تعدیل، توقیف، تحدید

چشم‌انداز نگران‌کننده معیشت روزنامه‎نگاران؛ از «شهروند» تا «جهان صنعت»
کامبیز نوروزی، حقوقدان: برای توقیف و تعطیلی به‌سرعت می‌دوند

توقیف یک روزنامه و قرارگرفتن روزنامه‌ای دیگر در شرف تعطیلی؛ یکی به حکم هیأت نظارت بر مطبوعات و دیگری به خواست مدیران و صاحب امتیاز رسانه. خبرهایی که پیامدش در این روزهای کرونایی برای روزنامه‌نگاران جز بیکاری و نگرانی از تحدید آزادی فعالیت رسانه دستاورد دیگری ندارد.

به‌گزارش همشهری، روزنامه جهان صنعت پس از ۱۷سال انتشار، در روزهای اخیر با حکم هیأت نظارت بر مطبوعات به‌دلیل آنچه مصاحبه درباره کرونا و آمارهای ارائه‌شده در این مصاحبه خوانده شده، توقیف شد. روزنامه شهروند هم حال و روزی بهتر از شرایط توقیفی ندارد. رئیس جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان صاحب امتیاز این روزنامه مؤثر اجتماعی، گفته است که این جمعیت از این پس رویکرد رسانه‌ای جدیدی را دنبال می‌کند و با هدف آنچه صرفه‌جویی در هزینه‌های هلال‌احمر و بازتاب بهتر خدمات جمعیت خوانده شده راه آنلاین شدن و تعطیلی نسخه کاغذی روزنامه را می‌پیماید. این ۲اقدام اهالی رسانه را نگران از فردای خود در فاصله چند روز پس از روزی که در تقویم از آن به روز گرامیداشت خبرنگار نامگذاری شده، کرده است. انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران که پیش از این خواستار تجدید نظر مدیران هلال احمر و اصلاح رویکرد این مجموعه درباره روزنامه شهروند شده بود، در بیانیه تازه خود، توقیف مطبوعات را نادرست دانسته و توقیف روزنامه جهان‌صنعت را تقبیح کرده است. در این بیانیه آمده است: فارغ از اینکه استناد به ماده قانونی مربوطه برای اتخاذ چنین تصمیمی، ایرادات مهم حقوقی دارد، معتقدیم که این اقدام درحالی رخ داده است که حرفه روزنامه‌نگاری در بی‌ثبات‌ترین روزهای خود به‌سر می‌برد و اینک باید شاهد تشدید این بحران، با بیکاری تعداد دیگری از همکاران خود باشیم. انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران تأکید کرده است: به‌نظر ما ستاد ملی مقابله با کرونا، دولت و هیأت نظارت بر مطبوعات در صورت تعهد به آزادی رسانه‌ها و درک بحران‌های فزاینده‌ای که بقای رسانه‌های کشور را به خطر انداخته است، می‌توانستند بدون توقیف نیز این روزنامه را به رعایت آنچه ‌مورد توجه ستاد مقابله با کروناست، فراخوانند.

انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در این بیانیه ضمن دعوت از همه رسانه‌ها و همکاران روزنامه‌نگار به رعایت جدی‌تر اصول حرفه‌ای در اطلاع‌رسانی، به‌ویژه در موضوعی چون پاندمی کرونا، خواستار آن شده که با رفع توقیف فوری از روزنامه جهان‌صنعت از گسترش بیشتر زمینه‌های بحران رسانه‌ای و بیکاری روزنامه‌نگاران کشور پیشگیری کنند. در همین حال، کامبیز نوروزی، حقوقدان و نایب‌رئیس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران، توقیف روزنامه جهان صنعت از سوی هیأت نظارت بر مطبوعات را مستند به بند۱۱ ماده‌واحده قانون مطبوعات، اصلی بی‌اساس می‌داند.  او معتقد است طرف مصاحبه، فردی است که در بسیاری از رسانه‌ها با عنوان «عضو ستاد مقابله با کرونا» معرفی شده و در حرفه روزنامه‌نگاری و در حقوق مطبوعات چنین کسی منبع رسمی محسوب می‌شود. نوروزی می‌گوید: «ستاد مقابله با کرونا درکی از رسانه و رفتار رسانه‌ای ندارد. واکنشی در مورد این عنوان برای دکتر محبوب‌فر نداشته است، حالا به‌دلیل این مصاحبه با حربه توقیف روزنامه وارد شده‌اند که عجیب است.»  او معتقد است در موج اول کرونا بود که ستاد، انتشار نشریات کاغذی را ممنوع کرد و برای مدتی نگذاشتند هیچ روزنامه‌ای به شکل کاغذی منتشر شود؛ کاری نادرست و مغایر با حقوق ملت: «وقتی بحث از بیکاری روزنامه‌نگاران و مشکلات معیشتی آنها و وضع رسانه‌ها و خیلی مشکلات دیگر است، دولت کاری به‌کار رسانه‌ها ندارد اما وقتی بهانه‌ای برای توقیف یا جلوگیری از انتشار پیش می‌آید، به سرعت می‌دوند؛ حتی اگر توقیف، غیرقانونی باشد.»

پشتیبان همکارانمان هستیم
در این حال، مشاور مدیرمسئول روزنامه جهان‌صنعت که سابقه سردبیری این روزنامه را در کارنامه دارد، درباره اثر تصمیم اعضای هیأت نظارت بر مطبوعات بر معیشت کارکنان این نشریه به همشهری می‌گوید: «در این روزنامه ۵۰نفر مشغول به‌کار بودند. ۲۵نفر از این تعداد در بخش تحریریه و تولید محتوا و مابقی افراد در بخش‌های فنی، چاپ و توزیع و خدمات مشغول به‌کار بودند.» نادر کریمی جونی با اشاره به اینکه در شرایط کنونی مدیرمسئول، برنامه‌ای برای تعدیل نیرو در روزنامه ندارد و از نیروها و ارکان روزنامه حمایت خواهد کرد، ادامه داد: «حکم توقیف روزنامه جهان‌صنعت، در بهترین حالت کج‌سلیقگی بود و در تلاش هستیم با ارائه دادخواستی به قوه قضاییه، رأی به ابطال حکم هیأت نظارت بر مطبوعات و بازگشت روزنامه به عرصه رسانه‌های کشور بگیریم. این کار ممکن است مقداری طول بکشد اما مدیرمسئول قاطعانه از همکاران روزنامه در دوره سخت معیشتی کنونی پشتیبانی خواهد کرد.» به گفته این عضو تحریریه روزنامه جهان‌صنعت، برنامه‌ای برای تعدیل نیرو از سوی مدیران روزنامه یا خروج نیروها برای پیداکردن شغلی تازه در رسانه‌ای دیگر وجود ندارد: «مدیران روزنامه با حداقل کمک‌های دولتی خصوصا در دوره اخیر روبه‌رو بوده‌اند اما با تلاش خود حقوق کارکنان را پرداخت کرده‌اند. امیدوارم موضوع هرچه سریع‌تر فیصله پیدا کرده و خبرنگاران و کادر تولید روزنامه با قوت سابق به‌ کار خود ادامه دهند.» کریمی در پاسخ به این سؤال همشهری که با توقیف این روزنامه فعال در بخش خصوصی هر روز چه مقدار به سرمایه این روزنامه خسارت وارد می‌شود می‌گوید: «تاکنون ارزیابی در این‌باره نشده است اما روزنامه جهان‌صنعت تعهدات مالی به صاحبان آگهی و شهروندان داشته که با توقیف انجام‌شده ازعهده پاسخ‌دادن به آنها برنمی‌آییم.»

آیا به روزنامه‌نگاری ادامه بدهیم؟
سردبیر روزنامه شهروند، روزنامه‌ای که در هفته‌های گذشته روزهای بسیار پرچالشی را پشت سرگذاشته به همشهری می‌گوید: در وضعیت کنونی، تعداد بالایی از نیروهای روزنامه حاضر به ادامه همکاری با مجموعه به‌دلیل تغییر رویکرد مدیران جدید هلال‌احمر نیستند. «نرگس جودکی» به همشهری می‌گوید اعضای تحریریه و کارکنان تا شهریورماه با روزنامه قرارداد همکاری دارند و بعد از آن همکاری بخش بزرگی از روزنامه‌نگاران شهروند با این روزنامه قطع خواهد شد: «اخیرا مسئولان روزنامه نامه‌ای را برای امضا به اعضای تحریریه و کارکنان داده‌اند که موافقت یا عدم‌موافقت خود را با روند جدید فعالیت روزنامه اعلام کنند. استقبال کمی برای ادامه همکاری از سوی تحریریه شده و روزنامه‌نگاران حاضر به امضای مفاد نامه ابلاغی نشده‌اند.»  او می‌گوید هم‌اکنون ۶۵نفر در روزنامه شهروند در بخش تحریریه، فنی، اداری و خدماتی مشغول به‌کار هستند که تعداد اندکی از آنها حاضر به پذیرش شرایط جدید کاری در روزنامه شده‌اند: «برخی روزنامه‌نگاران به‌دلیل شیوع کرونا و افزایش اجاره‌بها، ناچار به ترک تهران و اقامت در شهرهای اطراف شده‌اند. تنها درآمد این دسته از همکاران حقوق دریافتی از روزنامه بود که در شرایط کنونی این حقوق در آستانه قطع‌شدن است.» سردبیر روزنامه شهروند با تأکید بر اینکه همکاران روزنامه به یکدیگر برای گذر از شرایط سخت کنونی دلداری داده و اعلام کرده‌اند امضای قرارداد جدید کاری از سوی تعدادی همکار به معنی پشت‌کردن به دوستانی که این قرارداد را امضا نکرده‌اند نیست، می‌گوید: «فضای کاری در روزنامه‌نگاری هر روز تنگ‌تر از دیروز می‌شود. برخی روزنامه‌نگاران ناچار به پذیرش شرایط سخت موجود هستند چراکه محل درآمد دیگری برای گذران زندگی ندارند. از سوی دیگر، برخی روزنامه‌نگاران شهروند به این موضوع فکر می‌کنند که آیا در شرایط کنونی می‌توانند به روزنامه‌نگاری ادامه دهند یا باید شغل دیگری را برای ادامه معیشت خود انتخاب کنند.»

انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران که پیش از این خواستار تجدید نظر مدیران هلال احمر و اصلاح رویکرد این مجموعه درباره روزنامه شهروند شده بود، در بیانیه تازه خود، توقیف مطبوعات را نادرست دانسته و توقیف روزنامه جهان‌صنعت را تقبیح کرده است