چهارشنبه ۲۵ بهمن ۱۳۹۶
تراژدی تلخ كودكان كار سرچهارراه‌ها و فال‌فروشان قطارهای مترو هم كه به سرانجام برسد حكایت كودكانی كه برای تأمین زندگی خانواده خود در كارگاه‌های تنگ و تاریك زیرزمینی به دور از چشم قانون حقوق كودكان و نوجوانان را زیر پا می‌گذارند همچنان باقی است. حالا اما رئیس سازمان بهزیستی از تعیین تكلیف سلب حضانت شش ماهه از والدین كودكان كار خیابان كه فرزندشان سه بار پذیرش شده است، خبر داده است.
دستان كوچكش را كه در دست می‌گیری حس می‌كنی دستان پیرمرد یا پیرزنی را در دست داری كه سال‌هاست در مزرعه‌های خشك و بی‌آب و علف نانش را از وجین كردن علف‌های هرز بیرون كشیده و دستانش زخمی خار و خاشاك شده است. این دستان كوچك نیز در طول عمر ۷- ۸ ساله‌شان نانشان را گاهی از قلب گداخته كوره‌های آجرپزی بیرون كشیده‌اند و گاهی هم با دسته‌ای فال پشت چراغ قرمز چهارراه‌ها و دویدن دنبال عابرانی كه خیلی وقت‌ها نگاه سردشان قلب كوچك كودكان كار را فسرده می‌كند. كودكان كار اما پیش از آنكه فرصتی برای كودكی كردن داشته باشند ناگزیر بزرگ شده‌اند؛ آنقدر بزرگ كه نان‌آور خانواده باشند و چشمانی به دستان كوچكشان امید بسته است.
چشمان این بچه‌ها اما اگرچه هیچ دركی از دنیای كودكانه نداشته اما زندگی كردن شبیه بچه‌های دیگر، رفتن به مدرسه، بازی كردن و كودكی كردن انتهای رؤیای كودكانه‌شان است؛ رؤیایی كه خیلی از دستگاه‌ها موظفند به آن رنگ حقیقت بزنند و در این مسیر هستند كودكان كاری كه به مدد دستان یاری‌دهنده توانسته‌اند مزه كودكی را بچشند.
حقوق كودكان كار در آیینه قانون
كودكان كار چاره‌ای ندارند جز آنكه خرج اعتیاد پدر عصبانی خود را بدهند و زندگی مادر مریض و معتاد خود را تأمین كنند، مادری كه معلوم نیست آنها را به دنیا آورده یا به قیمتی ناچیز خریده است، كه بر اساس ماده ۳۲ پیمان جهانی حقوق كودك، آنان باید در برابر هر كاری كه رشد و سلامت آنها را تهدید می‌كند حمایت شوند و دولت‌ها باید سن كار و شرایط كار كودكان را مشخص كنند.
سال ۱۳۷۳، دولت ایران پیمان‌نامه جهانی حقوق كودك را امضا كرد و تعهدات مربوط به كودكان كار و خیابانی را به صراحت پذیرفت، اما با گذشت ۱۷سال، هنوز این قشر به رسمیت شناخته نشده‌اند، دلیل این مدعی نیز نبود آمار دقیق از این كودكان در كشور است. مهم‌ترین وظیفه دولت در این خصوص ایجاد حق هویت برای كودكان، صدور كارت شناسایی و اجازه تحصیل در مدارس است، اما در عمل جز سیاست‌های نافرجام ضربتی و سركوبی گام دیگری برداشته نشده است.
در ایران ماده ۷۹ قانون كار، اشتغال به كار كودكان زیر ۱۵ سال را ممنوع دانسته است البته كارگران شاغل در كارگاه‌های خانوادگی كه كارفرمای آنها، همسر یا بستگان و خویشاوندان نسبی درجه یك باشند، مشمول قانون كار نیستند در نتیجه حداقل سن كار در مورد چنین كارگرانی رعایت نمیشود؛ بر اساس قانون كار اگر یك كارفرما كودك زیر ۱۵سال را به كار بگیرد، متخلف خواهد بود و برای نخستین بار مجازات نقدی، بار دوم مجازات نقدی و حبس می‌شوند و بار سوم علاوه بر این موارد، كارخانه یا كارگاه پلمب و پروانه كار فرد متخلف ابطال خواهد شد.
از سوی دیگر ماده ۸۴ قانون كار پیش‌بینی كرده است كه در مشاغل و كارهایی كه ماهیت آن برای سلامتی یا اخلاق كارآموزان و نوجوانان زیانآور است، حداقل سن كار ۱۸ سال تمام خواهد بود كه تشخیص این امر با وزارت كار و امور اجتماعی است.
۶ ماه سلب حضانت از والدین
در حال حاضر آمار مشخص و دقیقی از تعداد كودكان كار در ایران وجود ندارد هرچند كه برخی منابع و سازمان‌ها از وجود ۲ میلیون كودك كار در ایران خبر می‌دهند ولی آمارهای غیررسمی تعداد كودكان كار ایرانی را ۷ میلیون نفر تخمین می‌زند كه گفته می‌شود ۴۰ درصد این كودكان را كودكان مهاجر تشكیل می‌دهد. چندی پیش هم طرح جمع‌آوری كودكان كار اجرایی شد اما همچنان سیمای شهر شاهد حضور آنهاست و قطعاً این بچه‌ها در زیر پوست شهر هم حضور دارند. حالا انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی با اشاره به طرح جمع‌آوری كودكان كار در خیابان می‌گوید: از ۲ هزار نفری كه در این طرح پذیرش شدند، ۶۵ درصد از اتباع هستند. براساس قانون اگر والدین مراجعه كنند و فرزندشان را بخواهند، موظفیم تحویل دهیم. در تلاش هستیم تا در صورتی‌كه سه بار این اتفاق افتاد، شش ماه سلب حضانت از والدین كنیم كه تكلیف این طرح تا پایان سال مشخص می‌شود. در حال حاضر اگر خانواده‌ها صرفاً به دلیل مشكلات مالی اقدام به این كار كنند، بهزیستی و كمیته امداد آمادگی حمایت از آنها را دارد.