قدردانی برلين از خدمات فرهنگی معروفی

به مناسبت تصويب برنامه ساخت و نصب لوح يادبود شهر برلين برای نويسنده عباس معروفی

برلين زادگاه ادبيات تبعيد ايرانی است. در اين شهر بود که مجموعه قصه‌های محمدعلی جمال‌زاده در سال ۱۹۲۲ منتشر شد و با انتشار آن فصل نوينی در ادبيات معاصر فارسی رقم خورد.

برلين در دهه‌های ميانی و پايانی قرن بيستم هم به لطف بزرگ علوی جايگاه تاريخی خود را در ادبيات معاصر فارسی حفظ کرد و در پيوند با ادبيات آلمانی به آن غنای بيش‌تری بخشيد.

اين نقش تاريخی با مهاجرت عباس معروفی به برلين همچنان ادامه يافت و از اوايل قرن جاری جغرافياي برلين با حضور و فعاليت‌های فرهنگی و ادبی معروفی مهر خود را بر تاريخ ادبيات تبعيد ايرانی کوبيد.

بی‌مناسبت نيست که وزارت فرهنگ ايالت برلين برای ماندگار ساختن اين نقش تاريخی نصب لوح يادبود اين شهر را برای محل کار و زندگی عباس معروفی در برنامه کار خود قرار داده است.

با درگذشت عباس معروفی جمعی از فرهنگ‌دوستان ايرانی‌تبار اقدام به جمع آوری مستنداتی برای تنظيم پرونده‌ی درخواست لوح يادبود به وزارت فرهنگ برلين کردند. اين درخواست همراه با نامه‌های پشتيبانی از مراکز مهم ادبی مانند انجمن قلم آلمان، انتشارات سورکامپ و بوشرگيلده و همزمان با پشتيبانی کتبی خانه‌ی هاينريش بول و اعلام آمادگی بنياد گونترگراس برای حمايت از اين اقدام به اداره نشانه‌گذاری‌های تاريخی شهر برلين ارائه شد. از طرف بنياد شيرين عبادی نيز نامه‌ی تائيدآميزی در رابطه با فعاليت‌های عباس معروفی در راستای مبارزات او برضد سانسور و برای آزادی قلم در ايران خطاب به وزارت فرهنگ برلين تهيه شد.

در نشست شورای کارشناسان تاريخ که در فوريه ۲۰۲۴ تشکيل شد درخواست لوح يادبود شهر برلين برای عباس معروفی تصويب و اجرای آن به وزارت فرهنگ توصيه شد و اين وزارتخانه برنامه نصب لوح را در دستور کار خود قرار داد.

معروفی در کنار خدمات ادبی و خلق آثاری چند در افق ادبيات معاصر فارسی، با تلاش‌های پيگير فرهنگی خود موفق شد که شهر برلين را به يکی از مهم‌ترين مراکز نشر بدون سانسور در عرصه‌های ادبی و پژوهش‌های اجتماعی برای ايرانی‌تباران جهان تبديل کند.

دکتر هانس اولريش مولر شوفه در اين رابطه می‌نويسد: «سال‌ها به عنوان ويراستار آلمانی آثار معروفی کار کردم و به زودی با نويسنده دوست شدم. شاهد بودم که کتابفروشی و خانه او در خيابان کانت شماره ۷۶ به مرکزی برای آموزش ادبيات و فرهنگ ايران تبديل شد. عباس معروفی تبعيدی در آن‌جا پذيرای بازديدکنندگان از سراسر جهان بود، کتاب‌های جديد خود را در آن‌جا می‌نوشت، متون بی‌شماری از ديگر نويسندگان ايرانی را ويرايش، پيرايش و چاپ می‌کرد و از طريق اينترنت به دانشجويان، به‌ويژه در ايران، و همچنين در ايالات متحده آمريکا و کانادا و بسياری از کشورهای ديگر در موضوعات نقد ادبی و نويسندگی خلاق آموزش می‌داد. برخی آثار او هرزمان امکان نشر می‌يافتند، به‌عنوان پرفروش‌ترين‌ها و پرطرفدارترين‌ها شناخته شدند.»

در همين رابطه نشر بوشرگيلده در نامه خود به وزارت فرهنگ می‌نويسد:

«آندرياس پلات هاوس، نويسنده‌ی بخش ادبيات و فرهنگ فرانکفورتر آلگماينه، رمان فريدون سه پسر داشت را „کتاب پناهندگان“ می‌داند و به خود نويسنده نيز اشاره می‌کند، زيرا عباس معروفی همواره بخش‌هايی از زندگی‌نامه‌اش را در آثارش فاش می‌کند: به دليل „توهين به ارزش‌های اسلامی“ به زندان و شلاق محکوم شد و تنها گزينه او رفتن به خارج از کشور بود که در سال ۱۹۹۶ به لطف حمايت انجمن قلم آلمان (پن) و اعتراضات بين‌المللی انجام شد.

او با کتابفروشی هدايت در برلين، مکانی برای تبادل‌های فرهنگی در تبعيد ايجاد کرد. تنها تعهدی خستگی‌ناپذير به عنوان يک نويسنده، ناشر و مربي، برای فرهنگ و تفاهم، را نمی‌توان برای او کافی دانست. او پيوسته و با تلاش فراوان در برابر «خودسانسوری درونی» مقاومت می‌کرد و برای ايجاد ارتباط و حفظ تجربياتش می نوشت. عباس معروفی می‌گفت که نوشتن برايش مهم‌تر از انتشار آثارش است. به‌عنوان يک ناشر، ما از اين که صدای ادبی او می‌تواند برنامه ما را غنی‌تر کند، بی اندازه خوشحاليم. بدينوسيله از دست اندرکاران اين اقدام تشکر کرده و حمايت خود را از ايجاد مکان يادبود برای نويسنده متعهد، متفکر و انسان‌دوست عباس معروفی اعلام می‌داريم.»

در نامه‌ی انجمن قلم به وزارت فرهنگ برلين با امضای ژوزف اف. آ. اوليور می‌خوانيم:

«عباس معروفی نه تنها به عنوان نويسنده، بلکه بيش از هر چيز به عنوان يک انسان با ما پيوند بسيار عميقی داشت. جای اين داستان‌نويس خارق‌العاده و مبارز بي‌باک برای آزادی کلام، که آثارش برای مدت طولانی تأثيرگذار خواهند بود، نزد ما خالی است.»

مبتکران اقدام برای حفظ ميراث فرهنگی معروفی در برلين از وزارت فرهنگ اين ايالت برای تصميم به اجرای برنامه ساخت، نصب و پرده‌برداری از لوح يادبود عباس معروفی صميمانه تشکر می‌کنند و از اين تصميم به عنوان گامی بسيار مهم در حفظ ارزش‌ها و ميراث فرهنگی جامعه آلمان ياد می‌کنند.

احمد احقری
پرويز دستمالچی
دکتر شيرين عبادی
پروفسور محسن حکيمی
دکتر مسعود حسينی پور
پروفسور سيف الله جعفری
پروفسور ناصر کنعانی
پروفسور سعيد ناصری
پروفسور رحيم رحمان زاده
دکتر مهدی روسفيد
علی اکبر صفاييان

---

نظر خوانندگان:

---

■ روانش شاد! زنده یاد عباس معروفی در عمر کوتاهش خدمات زیادی به فرهنگ و ادبیات ضد سانسور ایران کرد. گذاشتن لوح یادبود او اقدام شایسته و مفیدی بود.
شاهین خسروی

---