Thu 20 07 2006 7:41

به يکديگر دوباره نگاه کنيم

ناهيد کشاورز (کلن)

پنجشنبه ٢٩ تير ١٣٨٥

با افزايش رفت و آمد ايرانيان مهاجر به ايران و آمدن بيشتر ايرانيان به خارج از کشور سر فصل تازه‌ای از مناسبات ميان ايرانيان داخل و خارج از ايران باز می‌شود که قابل تامل است.
کنجکاوی مهاجرين ايرانی برا ی دانستن اينکه در ايران چه می‌گذرد به دليل بستگی زياد آن به ايران امر تازه‌ای نيست. آنها اگرهم به دليل شرايط اجتماعی و مالی تا حدودی در خارج از کشور وضعيت تثبيت شده‌ای پيدا کرده باشند اما وابستگی عاطفی آنها همچنان باقی است. هر اتفاق ناگواری در ايران اگر چه خود آنها را بطور مستقيم شامل نمی‌شود اما دل نگرانی نسبت به عزيزانشان را به جانشان می‌اندازد. خلاصه اينکه مهاجر در هر وضعی که باشد ، هر چند وقتی که از زمان مهاجرتش گذشته باشد همواره نيمه نگاهی به ايران دارد. با وجود ساليان دراز اقامت هنوز هم ايرانيانی که در رويای بازگشت به ايران هستند کم نيست.
بيشتر شدن رابطه با ايران در عين اينکه دريچه‌های تازه‌ای را بروی هر دو طرف می‌گشايد تا با نگاهی واقع بينانه‌تر به يکديگر بنگرند اما در اين واقع بينی نقاط کور و ناروشن رابطه هم نمايان می‌شود. مهاجرين به دليل سالها درگيری ذهنی‌شان با ايران و کنجکاوی برای درک شرايط آنجا به اطلاعاتی اگر نه کاملا منطبق با واقعيات مجهز هستند. برخورد رودرروی تازه می‌تواند داده‌ها و دانسته‌های آنها را تائيد و يا آنها را شوکه کند. آنچه اهميت دارد اين است که نوعی دگرگونی در آنها بوجود می‌آورد. مهاجر می‌تواند وطنی را که به واقع وجود دارد با آنچه که طی سالها در ذهن خود پرورده است و درباره‌اش شنيده مقايسه کند.
اما در مورد طرف ديگر وضع فرق می‌کند. شرايط و دشواری‌های زندگی در ايران امکان جستجو و شناخت زندگی مهاجرين را فراهم نکرده است. به عبارتی مهاجر اگر در رابطه عاطفی با کسی در ايران نباشد به عنوان يک گروه اجتماعی از ياد رفته است و يا زندگيش از وراء حدسيات و اطلاعات جسته و گريخته تعريف می‌شود. اگر زندگی او در جايی ذهنی را مشغول کند تنها در تصورات است که شکل می‌گيرد و از واقعيات خود تهی است.
حضور ايرانيانی که به تازگی به مهاجرت می‌آيند و عدم آگاهيشان از شرايط واقعی زندگی در خارج از کشور نشان از عدم آگاهی از وضعيت زندگی در مهاجرت دارد. بديهی است که همه آنها به اميد زندگی بهتر و به دليل فشارهای سياسی ، اجتماعی و اقتصادی ايران را ترک می‌کنند اما دشواری‌های بعد زندگی در خارج از کشور آنها را متوجه عدم شناختشان از محيط تازه می‌کند.
گروه زيادی از کسانی که به ايران سفر کرده‌اند متوجه اين نکته شده‌اند که در ايران به دلايلی که می‌تواند بی‌توجهی ، بی‌دقتی و يا داشتن پيش زمينه ذهنی و پيش داوری باشد سئوالی درباره زندگی در مهاجرت طرح نمی‌شود.
داستانهای خروج پرزحمت ايرانيان از مرز، آوارگی سالهای اوليه و روبرو شدن با دنيائی که هيچ تصوری از آن نداشتند و ناباوری و ده‌ها مشکل ديگر مجالی برای بازگوئی پيدا نمی‌کنند. مهاجر که در تمام سالهای گذشته امکانی برای بيان آنچه بر او گذشته نيافته است، در سالهای دلتنگی به اميد اينکه روزی در ايران عقده دل می‌گشايد تسلی يافته است واينبار در ايران تنها می‌ماند. آنچه بيش از همه شرايط را دشوار می‌کند حسی است که با نوعی عذاب وجدان همراه است. عذاب وجدانی که گذشته از علل فرهنگی آن به دليل شريک نبودنش در مشکلات ايران به او داده می‌شود. واين وضعيـت، مهاجر را يا به توضيح و توجيه می‌کشاند ويا به سکوت وامی دارد.
گروهی از کسانی که در ايران در زمينه مسائل سياسی و اجتماعی فعال هستند درطی سالهای گذشته به خارج از کشور سفر کرده‌اند. آنها اگر در جاهائی با نا مهربانی در برخورد عقايد روبرو شدند اما در کل توجه مهاجران به مسائل ايران را ديدند که موضوعی قابل درک هم هست. اما اين موضوع در غالب موارد رابطه‌ای يکطرفه بوده. آنچه آنها می‌خواستند بدانند بيشتر به نظر ايرانيان در خارج از کشور در رابطه با عملکرد آنها در ايران بر می‌گردد و نه بيشتر.
زندگی مهاجر در مهاجرت ، دشواری‌های آن ، تغييراتی که زندگی در يک محيط فرهنگی ، اجتماعی تازه در آنها بوجود آورده است ، از چشم آنها پنهان می‌ماند.

نگاه و توجه به زندگی ايرانيان مهاجر شناخت گوشه‌ای از تاريخ سياسی اجتماعی ايران است. شناخت زندگی ايرانيانی است که در يک برهه تاريخی به ناچار نوع ديگری از زندگی را برگزيدند.
توجه به چند نکته می‌تواند راه گشای رابطه‌ای نوين ميان ايرانيان مهاجر و داخل ايران باشد. اول اينکه اين خيل عظيم چه شرايطی را از سر گذرانده است تا بدينجا رسيده؟ تجربيات او در به‌اجبار کنده شدن چگونه بوده است؟ و مهمتر اينکه او چه تغييراتی کرده است؟ آيا اصولا تغييرات سياسی ، اجتماعی و فرهنگی می‌توانند تغييرات جدی در نگاه افراد بوجود آورند؟ تغييرات بوجود آمده و تجربيات او چگونه می‌توانند در شرايط اجتماعی و فرهنگی ايران تاثير گذار باشند؟ به علاوه او می‌تواند پلی باشد برای شناخت فرهنگ‌های ديگر. اينکه اصولا مهاجر در ايران به واقع چگونه تعريف می‌شود موضوعی است که در ايران می‌بايد به آن پاسخ داده شود. می‌بايد برخورد جدی صورت گيرد با اين نکته که پيش داوری‌ها در باره زندگی او بر کدام بستر شکل می‌گيرند؟

زنان در ايران و در مهاجرت

زنان ايرانی در ايران و در مهاجرت تجارب مختلفی را از سر گذرانده‌اند. زن مهاجر ايرانی به دليل وابستگی‌های عاطفی تنگاتنگش با ايران همواره تلاش کرده است از شرايط زندگی در ايران مطلع بماند. او در عين حال تلاش بيشتری نسبت به مردان برای تطابق در محيط جديد زندگی از خود نشان داده است. زن مهاجر اگر در زير بار کمر شکن مشکلات ايران نبوده است اما زندگی در مهاجرت او را خسته کرده است. تجربه‌های تازه‌ای که بيشتر اوقات به او تحميل شده است ، تلاش برای يافتن جای پائی که در ايران از آن خود داشته ، او را گاه رنجورتر از کسانی کرده است که در ايران در شرايط اجتماعی و طبقاتی مشابه بوده‌اند. اين قضاوت و پيش داوری که گويا زنان مهاجر بهر حال زندگی راحت‌تری دارند مانع از کنجاوی درباره زندگی آنها و شناخت مشکلات و رنجهای آنها می‌شود.

ديوار شيشه‌ای بين داخل و خارج می‌بايد برداشته شود. اين ديوار تنها در يک کوشش دوجانبه برای شناخت است که از بين می‌رود. دستاوردهای زنان مهاجر چه در تجربه‌های شخصی و چه در شکل اجتماعی آن به غنی شدن انديشه‌های زن ورانه ياری می‌رساند.
تجربه‌های حسی او در تنهائی‌اش، رها شدنش ، دلتنگی‌اش ، غم غربتش ، احساس خطر در فرار و گذرش از مرز، ترس‌هايش وانتظارهايش احساساتی نيستند که در ايران تجربه شده باشند. يا الزاما در حسی مشترک با زنان در ايران از سوی آنها قابل درک باشد.
تجربه‌های اجتماعی او در شناخت جوامعی که در آنها حقوق زنان اگر نه به تمامی اما بسيار بيشتر از ايران رعايت می‌شود. شناخت دستاوردهای جنبش‌های زنان در خارج از ايران، آشنائی با نهادهای مدنی و مهمتر از همه رودروئی او با شرايط اجتماعی تازه همه وهمه ارزش بازنگری و شناخت برای يافتن راه حل‌ها و درک مشترک به کار می‌آيند.
پيش داوری‌ها و قضاوت‌ها از شرايط ايران همانقدر می‌تواند به برقراری رابطه سالم داخل و خارج از کشور لطمه بزند که عدم شناخت از زندگی واقعی مهاجرين. برقراری رابطه ميان مهاجرين و ايرانيان در داخل کشور فرصت مغتنمی است که هر دو سو می‌بايد برای شناخت تازه از يکديگر از آن سود ببرند.

ارسال به شبکه‌های اجتماعی

به يکديگر دوباره نگاه کنيم

ناهيد کشاورز (کلن)

| بازگشت به صفحه اول | اين متن را با ايميل بفرستيد | نسخه قابل چاپ |