برجام نمی‌رود، اقتصاد می‌رود!

شورای سردبیری

تا اینجا، یعنی بر اساس آخرین اطلاعات موجود، اطرافیان ترامپ در ۲۲اردیبهشت جلوی اورا در اعلام خروج از برجام خواهند گرفت. البته گریبان ایران را رها نخواهند کرد. از نقشه اصلی چیزی نمیگویند، اما آشکار است تندروترینهای پر سروصدا درباره آن توافق دارند: محاصره نامحسوس اقتصادی و بازگشت به دوران قبل از برجام، بدون اعلام رسمی، اما بسیار سختگیرانه و با رفتاری مافیایی و مبتنی بر تهدیدهای غیر رسمی هرکس که ممکن است با ایران بده بستانی داشته باشد. هدف آشکاری هم دارد: یکبار دیگر شکست دادن ایران از طریق بستن مجاری تنفس اقتصاد و بدون شلیک گلوله و یا شکستن آشکار معاهدات بین المللی. نمی‌توان چنین نتیجه ای را نگرفت وقتی پمپئوی هنوز به جای تیلرسون ننشسته به همان نتیجه ای رسیده که او رسیده بود! او هم به سنا نگفته که قصد اعلام خروج از برجام دارد و درباره طرح موهومی سخن گفته مبتنی بر تماس با اروپایی ها، برای طراحی گام بعدی. احتمالا نصیحت اخیر وندی شرمن در سی ان ان آنها را بیشتر در فکر خواهد برد که خروج از برجام برای فشار به ایران، آن را به روسیه و چین نزدیکتر خواهد کرد.

پیش وبیش از آنکه ریز اطلاعات اخیر و علت تغییر گرایش اطرافیان ترامپ اهمیت داشته باشد، نتایج سیاسی این اقدام اهمیت دارد. اگر مجموعه آنچه آنها اظهار میکنند نیرنگ نباشد، ما بزودی با یک تحریم اقتصادی بسیار خطرناکتر از دوران پیش از برجام روبروخواهیم شد: تحریم اعلام نشده اقتصادی. این همان چیزی است که بعد از امضای برجام به خوبی آزمایش و خواص آن کشف شده است: بانکهایی که میدانستند تحریمها رفع شده و قانونا میتوانند با ایران کار کنند، از این کار خودداری کردند و دلیلش این بود که با تهدیدی اعلام نشده و یا غیر رسمی روبرو بودند و حتی شاید برخی بر اساس تحلیل و آگاهی منطقی از خط مشی ایالات متحده به این نتیجه رسیده بودند که بهتر است” فعلا ” احتیاط کنند .

نتایج سیاسی این برنامه احتمالی دولت آمریکا چشمگیر خواهد بود. در عرصه داخلی و تا قبل از اینکه دوباره جان به لب شویم و بر اساس مصلحت نظام برای یک سازش قهرمانانه دیگر آماده شویم، رویه و دولت اعتدال همراه با اصلاح طلبان هزینه زیادی خواهند داد و نمونه دوم و پیچیده تر احمدی نژاد نیز از کیسه بیرون خواهد آمد.

اما چشمگیرترین نتایج در عرصه سیاست خارجی خواهد بود. بدیهی است که عنان سیاست خارجی کاملا به دست تندروهایی خواهد افتاد که تا مرز ازپاانداختن کشور بر خط مشی خود اصرار دارند. طی سالهای اخیر الگوی این سیاست خارجی چکش خورده و نتایج آن آشکار است: تبدیل شدن هر چه بیشتر به زائده سیاست خارجی روسیه، غرق شدن درگرداب تجارت آسان ولی ویرانگر چین، خریدن متحدین گرانقیمت در آمریکای لاتین، و ناتوان ماندن در ایجاد یک رابطه منطقی، کم زیان و پایدار با اعراب.

رفتن به این ورطه کمکی به اقتصاد ما نخواهد کرد و اگر قرار بود چین و روسیه و ونزوئلا دست اقتصاد ما را بگیرند، هرگز به امضای برجام تن نمیدادیم. کشور اخیرا نتیجه بی توجهی به قوانین اقتصاد و فداکردن منافع اقتصادی در پیشگاه سیاست خارجی را طی حوادث دی ماه ۹۶ دیده و به زحمت شیب اعتراض های اجتماعی را کاسته است. دور تازه ای از فشارهای اقتصادی، به حوادثی بسیار وخیم تر از اعتراضهای دی ماه منجر خواهد شد که کنترل آنها همیشه ممکن نمیشود. باید از آن پیشگیری کرد.

در حالی که نظام و لشگر استراتژیست‌های آن از می نابی که روسها به آنها نوشانده اند به روابط عمومی سیاستمداران و نظامیان روسیه تبدیل شده اند، بخشی از این پیشگیری، به عهده فعالان سیاسی اصلاح طلب است و این کار را باید با کنار گذاشتن درخواستهای درجه دو و اولویت دادن به این مهم در طرح تحلیلها و مطالبات خود صورت دهند. علیرغم اینکه برای اصلاح طلبان مشکل است درباره برخی تحرکات ایران در خارج کشور نظر بدهند، اما میتوانند دیدگاه ها و نگرانیهای خود را درباره اینکه درحال حاضر هیچ مشکلی در بیرون از مرزهای کشور به اندازه حفظ توان کشور در زمینه اقتصاد آن اهمیت ندارد با صدای بلند مطرح کنند. نیازی نیست برای نظام تعیین تکلیف کنند و دستور عمل یا بی عملی، یا مقاومت یا تسلیم بدهند. فقط کافی است بپرسند. بپرسند چه زمانی ما وظیفه حمایت از عدالت و حقوق مظلومان جهان، کمک به کسانی که سرزمین آنها اَشغال شده، دفاع ازحرمهایی که حفاظت از آنها لازم است، و چپی هایی که در آمریکای جنوبی با آمریکا مبارزه میکنند را، حداقل وبرای مدتی هم که شده به کسانی دیگر و اگذار می کنیم تا اندکی هم به گرفتاریهای خودمان برسیم؟ به اقتصادی بانرخهای هشدار دهنده در باره سرمایه گذاری و اشتغال، به جامعه ای با نرخهای شرم آور در باره اعتیاد، طلاق، خشونت، و به فرهنگی سرشاراز بی اعتمادی عمومی ، میل به ترک وطن، و فردگرایی منحط و قاتل اخلاق.