طرفداران فیلترینگ در ایران، اینترنت بدون فیلتر دارند

مهدی بیک‌اوغلی / اعتماد

ماجرای داغ خطوط تلفن سفید از آپدیت جدید پلتفرم ایلان ماسک آغاز شد؛ زمانی که ویژگی جدیدی راه‌اندازی شد که نشان می‌داد کاربران در چه منطقه‌ای و به چه شکلی از اینترنت دسترسی دارند. به دنبال این آپدیت جدید و آشکار شدن لوکیشن کاربران توییتر، تبعات عجیبی در ایران و جهان شکل گرفت.

در ایران این آپدیت منجر به نمایان شدن کاربرانی شد که از اینترنت بدون فیلتر استفاده می‌کردند. در ابعاد جهانی نیز این رخداد جدید باعث رسوایی بسیاری از کاربران شد، چراکه مکان و ماهیت فعالیت‌های آنان با آنچه ادعا می‌کردند، همخوان نبود!

اما موضوع اعطای اینترنت خاص برای برخی طیف‌ها در ایران از زمان دولت روحانی با هدف گسترش دامنه استفاده از اینترنت پرسرعت آغاز شد. در این دوران ظرفیت‌هایی دراختیار مدیران، نمایندگان مجلس، اهالی رسانه، فعالان سیاسی، کنشگران اجتماعی، فعالان فضای مجازی و... قرار گرفت تا از اینترنت با پهنای باند بالا استفاده کنند. در دولت سید ابراهیم رییسی اما روند اعطای اینترنت بدون فیلتر سرعت بیشتری گرفت و سیم‌کارت‌های سفید رسما در این سال‌ها معنا پیدا کرد.

این شفاف‌سازی درخصوص سیم‌کارت‌های سفید اما یک‌بار دیگر باعث داغ شدن خسارات فیلترینگ در ایران شد. موضوع زمانی جالب‌تر شد که برخی اسامی خاص ازجمله اعضای جبهه پایداری و مخالفان رفع فیلترینگ و موافقان طرح صیانت در لیست افرادی که از سیم‌کارت‌های سفید بدون فیلتر استفاده می‌کردند، نمایان شد. بسیاری  وقتی متوجه شدند چهره‌هایی که هر روز غزل‌های فراوان در فواید فیلترینگ می‌سرودند، ازجمله دارندگان سیم‌کارت‌های سفید و بدون فیلتر هستند، احساس تبعیض فراوانی کردند و به انتقاد از این ساز و کار پرداختند.

از روز یکشنبه ۲ آذر ماه که این بحث مطرح شد تا لحظه تنظیم این گزارش، بیش از ۱۲۲ هزار توییت و ریتوییت با ۲۸ میلیون بازدید در این رابطه منتشر شده است. «اعتماد» اما سراغ فعالان سیاسی و استادان علوم ارتباطات رفته تا درباره این مقوله با آنان گفت‌وگو کند.

محمدعلی ابطحی (فعال سیاسی)، حسین نورانی‌نژاد (فعال حزبی و سیاسی) و صدیقه ببران (استاد ارتباطات) در گفت‌وگو با «اعتماد» ابعاد مختلف این موضوع را مرور کردند.  همگی اما خواستار پایان دادن به فیلترینگ به عنوان مهم‌ترین تبعیض ارتباطی در کشور شدند.

محمدعلی ابطحی معتقد است که بهتر است دولت همه خطوط سفید را حذف کند تا مسوولان مصایب و مشکلات عامه مردم را درک کنند. به اعتقاد این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در این صورت دیگر هیچ مسوولی مخالف رفع فیلترینگ و موافق طرح‌هایی مانند طرح صیانت نخواهد بود.

محمدعلی ابطحی: اگر خط سفید مسوولان و نمایندگان قطع شود دیگر مخالف رفع فیلتری باقی نمی‌ماند

محمدعلی ابطحی، سیاستمدار اصلاح‌طلب و مسوول دفتر رییس دولت اصلاحات در گفت‌وگو با «اعتماد» در واکنش به حاشیه‌های خطوط سفید پیشنهاد جالبی را مطرح کرده و می‌گوید: «امیدوارم فضای شفافی که در مورد خط تلفن سفید ایجاد شده به نفع کشور باشد و باعث رفع فیلترینگ برای همه ایرانیان شود. تلاش همه کنشگران اجتماعی و سیاسی و عموم مردم باید در راستای رفع فیلترینگ برای همه طیف‌ها و گروه‌ها و اقشار باشد. دوستانی که هم سن و سال من هستند می‌دانند که در جنگ ۸ ساله که عراق چهل تا چهل تا جنگنده روی دزفول و خرمشهر و اهواز برای بمباران می‌فرستاد، یک فضا وجود داشت و بعد از اینکه مسیر این جنگنده‌ها به تهران هم کشیده شد و بالاسر مسوولان اصلی قرار گرفتند، فضای متفاوتی شکل گرفت! وقتی عراقی‌ها چند بمب و موشک در تهران منفجر کردند، ناگهان همه مسوولان به فکر افتادند که راه‌حل‌های صلح را پیدا کنند. در نهایت این تلاش‌ها به توافق با عراق و قطعنامه ۵۹۸ ختم شد.»

ابطحی ادامه می‌دهد: «امیدوارم این خطوط تلفن سفید که اغلب در اختیار افراد مختلف به‌خصوص مسوولان است، تعطیل شود. در این صورت شک نکنید مانند همان هواپیماهای عراقی است که روی تهران بمب ریختند، توجه مسوولان به حل و فصل مشکل معطوف می‌شود. بدون تردید پس از قطع شدن خطوط سفید، همه مسوولان راه می‌افتند تا فیلترینگ رفع شود. یک بار به آقای دکتر عارف هم گفتم که شما (دولت) همه خط‌های سفید را به خصوص در مورد مسوولان لغو کنید، بعد ببینید آیا این مسوولان و نمایندگان همچنان بر ادامه فیلترینگ پافشاری می‌کنند یا نه؟»

او با اشاره به استفاده برخی اقشار ازجمله اهالی رسانه و دانشگاهیان از این نوع خطوط یادآور می‌شود: «نکته‌ای را هم مطرح کنم که بیان آن به جسارت نیاز دارد و آن، اینکه خدماتی که در اختیار رسانه‌ها، روزنامه‌نگاران، خبرنگاران، فعالان مجازی و مدنی گذاشته‌اند، جای تقدیر دارد. چرا که وقتی به هر دلیلی امکان رفع فیلتر عمومی وجود ندارد، واسطه‌هایی بین مردم و جامعه که روزنامه‌نگاران و فعالان مجازی هستند باید وجود داشته باشند که بتوانند پل ارتباطی مردم با حاکمیت را حفظ کنند. ولی در مورد مسوولان که تقریبا همگی از این سرویس بهره می‌برند، موضوع متفاوت است. معتقدم حذف خط سفید مسوولان باعث می‌شود تا آنها شرایط مردم را درک کرده و سختی‌های آنان را حس کنند.»

ابطحی در پایان تاکید می‌کند: «همواره به دکتر پزشکیان و سایر مسوولان اجرایی و سایر مدیران توصیه کرده‌ام، نوشته‌ام و تکرار کرده‌ام که فیلترینگ جز آسیب، جز مشکل‌آفرینی و خسارت برای جامعه، هیچ رهاورد دیگری ندارد. بنابراین هرچه سریع‌تر باید راهی برای پایان دادن به فیلترینگ تدارک دیده شود.»

حسین نورانی‌نژاد: فیلترینگ نه تنها امنیت نیاورده بلکه شکاف‌های عمیقی نیز ایجاد کرده است

قائم‌مقام حزب اتحاد ملت اما از زاویه متفاوتی به بحث ورود کرده و می‌گوید: «در مواجهه با رخداد پر سر و صدای خط سفید ما با ۴ جریان مواجهیم؛ یکی بخش‌هایی از حاکمیت که با فیلترینگ باعث گسترش بی‌اعتمادی در جامعه می‌شود، حق دسترسی آزاد به اطلاعات را محدود کرده و نهایتا با دسته‌بندی شهروندان به درجه یک و درجه دو و خودی و ناخودی، هم بی‌عدالتی را تشدید می‌کنند و هم موجب شکاف در جامعه می‌شوند. ضمن اینکه شهروندان را نیز روبه‌روی هم قرار می‌دهند. ریشه در برابر هم قرار گرفتن شهروندان، سیاست فیلترینگ است. سیاستی که نه تنها امنیت نیاورده بلکه شکاف‌های عمیقی نیز ایجاد کرده، ناامنی آورده و باعث گرم کردن بازار فیلترشکن‌ها شده است که ریشه بسیاری از ناامنی‌ها در کشورند. در واقع فیلترینگ هیچ دستاوردی جز ضرر برای جامعه ایرانی نداشته است. اساسا به دلیل همین خسارات بود که جامعه نسبت به وعده رفع فیلتری آقای پزشکیان در ایام انتخابات ریاست‌جمهوری استقبال نشان داد.»

نورانی‌نژاد ادامه می‌دهد: «این مساله، موضوع مهمی است و یک مساله سانتی‌مانتال آن گونه که برخی برنامه‌های سطحی صدا و سیما که در آنها مطالبه مردم برای داشتن تلگرام و سایر پلتفرم‌ها مسخره می‌شود، نیست. استفاده از اینترنت پرسرعت و شبکه‌های اجتماعی یکی از ضرورت‌های جامعه است، معیشت بخش قابل توجهی از شهروندان به این مساله گره خورده است. اساسا یکی از الزامات زندگی در عصر جدید بهره‌مندی از این شبکه‌هاست. این حق بدیهی از بخش اعظمی از جامعه دریغ شده است. از هر زاویه‌ای که به موضوع نگاه شود، ریشه مشکلات به تصمیم غلط فیلترینگ بازمی‌گردد. بخش دوم افراد و گروه‌هایی هستند که از خط سفید بهره‌مند بودند اما از فیلترینگ هم دفاع می‌کردند! یعنی چیزی را برای دیگران می‌پسندیدند که برای خود نمی‌پسندیدند!»

او با اشاره به اینکه دسته سوم افرادی هستند که مخالف فیلترینگ هستند و این ایده را به آشکارا عنوان می‌کنند، می‌گوید: «این افراد به هر دلیلی از این در نیمه باز رد شده‌اند، اما پس از رد شدن از فیلترینگ ساکت ننشسته و فریاد رفع فیلترینگ سر داده‌اند. من اخلاقا این دسته را محکوم نمی‌کنم. آنها از باگ‌های درونی سیستم استفاده و تلاش کرده‌اند برای نشر و گسترش اطلاعات و حتی برای اعتراض به سیاست فیلترینگ اقدام کنند. البته به شرطی که موضوع برای این طیف، عادی نشود و حساسیت‌شان نسبت به این تبعیض را از دست ندهند. در واقع این افراد نباید این خط سفید را به‌مثابه حق سکوت در نظر بگیرند تا از انتقاد نسبت به رنج فیلترینگ دست بردارند. آنها آزاری که به شهروندان دیگر برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌رسد را فراموش نکرده و درخصوص آن موضع‌گیری کرده‌اند.»

نورانی نژاد یادآور می‌شود: «دسته چهارم، افراد عادی جامعه هستند که به هر حال قابل درک است وقتی این اخبار را می‌شنوند، نسبت به تبعیض اعمال شده عصبانی شوند. مردم خشک و ‌تر را با هم می‌سوزانند. این رفتار ناشی از فشارهای متعدد و تبعیض‌های متعددی است که مردم حس می‌کنند. نهایتا وقتی خبر می‌رسد برخی افراد موافق فیلترینگ خودشان از خط سفید برخوردارند، طبیعی است که مردم واکنش نشان بدهند.

صدیقه ببران: مردم وقتی می‌بینند که طراحان طرح صیانت به خط سفید دسترسی دارند احساس تبعیض می‌کنند

صدیقه ببران استاد ارتباطات در گفت‌وگو با «اعتماد» خواستار تحقق وعده رییس‌جمهور برای رفع فیلترینگ شده و یادآور می‌شود: «یکی از ممیزه‌های کلیدی آقای پزشکیان در ایام انتخابات که باعث شد مشارکت در انتخابات افزایش یابد، ایده‌هایی بود که ایشان در خصوص آزادی بیان مطرح کردند. آقای پزشکیان آزادی بیان را نه برای یک طیف و گروه و دسته خاص، بلکه برای همه ایرانیان می‌خواستند. ضمن اینکه در کنار آزادی همواره موضوع تبعیض هم توسط پزشکیان و نزدیکانش مطرح می‌شد. رییس‌جمهور به خوبی می‌دانست که بشریت در عصر اطلاعات وارد دوره‌ای شده که بخش قابل توجهی از آزادی بیان در بهره‌گیری از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های فردی متبلور شده است. هر فردی می‌تواند برای خود رسانه فردی داشته و فردیت خود را شکل بدهد نه فقط در حوزه فردی و اجتماعی بلکه در بخش‌های اقتصادی و کسب و کار هم اینترنت و فضای مجازی دارای اهمیت بسیاری است.»

ببران یادآور می‌شود: «با توجه به رویکرد دولت پزشکیان به آزادی بیان و مخالفت صریح ایشان با فیلترینگ، مردم توقع دارند که دولت زمینه تحقق این وعده‌ها را فراهم سازد. البته مردم به خوبی می‌دانند در برخی موارد بحرانی مانند جنگ ۱۲ روزه ممکن است برخی محدودیت‌های کوتاه‌مدت اعمال شود تا پس از فروکش کردن بحران دوباره این مسیر ارتباطی باز شود. به هیچ عنوان از دولت آقای پزشکیان انتظار نمی‌رود که در خصوص فیلترینگ رویکرد تبعیض‌آمیز داشته باشد. مردم وقتی می‌بینند درجه‌بندی شده‌اند و برخی موافقان و طرفداران اینترنت و طراحان طرح صیانت به خط سوم دسترسی داشته باشند اما دانشجویان و مردم عادی برای بهره‌مندی از اینترنت با پهنای باند مطلوب با هزاران مشکل مواجه شوند با احساس تبعیض عمیقی روبه‌رو می‌شوند.»

او می‌گوید: «البته دولت در بدو تشکیل کابینه تلاش برای رفع فیلترینگ را در دستور کار قرار داد. ماحصل این تلاش‌ها تا به امروز منتج به رفع فیلتر از شبکه واتس‌آپ شده است. اما در خصوص سایر اپلیکیشن‌ها، به دلیل وجود برخی شوراهای بالادستی و نهادهای موازی، هنوز زمینه برای رفع فلترینگ کامل فراهم نشده است. با تکنولوژی‌های جدید و آپدیت‌های جدید شبکه ایکس (توییتر سابق) مردم به عینه می‌بینند نمایندگانی رادیکالی که تلاش کردند تا طرح صیانت را تصویب کنند و مدام بر طبل استکبارستیزی و ساده‌زیستی می‌دمند از اینترنت بدون فیلتر استفاده می‌کنند اما در برابر تلاش‌های دولت و جامعه مدنی برای رفع فیلترینگ مقاومت می‌کنند.»

ببران در پاسخ به این پرسش «اعتماد» که از نظر شما دولت برای مدیریت این مطالبات چه راهبردی را باید مدنظر قرار بدهد، می‌گوید: «به عنوان فردی که کار رسانه‌ای کرده، بیش از ۳ دهه در دولت و سایر نهادهای اجرایی کار کرده می‌گویم این نوع رفتارها به انسجام اجتماعی، وفاق ملی و اتحاد همگانی ختم نمی‌شوند بلکه حس تبعیض را در جامعه گسترش می‌دهد و رضایتمندی عمومی را کاهش می‌دهد. البته باید از دولت پزشکیان برای رفع فیلتر واتس‌آپ تشکر کرد در عین حال از ایشان خواست تا به مقامات مسوول یادآور شود که فیلترینگ یک پروژه شکست خورده تام و تمام است. با توجه به حجم انبوه خرید و فروش فیلترشکن‌ها، اولا پروژه فیلترینگ شکست خورده و بعد هم انسجام اجتماعی را خدشه‌دار ساخته است. بنابراین همه کنشگران مدنی، فعالان سیاسی، دانشگاهیان و... باید تلاش کنند گفتمان لازم برای رفع فیلترینگ را در جامعه ترویج کنند تا نهایتا این گام مهم برای تحقق حقوق شهروندی برداشته شود.»