مردم هنوز سازمان‌های مردم نهاد را نمی‌شناسند

نمی‌توان به علاقه و کار سازمان‌های مردم‌نهاد احترام نگذاشت اما متاسفانه این سازمان‌ها مگر در موارد بسیار خاص (مثلا جمعیت یوز که تاحدی در کارشان موفق بوده‌اند) به دلایل مختلف در کارهایی که هدف به‌سرانجام‌رساندنش را داشته‌اند، موفق نبوده‌اند. برای مثال سازمان‌های مردم نهادی که به صورت عام و بدون هیچ هدف خاصی فعالیت می‌کنند و فقط اسم خودشان را سازمان‌های مردم‌نهاد طرفدار محیط‌زیست می‌گذارند، نه در کارشان موفق بوده‌اند و نه مردم از آن‌ها شناخت کافی دارند. به نظر من در این مورد دو کاستی مهم وجود دارد. برخی مواقع افرادی خاص، سازمان مردم نهادی را تشکیل می‌دهند و با هدف معروف شدن و به‌دست‌آوردن منابع مالی احتمالی که از سوی سازمان محیط‌زیست و دولت پرداخت می‌شود، تعدادی جوان را دور خود جمع می‌کنند. بعد از آن‌که به موفقیت مورد انتظار دست پیدا نمی‌کنند، کار را‌‌ رها می‌کنند و می‌روند و جوان‌ها هم سرخورده می‌شوند.
با این وجود اما بزرگ‌ترین آفتی که ان‌جی‌اوهای ما را (به ویژه در زمینه محیط‌زیست) تهدید می‌کند، عدم آموزش است. آن‌ها به‌طور کلی نمی‌دانند می‌خواهند درباره چه چیزی صحبت کنند یا به فعالیت بپردازند. شخصا میان ان‌جی‌اوهای ایرانی افراد کمی را دیده‌ام که دارای مطالعه تخصصی باشند. بیشتر آن‌ها گاهی رفتاری احساسی از خود نشان می‌دهند. با توجه به مسافرت‌هایی که به خارج از کشور رفته‌ام آشنایی دورادوری با ان‌جی‌اوهای فعال در کشورهای مختلف دارم. از این رهگذر است که به نظر من تفاوت عمده‌ای که بین ان‌جی‌اوهای ایرانی و خارجی وجود دارد مربوط به مقوله آموزش است. بیشتر سازمان‌های فعال در ایران این آموزش را ندیده‌اند که برای رسیدن به هدف خود، باید به دنبال چه چیزی باشند، آن‌ها چرایی و چگونگی این موضوع را هم نمی‌دانند و در مورد راه رسیدن به هدف آگاهی ندارند. به نظر من راه صحیح از مسیر احساساتی شدن نمی‌گذرد. در کشور ژاپن اگر ان‌جی‌اویی برای ممنوع کردن قتل‌عام نهنگ‌ها به وجود بیاید، در مورد نهنگ مطالعه کرده و این موجود را می‌شناسد. اعضای این سازمان مردم‌نهاد می‌دانند که نهنگ به چه سرزمین‌هایی مهاجرت می‌کند و چه مکان‌هایی را برای استراحت انتخاب می‌کند. این در حالی است که در ایران ما اعضای ان‌جی‌اوایی که درباره حیات‌وحش ابراز نگرانی می‌کنند، تا به حال در طول دوران زندگی خود قوچ یا میش ندیده‌اند. هرچه می‌دانند از شنیده‌هایشان به‌دست آمده است. به نظر من اولین مانعی که بر سر راه سازمان‌های مردم نهاد مدنی قابل طرح است، عدم شناخت مردم از فلسفه سازمان‌های مردم‌نهاد است. مردم ما نمی‌دانند وقتی یک سازمان مردم‌نهاد برای مسأله‌ای اجتماعی (مثل محیط‌زیست) تشکیل می‌شود، به‌طور کلی دارای چه اهدافی است. با این وجود اما بیشترین مانع را عدم مطالعه خود اعضا و مسائل مالی می‌دانم. سازمان‌های مردم‌نهاد بعد از تشکیل باید ماموریت‌هایی به عهده بگیرند. به‌عنوان مثال اگر بخواهند برای نجات فوک‌های دریای مازندران تلاش کنند، لازم است چند روز در آنجا مستقر شوند. آن‌ها از حداقل پولی که برای مسافرت به آن منطقه لازم است هم بی‌بهره‌اند. با این وجود مشکلات مالی هم تاحدود زیادی معلول عدم‌شناخت سازمان‌های مردم‌نهاد میان مردم است که در این بین نقش علت را ایفا می‌کند. مردم برای کمک مالی به سازمان‌های مردم‌نهاد باید در ابتدا این ان‌جی‌او‌ها را بشناسند. رفتار اصلی مردم در مواجهه با سازمان‌های مردم نهاد از دو جنبه اساسی قابل بررسی است. یکی اینکه مردم اصولا چیزی به اسم سازمان مردم‌نهاد را به خوبی نشناخته‌اند. از سوی دیگر مردم ما در این زمینه به قدری مار گزیده شده‌اند که از ریسمان سیاه و سفید هم می‌ترسند. هر جمعیتی که تشکیل می‌شود حتی اگر هدفش هم خیر باشد، برای انجام ماموریت‌هایش (مثلا محافظت از دریاچه ارومیه) نیاز مالی دارد. بعد از آن‌که اعضا از مردم کمک می‌خواهند، مردم در ابتدا فکر می‌کنند دکانی باز شده که برخی افراد می‌خواهند با استفاده از آن جیب خودشان را پر پول کنند. بنابراین باید تا حدودی هم حق را به مردم بدهیم. جا افتادن بنیادی به نام سازمان مردم نهاد در ایران یک فرآیند زمانبر است. به همین خاطر است که معتقدم افرادی که می‌خواهند در این مسیر گام بردارند، هم باید صبوری کنند و هم باید در مسیر خود حضور پررنگی داشته باشند. آن‌ها باید تمام سعی خود را به کار گیرند تا فعالیت‌ها و اهداف خود را از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی به مردم بشناسانند. در گام اول باید فلسفه این موضوع را جا بیندازند و به این سوال پاسخ دهند که آیا اصولا وجود ان‌جی‌او‌ها و خاصه سازمانمردم‌نهاد آن‌ها لازم است یا نه؟ در ادامه باید به معرفی خودشان بپردازند. با کمال تاسف باید به این نکته هم بپردازیم که در شرایط کنونی صداوسیما به سازمان‌های مردم‌نهاد باور کافی را ندارد و هیچ رسانه‌ای هم مثل این رسانه قدرت معرفی این سازمان‌ها را ندارد. تلویزیون باید دید خود در مورد این سازمان‌ها را اصلاح کند و فضا را برای معرفی آن‌ها فراهم آورد.