Sat 04 03 2006 8:02

به بهانه روز جهانی زن

طغيان ارزشمند آن گروه زنان

ناهيد کشاورز (کلن)

شنبه ١٣ اسفند ١٣٨٤

هشتم ماه مارس هر سال امکانی است برای قدردانی از مبارزات زنان برای برابری حقوق زن و مرد. اين نوشته قصد يادآوری از زنانی را دارد که در دوره خاصی از تاريخ ايران حضوری فعال داشتند. اين گروه زنان آغازگر تحولی جدی در فرهنگ سياسی ، اجتماعی ايران بودند که تغييرات بعدی در وضعيت سياسی ايران مانع ادامه جدی اين راه گرديد.
زنان ايرانی دوره انقلاب در طيف‌های گوناگون اجتماعی اعم از مذهبی و غير مذهبی به شکستن سدها برای حضور در جامعه همت ورزيدند. ارزش‌های اجتماعی در اين برهه تاريخی درهم شکسته شد. زنان مذهبی امکان حضور در بيرون از خانه را يافتند بدون اينکه مردانشان بتوانند با دلايلی که قبل از آن بکار می‌گرفتند آنها را خانه‌نشين کنند. نگاه و بررسی و نوع حرکت اين گروه زنان موضوع اين مطلب نيست. در اينجا نظر گروه زنان غير مذهبی و يا زنانی است که برخوردشان با مذهب در شکل سنتی آن بود.
اين زنان تنها در زندگی سياسی فعال نبودند آنها با در افتادن با سنن فرهنگی و اجتماعی انقلابی در مناسبات آن دوره به پا کردند. شايد به دليل درگيری همگانی با مسائل انقلاب توجه و يا نگاه انتقادی جدی متوجه آنها نشد و شايد هم به دليل آنکه شرايط بعدی سياسی به گونه‌ای بود که اين سنت شکنی و تحول در سايه قرار گرفت.
فعاليـت سياسی ، اجتماعی زنان به ناچار آنها را با پدر و مادرهايی که تصوری از اين برخورد و سرکشی نداشتند درگير می‌کرد. به مخاطره انداختن زندگی خود از يکسو و درهم گسستن همه بندها از سوی ديگر وضعيت چنان تازه‌ای را بوجود می‌آورد که خود آنها هم زمانی برای تعريف و تشريح آن نداشتند. رودخانه‌ای به جريان افتاده بود بدون اينکه سرچشمه و انتهای آن معلو م باشد. نمونه ديگری هم در جايی وجود نداشت تا بتوان از تجربيات آن استفاده کرد.
شرايط زنان در ايران در آن سالها منحصر به فرد بود. نوعی طغيان که در وضغيت آشوب زده‌ای شکل گرفته بود.
طغيانی عليه جامعه سنتی که مذهب ريشه‌دارترين رکن آن بود ، همزمان مخالفت با رژيمی که تظاهر به آزادی زنان می‌کرد و در عين حال قرار گرفتن در صفوفی که با پشتوانه مذهب تلاش برای برقرای حکومتی مذهبی را داشت. به اين ترتيب در يک فضای علنی امکانی برای بيان و تحليل جريان به راه افتاده نبود. به اين معنا گذشته با بار سنتی‌اش و آينده‌ای که برايش مبارزه می‌کردند با بار مذهبی‌اش در عمل برای حرکت گسترده زنان مانع ايجاد می‌کردند.
گستردگی و ناهمگونی و درهم شکستن هم زمان ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی وضعيت خاصی را بوجود آورده بود. زنان از هيچ سوئی مورد حمايت قرار نمی‌گرفتند. در نتيجه آنها می‌بايد کوله بار خودرا بدون پشتوانه‌ای از گذشته و بدون انديشه‌ای مدون شده و حمايتی از بيرون به تنهايی بر دوش کشند. اما شور انقلابی آنروزها و توانی که ناشی از کشف دنيای تازه بود آنها را به تحمل دلگرم می‌کرد.
زندگی اين گروه زنان در آن سالها به نوعی در بهت و ناباوری و شور و درگيری‌های همزمان می‌گذشت. تحولات بوجود آمده در عين حال از مسئوليـت‌های زنانه آنها نمی‌کاست. به علاوه کارهای سياسی و اجتماعی هم به آنها اضافه شده بود. اگر مردان به عنوان رفقا اين زنان را در کنار خود می‌پذيرفتند اما الزاما معنايش آن نبود که توقع آنها به عنوان همسران در مورد وظايف همسری کم شده باشد. از وظايف مادرانه آنها هم کاسته نشده بود.
خانواده‌ها چنان ناگهانی در ميانه تحولات قرار گرفته بودند که باورشان نمی‌شد و در ميان ناباوری نمی‌توانستند عکس‌العمل دلخواه را از خود نشان دهند. خانواده‌هايی که دقايق زندگی دخترانشان را می‌توانستند کنترل کنند ديگر نمی‌دانستند که آنها کجا هستند اما به غريزه دريافته بودند يا به اجبار به آن قانع شده بودند همينکه زنده و آزاد باشند کافی است.
در اين در هم گسيختگی، مناسبات خانوادگی هم معنای خودش را از دست داده بود. انقلاب در آغاز خود به زنان جسارت داده بود. درانتخاب همسر معيارها عوض شده بود و در نتيجه نزديکی فرهنگی و طبقاتی که پيش ار اين مورد توجه قرار می‌گرفت جايگزين ديگری يافت ، و گاه به عکس خود بدل شد. بی‌آنکه آمادگی فرهنگی برای خود زنان در اين زمينه وجود داشته باشد. گاه به نظر می‌آمد که آنها چيزی را به خود تحميل می‌کنند برای اينکه با گذشته متفاوت باشند. زنان نه تنها در مقابله با شرايط اجتماعی از خود جسارت نشان می‌دادند بلکه اين جسارت برای تقابل با ارزش‌های درونی شده خودشان هم بکار می‌رفت. جسارتی که به واقع هدفمند نبود.

رسومات اجتماعی تابو‌های شکسته شده بودند. معيارهای انتخاب همسر تغيير کرده بود و خانواده‌ها در اين ميان کمترين حق اظهار نظر را داشتند. مهريه که ساليان سال به عنوان ارزشی جدی برای مناسبات ميان مرد و زن در نظر گرفته می‌شد به ناگهان بکل بی‌ارزش شد. در مواردی آنجا که فشار از سوی خانواده‌ها زياد بود مبلغی ناچيز در نظر گرفته می‌شد. مراسم ازدواج فرم ديگری به خود گرفت. روابط جمعی دوستانه و رفيقانه جای مناسبات خانوادگی را گرفت. هر تطابقی می‌بايد از سوی خانواده‌ها که سابق بر اين تعيين کننده جدی همه مناسبات بودند صورت گيرد. در جريان اين سرکشی زنان حمايت‌های خانوادگی را از دست دادند و يا خود خواهان آن نبودند.
تحولی که در مدتی چنان کوتاه رخ داد با توجه به سرسختی سنن فرهنگی اجتماعی ايران به زمانی طولانی نياز داشت. اين دگرگونی بدون زمينه قبلی با تمام جذابيتی که برای زنان داشت اما تحولی بود که برای پختگی ذهنی به زمان بيشتری نياز داشت. در نتيجه الزاما به معنای هماهنگی رفتار و ذهن آنان نبود.
شکستن تابوهای اجتماعی قبل از اينکه در ذهن آنها شروع شود و به پختگی برسد و بعد به عمل در آيد از عمل آغاز شد و قبل از اينکه امکان يابد در تئوری هم تعريف خود را پيدا کند سرنوشتی بکلی متفاوت پيدا کرد. حرکت نا تمامی که نسل بعدی هم نتوانست آنرا در همان خط دنبال کند.
گسستگی ارتباط جدی ميان نسل بعدی و اين گروه زنان نتوانست امکانی برای تبادل نظر و احتمالا بررسی و رفع نقاص آن فراهم آورد.
نسل بعدی زنان در شرايطی بکلی متفاوت رشد کرد و از آنجا که نه امکانی برای شناخت نسل پيشين خود داشت و نه شرايط سياسی امکان آنرا فراهم می‌کرد در سالهای بعدی راه ديگری را برگزيد که در آن بيشتر تلاشی هدفمند بود. نسل بعدی امکان طغيان فرهنگی را نيافت.
در هم پاشيدگی و فشارهای سياسی به اين گروه زنان فرصت نقد و بررسی خود را نداد. حرکتی که می‌رفت زنان ايرانی را از نظر فرهنگی سالها به جلو ببرد خاموش شد. اين گروه زنان با زير سئوال بردن ارزشها و مناسبات اجتماعی و فرهنگی می‌توانستند آغازگر حرکتی باشند که سالهای بعد انديشمند و هدفمند به ثمر بنشيند.
به مناسبت روز جهانی زن امسال يادی بود از مبارزات و تلاش‌های زنانی که در دوره کوتاهی از تاريخ فرهنگی اجتماعی ايران نقش بازی کردند و همزمان در عرصه‌های گوناگون برای تحولی ناروشن طغيان کردند.

ارسال به شبکه‌های اجتماعی

به بهانه روز جهانی زن

طغيان ارزشمند آن گروه زنان

ناهيد کشاورز (کلن)

| بازگشت به صفحه اول | اين متن را با ايميل بفرستيد | نسخه قابل چاپ |