موتورسواری زنان در خیابان‌های ایران

خبرگزاری فرانسه

مریم قلیچ، مربی موتورسواری ایرانی، وقتی برای اولین بار شروع به یادگیری سوارکاری موتورسیکلت کرد، شب‌ها در خیابان‌های خالی تهران رانندگی می‌کرد تا از بررسی لباسش یا نداشتن گواهینامه در امان بماند.

پانزده سال بعد، قلیچ صدها زن را آموزش داده و به آن‌ها کمک کرده تا نه تنها در خیابان‌های پرترافیک پایتخت مانور دهند، بلکه موانع پیش روی زنان موتورسوار در جمهوری اسلامی محافظه‌کار را نیز پشت سر بگذارند. در ماه‌های اخیر، تقاضا برای کلاس‌های آموزشی به طور چشمگیری افزایش یافته است.

او در یک مرکز آموزشی در شمال تهران به خبرگزاری فرانسه گفت: «این ورزش یکی از علایق من بود و در ایران مدت‌ها این تصور وجود داشت که موتورسواری فقط برای مردان است.»

خیابان‌ها و تقاطع‌های سراسر ایران، زنان موتورسوار و موتورسوار با کلاه ایمنی رنگارنگ به طور فزاینده‌ای به منظره‌ای رایج تبدیل شده‌اند که نشان دهنده تغییر ظریف اما قابل توجه در نگرش‌های اجتماعی در طول چند ماه است.

قلیچ ۴۹ ساله، که عضو قدیمی فدراسیون موتورسواری و اتومبیل‌رانی ایران است، گفت: «سعی کردم ثابت کنم که زنان هم می‌توانند در این زمینه موفق باشند.»

قلیچ، که مربی دارای مجوز از این فدراسیون است، توضیح داد که چگونه پس از بیش از یک دهه که یکی از معدود زنان موتورسوار بود، این تغییر را به چشم خود دیده است.

او گفت: «نگرش مردم در جامعه ما واقعاً تغییر کرده است. قبلاً اصلاً پذیرفته نبود.» وی افزود که در ماه‌های اخیر، ثبت‌نام زنان در دوره‌های آموزشی‌اش – چه برای رانندگی شهری و چه برای مسابقات – به شدت افزایش یافته است.

او افزود: «وقتی زنانی که آموزش دیده‌ایم را در خیابان‌ها سوار بر موتور می‌بینم، واقعاً لذت می‌برم که خانواده‌ها حالا این را پذیرفته‌اند.»

با وجود این پیشرفت‌ها، صدور گواهینامه موتورسیکلت و اسکوتر برای زنان همچنان مانع بزرگی در ایران است و منطقه‌ای خاکستری از نظر قانونی به شمار می‌رود.

هرچند قوانین راهنمایی و رانندگی به صراحت زنان را از سوارکاری منع نمی‌کند، اما مقامات در عمل هرگز گواهینامه موتورسیکلت برای زنان صادر نکرده‌اند و با افزایش قابل توجه تعداد زنان موتورسوار، این مسئله فوریت بیشتری یافته است.

نیلوفر، طراح مد ۴۳ ساله که تنها خواست با نام کوچکش معرفی شود و اخیراً در دوره رانندگی شهری قلیچ شرکت کرده، گفت نبود گواهینامه نگرانی جدی ایجاد می‌کند.

او گفت: «حتی اگر یک زن خیلی حرفه‌ای موتورسواری کند، بدون گواهینامه در صورت وقوع حادثه از نظر قانونی مقصر شناخته می‌شود، حتی اگر قربانی باشد.»

مقامات به طور علنی اعلام کرده‌اند که زنان می‌توانند موتورسیکلت سوار شوند. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، گفته است که «هیچ ممنوعیت قانونی وجود ندارد.»

همچنین در ماه سپتامبر، تیمور حسینی، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی ایران، گفت که مأمورانش اجازه ندارند بر اساس دلایل مذهبی یا هر دلیل دیگری، تفسیر شخصی از قانون ارائه دهند.

او افزود: «پلیس مجری قانون است... هرچه صادر شود، ما موظف به اجرا هستیم.»

اما برخی همچنان به قوانین سختگیرانه پوشش اسلامی در جمهوری اسلامی – که از کوتاهی پس از انقلاب ۱۹۷۹ برقرار شد و زنان را ملزم به پوشیدن لباس گشاد و پوشاندن سر و گردن می‌کند – به عنوان مانعی برای موتورسواری زنان اشاره می‌کنند.

عبدالحسین خسروپناه از شورای عالی انقلاب فرهنگی، نهادی دولتی که بر سیاست‌های فرهنگی و آموزشی اسلامی نظارت دارد، گفت: «برخی بدون حجاب، با حجاب نامناسب یا پوشش ضعیف موتورسواری می‌کنند... چنین رفتاری خلاف شرع است.»

محمد سراج، نماینده فوق‌محافظه‌کار مجلس، استدلال کرد: «موتورسواری زنان نامناسب است و با فرهنگ جامعه سازگار نیست.»

قلیچ گفت محدودیت‌های لباس مدت‌هاست که چالش‌هایی برای زنان موتورسوار ایجاد کرده است.

او به یاد آورد که سال‌ها پیش در مسابقات، شرکت‌کنندگان زن مجبور بودند «اورال‌های بلند» روی لباس‌های چرمی‌شان بپوشند – قانونی که به گفته او «واقعاً سوارکاری را محدود می‌کرد.»

اما به گفته او، شرایط سوارکاری با گذشت زمان آسان‌تر شده و حتی حالا که پلیس «موتورسیکلت‌ها را توقیف می‌کند، افراد را آسان‌تر رها می‌کنند و موتور را سریع‌تر برمی‌گردانند.»

زنان در ایران در سال‌های اخیر به طور گسترده‌تری علیه مرزهای اجتماعی فشار آورده‌اند و روزبه‌روز بیشتر قوانین سختگیرانه جمهوری اسلامی، از جمله حجاب اجباری، را به چالش می‌کشند.

این روند پس از مرگ مهسا امینی در بازداشت در سپتامبر ۲۰۲۲ – که به اتهام نقض قوانین حجاب دستگیر شده بود – شتاب گرفته است.

مونا ناصحی، صاحب سالن زیبایی ۳۳ ساله که امسال شروع به موتورسواری کرده، گفت پلیس یک بار سعی کرد او را متوقف کند – شاید چون تنها سوارکاری می‌کرد – اما او آنقدر ترسیده بود که توقف نکرد.