقل مدبر سیاسی این اتفاق نیفتاد و اکنون با مداخله نظامی عربستان و حمایت کشورهایی مانند ترکیه و مصر آینده یمن بسیار تیره و بر خلاف منافع حوثی‌هاست.

قربان اوغلی با بیان اینکه «نمی‌توان از این نکته غافل شد که ایران می‌توانست به جای جار و جنجال و حمایت علنی که حساسیت‌های بسیاری را بر انگیخت با تدبیر به متحدان حوثی خود در راستای تثبیت و نهادینه و مشروعیت دادن به دستاوردهای نظامی و تبدیل آن به اهرم قدرت و فشار سیاسی، مشاوره بدهد» افزود: متاسفانه این اتفاق نیفتاد.

وی دلیل این امر را کاهش نقش وزارت امورخارجه در موضوعات سیاست خارجی در دولت قبل، سپرده شدن پرونده‌های مهم روابط خارجی به نهادهای دیگر، مشغولیت دکتر ظریف به عنوان رییس دستگاه دیپلماسی در مهمترین چالش بین المللی ایران در پرونده هسته‌ای و دوری ناخواسته وی از موضوعات منطقه‌ای دانست و گفت: انتظار می‌رفت که در این شرایط که دکتر ظریف به طور تمام وقت درگیر این پرونده است، مسولان مربوطه در بخش منطقه‌ای وزارت خارجه و همچنین دیگر نهادهای سیاستگذار، حساسیت لازم را برای مدیریت تحولاتی که در یمن رخ می‌دهد، لحاظ می‌کردند و تحولات این کشور را  فقط از منظر نظامی – امنیتی  و دریچه دستاوردهای زودگذر داخلی آن کشور ارزیابی نکنند. به متحدان حوثی توصیه کنند از دست زدن به اقداماتی که فرصت مداخله نظامی عربستان به عنوان ائتلافی متشکل از کشورهای منطقه را فراهم می‌کند، اجتناب کنند. متاسفانه مسولین پرونده مربوطه به توصیه‌ها و هشدارهای کارشناسان وزارت خارجه وقعی ننهادند.

قربان اوغلی در پایان این گفت و گو تصریح کرد: عربستان نیز با این تهاجم دچار اشتباه بزرگی شد و قطعاً همه محاسبات این کشور محقق نخواهد شد، زیرا بمباران هوایی نمی‌تواند حوثی‌ها را در این کشور از بین ببرد و در صورت تهاجم زمینی نیز وارد باتلاقی خواهد شد که بیرون آمدن از آن بسیار سخت بوده و خسارات فراوانی را متحمل خواهد شد ولی این، یک روی قضیه است و آنچه که مشخص است همه کشورهای عرب برای کاهش نفوذ ایران از قلع و قمع حوثی‌ها توسط عربستان و شورای همکاری خلیج فارس حمایت خواهند کرد.