اعتماد / غزل حضرتی

نخستین پمپ بنزین تهران خراب شد. جایگاه سوخت شماره یك، در تقاطع خیابان ولیعصر و مولوی، جایی نزدیك به جنوب شهر كه در زمان پهلوی اول ساخته شده بود؛ زمانی كه راه آهن تهران را می‌ساختند و نیاز به این پمپ بنزین در منطقه احساس شده بود. جایگاه شماره یك كه سازمان میراث فرهنگی هرگز فرصت نكرد حتی ثبتش كند، در حالی كه جایگاه شماره ۳، در خیابان ری ثبت ملی شده بود كه البته آن هم به سرنوشتی مشابه محكوم شد؛ تخریب.

پمپ بنزین برای احداث ایستگاه مترو تخریب شده و شهرداری با گرفتن این زمین، قرار است ایستگاهی تقاطعی در محل ازدحام و شلوغی‌های جمعیت خیابان‌های جنوبی تهران ایجاد كند، ایستگاهی كه خط 3 و 7 مترو را به هم پیوند بزند. تقاطع مولوی و ولیعصر، جایی میان میدان مولوی و رازی، خط ایستگاه‌های بی‌آر تی و اتوبوس شركت واحد و تاكسی‌هاست، شلوغی‌های ایستگاه‌های اتوبوس در ضلع شمالی و شرقی پمپ بنزین، چهارراه را تبدیل به یكی از شلوغ‌ترین چهارراه‌های شهر كرده است، آنقدر شلوغ كه خودروهایی كه قصد بنزین زدن داشتند، باید از درون خط بی‌آر‌تی وارد پمپ بنزین می‌شدند و سوختگیری خودروها دچار اختلال می‌شد.

یكی از اهالی محل از ریزش چندباره ایستگاه سوخت‌رسانی سخن می‌گوید، ریزشی كه به واسطه قدیمی بودن جایگاه بود و مرمت نشدنش. ظاهرا پمپ‌ها هم یكی در میان كار می‌كردند و در مجموع پمپ بنزین به حال خود رها شده بود و رونق چندانی نداشت و كسی حال و حوصله رسیدگی به پمپ‌ها و تعویض‌شان را نداشت. اما پمپ بنزین زیرنظر شركت پخش فرآورده‌های نفتی است، دفتر مجری خط ۳ می‌گوید در ازای تخریب پمپ بنزین، زمینی در همان منطقه از شهر از سوی شهرداری داده شده تا پمپ بنزینی جدید احداث شود. اما شهرداری منطقه 11 نظری دیگر دارد و می‌گوید به شركت نفت پول پرداخت كرده‌اند و زمین معوضی در كار نبوده است. اما كار هنوز به تخریب كامل نرسیده، گوشه‌هایی از دیوار پمپ بنزین برجا مانده و هنوز به دست شركت مترو تحویل داده نشده است. اجرای احداث این خط مترو بر عهده مجری خط 3 است و خط 7 هم تقاطعش را احداث می‌كند، اما ظاهرا كار تا عید هم تحویل داده نمی‌شود. سازندگان مترو می‌گویند كار فعلا تعطیل است و منتظر تحویل شهرداری هستیم.

اما شهرداری منطقه ۱۱ از حكمی قضایی سخن می‌گوید، حكمی كه دستور تخریب پمپ بنزین را داده است، شفیعی در این خصوص به «اعتماد» گفت: «این مصوبه كمیسیون ماده 9 است كه اجرا شده و در ازای پمپ بنزین چهارراه مولوی – ولیعصر پولی به شركت نفت پرداخت شده، در حال حاضر هم در حال تخلیه پمپ‌ها هستیم و به زودی ایستگاه مترو در این منطقه احداث می‌شود.»

او همچنین از به توافق نرسیدن شركت نفت و شهرداری تهران بر سر خرید پمپ‌ بنزین و رسیدن كار به دادگاه سخن گفت. وی ادامه داد: «دادگاه بر‌اساس ماده 9 لایحه قانونی نحوه خرید و تملك اراضی و املاك جهت اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظامی دولت حكمی در جهت خرید این ملك از سوی شهرداری داده است، رای نهایی و از سوی دادسرای عمومی و انقلاب داده شده شهرداری هم مبلغی كه نمی‌دانم چقدر است به حساب دادسرا می‌ریزد و ملك را تحویل می‌گیرد.»

او از تخلیه شدن مخازن ۱۰ هزار لیتری بنزین در جایگاه شماره یك و تخریب ساختمان‌های اداری مجموعه خبر داد كه نشان می‌دهد این واگذاری در حال انجام است. او همچنین از تیمی تخصصی برای چك نهایی پمپ‌ بنزین سخن گفت: «شركتی متخصص در امور سوخت در حال بررسی مخازنند، گرچه این مخازن از بنزین خالی شده است اما گاز بنزین هنوز در محوطه موجود است و باید كامل تخلیه شود، در حال حاضر این مخازن حكم بمب منفجر نشده را دارند كه اگر درست تخلیه نشود حتما مشكلاتی ایجاد خواهد كرد.»

از نام پمپ ‌بنزین مولوی و شماره‌اش برمی‌آید كه نخستین پمپ تهران باشد، اما پمپ بنزین ری ظاهرا از آن معروف‌تر است كه البته زودتر هم تخریب شد. اما پمپ بنزین ری كه در خیابان ری تهران بود، از قدیمی‌ترین پمپ بنزین‌ها و تنها پمپی بود كه ثبت ملی شده بود كه چند سال پیش تخریب شد. سازه‌یی به نام پمپ بنزین در ایران به عنوان یك بنای تازه وارد قلمداد می‌شد و نحوه ساخت آن كمی مشكل. پس باید ساخت آن تلفیقی باشد از معماری نوین و هنرهای معماری دوران پهلوی اول. كالبد فیزیكی پمپ بنزین‌های كنونی، چند محور ستونی است اما پمپ بنزین ری با پلانی به شكل سه مربع و پیش آمدگی در قسمتی از مربع میانی احدث شده بود. بنای اداری پمپ بنزین در كل آجری و نمای آن به صورت طاق‌هایی با كاشی‌كاری‌های هفت رنگ فیروزه‌یی بوده، طاق‌های قوس‌دار با كاشی‌كاری‌های نفیس، قاب‌های دور هر طاق به صورت نقش گره بود كه با طرح‌های اسلیمی تزیین شده كه از فضای سوختگیری تفكیك شده بود. دیوارهای داخلی با اندود گچ پوشانده شده بود كه در حال حاضر اثری از آن در میان نیست.

اما نخستین پمپ بنزین توسط انگلیسی‌ها در شهر دالكی (در جاده بوشهر به شیراز) در سال ۱۳۲۲ ساخته شد، پمپ بنزین ری درست ۱۵ سال بعد از پمپ بنزین دالكی در سال ۱۳۳۷ ساخته شده بود، پمپ بنزین روی حصار و خندق طهماسبی آن زمان ساخته شده بود و جایگاه كنونی آن كنار یك پل تازه تاسیس بود و طبق قوانین تمامی املاك كنار پل باید عقب‌نشینی می‌كردند. با احداث پل ری چون فقط یك ردیف ماشین می‌توانستند در جایگاه بنزین بزنند، عملا پمپ بنزین از سال 1382 تعطیل شد و پمپ بنزین تبدیل شد به محل اسكان كارتن‌خواب‌ها و معتادان. اما پمپ بنزین ثبت ملی شده بود و اعتباری جهت مرمت آن در نظر گرفته شده بود پس مرمت شروع شد. در سال 1387 مالكین پمپ بنزین تصمیم گرفتند ساختمان اداری پمپ بنزین را كه به علت كاشی‌كاری‌هایش ثبت ملی شده، شبانه تخریب و ساختمان اداری را در قسمت جنوب شرقی جایگاه احداث كنند. در نهایت بدون توجه به كلیه قوانین ساختمان پمپ بنزین تخریب شد.

پمپ بنزین مولوی هم كه به شماره یك در میان پمپ‌های تهران نامگذاری شده بود، نشان از نخستین ایستگاه سوخت می‌دهد، ایستگاهی كه از زمان رضا شاه پهلوی ساخته شد و بدون اینكه مورد توجه میراثی‌ها قرار گیرد به راحتی با دادن زمین معوض یا پرداخت پول نقد به شركت نفت، تخریب شد، تخریبی كه همیشه سایه‌اش بالای سر بناهای قدیمی شهر بوده، هست و رفتنی هم نیست.