(دکتر علی کیا‌فر، برنامه‌ریز شهری، استاد دانشگاه، پژوهشگر در گفتمان‌های شهری و کنشگر اجتماعی است)
امروز، سه‌شنبه چهارم نوامبر ۲۰۲۵، آنچه کمتر از شش ماه پیش نه باورپذیر بود و نه حتی قابل پیش‌بینی، به واقعیتی شگفت‌انگیز بدل شد. انتخابات سراسری شهرداری نیویورک، شهری با جمعیتی حدود ۸.۵ میلیون نفر — پرجمعیت‌ترین شهر ایالات متحده، ثروتمندترین شهر کشور و بی‌تردید سنگین‌ترین مرکز سیاسی قاره — با اختلافی چشمگیر، به پیروزی مردی ۳۴ ساله انجامید؛ فرزند مهاجرانی که تنها چند سال پیش چنان ناشناخته بود که در آغاز کارزار انتخاباتی‌اش، بخش بزرگی از رأی‌دهندگان آمریکایی حتی نام او را نمی‌دانستند.
حتی بسیاری از شهروندان نیویورک نیز از پیشینه‌ی شهردار آینده‌ی شهر خود آگاهی چندانی نداشتند، هرچند او از سال ۲۰۲۱ به عنوان عضو مجلس ایالتی نیویورک از حوزه‌ی سی‌وششم، نماینده‌ی منطقه‌ی کویینز بوده است. اما در پی کارزاری منسجم و مبتنی بر باورها و مواضع سیاسی‌اش، زهران کوامه (قوام) ممدانی، سیاست‌مدار آمریکایی، اکنون به عنوان شهردار منتخب نیویورک شناخته می‌شود.
زهران ممدانی از اعضای حزب دموکرات و «سوسیالیست‌های دموکرات آمریکا» است. در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ — یعنی کمتر از شش ماه پیش — او در انتخابات مقدماتی حزب دموکرات، اندرو کوئومو(۱)، فرماندار پیشین ایالت نیویورک و پسر یکی از شناخته‌شده‌ترین و بانفوذترین خاندان‌های سیاسی ایالت را شکست داد. خانواده‌ای که بیش از نیم قرن در سیاست نیویورک تأثیرگذار بوده‌اند. پدر او، ماریو کوئومو، که سال‌ها فرماندار نیویورک بود، نه‌تنها یکی از بانفوذترین سیاست‌مداران ایتالیایی‌تبار در تاریخ سیاسی ایالت محسوب می‌شد، بلکه از چهره‌های محترم و سنگین‌وزن درون حزب دموکرات نیز بود.
نتیجه‌ی این انتخابات چنان غیرمنتظره بود که نه‌فقط اکثریت تحلیلگران و ناظران سیاسی نیویورک، بلکه بسیاری از کارشناسان سیاسی سراسر ایالات متحده و حتی فراتر از مرزهای آن را شگفت‌زده کرد. این رویداد توجه گسترده‌ی افکار عمومی را نیز برانگیخت. و اکنون، ممدانی یکی از دشوارترین مسیرهای سیاسی را با موفقیتی چشمگیر پشت سر گذاشته است — راهی که در پایانش به نماد امیدی واقعی برای نسل کنونی و شاید نسل‌های آینده در صحنه‌ی سیاست تبدیل شده است.
با توجه به پیامدهای گسترده‌ی این نتیجه‌ی انتخاباتی — علل، نتایج و شرایطی که به وقوع آن انجامید — این رخداد برای ایرانیانِ سیاسی‌نگر در سراسر جهان، به‌ویژه ایرانیان مقیم ایالات متحده، از اهمیتی ویژه برخوردار است. حتی در میانه‌ی آشوب و خشونت گسترده‌ی جهانی امروز، این تحول سیاسی معنایی ژرف دارد و سزاوار توجهی جدی است
انتخاب زهران ممدانی؛ صدای تازه‌ای در صحنه‌ی سیاست آمریکا
انتخاب زهران ممدانی، سیاست‌مداری سوسیالیست، مسلمانِ شیعه و پیشرو، نه‌تنها تأثیری فوری بر چشم‌انداز سیاسی و دینامیک انتخاباتی شهر نیویورک خواهد داشت، بلکه بی‌تردید پژواک آن در آینده، در ابعادی بسیار گسترده‌تر شنیده خواهد شد.
روز سه‌شنبه چه اتفاقی افتاد؟
زهران ممدانی بار دیگر اندرو کوئومو را شکست داد. کوئومو، چهره‌ای قدرتمند و دیرپای در سیاست نیویورک، که پیش‌تر از اعضای حزب دموکرات بود، این بار به‌عنوان یک نامزد مستقل وارد رقابت شد؛ به امید آن‌که با تکیه بر حمایت مالی ثروتمندان و پشتیبانی سیاست‌مداران بانفوذ، بتواند بر ممدانی و کرتیس اسلیوا(۲)، نامزد حزب جمهوری‌خواه، پیروز شود.
پیروزی ممدانی بی‌تردید تأثیری چشمگیر بر صحنه‌ی سیاسی نه‌تنها در نیویورک، بلکه در سراسر ایالت و حتی فراتر از آن خواهد داشت. در مقیاسی وسیع‌تر، در سراسر ایالات متحده، ممدانی اکنون به چراغ امیدی برای بسیاری، به‌ویژه نسل جوان، بدل شده است؛ نسلی که به دنبال دگرگونی واقعی در ساختار سیاسی و پایان دادن به سلطه‌ی دیرینه‌ی سیاست‌مدارانی است که دهه‌ها کرسی‌های قدرت و قانون‌گذاری را در اختیار خود داشته‌اند.
به‌بیان ساده: در سال‌های اخیر، رویدادی سیاسی تا بدین اندازه شگفت‌انگیز در آمریکا – به‌ویژه در شهرهایی که سیاست‌مداران کارکُشته معمولاً بر انتخابات تسلط کامل دارند – تقریباً بی‌سابقه بوده است.
دیدگاه‌ها و مواضع اجتماعی-سیاسی ممدانی
از جمله مواضع شناخته‌شده‌ی زهران ممدانی، حمایت صریح او از حقوق فلسطینیان و مخالفت آشکارش با آنچه او «نسل‌کشی و سیاستهای ضدبشری اسرائیل علیه مردم فلسطین، به‌ویژه در غزه» می‌نامد، است.
ممدانی عضو سوسیالیست‌های دموکرات آمریکا ست، جنبشی سیاسی که بر ارزش‌های عدالت اجتماعی، برابری، و اقتصاد مردمی تأکید دارد. او همچنین از حامیان برنی سندرز، سناتور مستقل و متمایل به چپ ایالت ورمونت است، هرچند دیدگاه‌های سیاسی ممدانی حتی از سندرز نیز رادیکال‌تر و چپ‌تر دانسته می‌شود.
با توجه به شوک سیاسی‌ای که او به ساختار سنتی سیاست نیویورک وارد کرده — شهری که سال‌ها تحت سلطه‌ی سیاست‌مداران کهنه‌کار و گروه‌های ذی‌نفوذ بوده — آشنایی دقیق‌تر با پیشینه‌ی زهران ممدانی، اهمیتی دوچندان دارد.
ریشه‌ها و پیشینه‌ی خانوادگی
این مرد نسبتاً جوان، پیشینه‌ای شگفت‌انگیز دارد. پدرش، محمود ممدانی، و مادرش، میرا نایِر، هر دو اصالتاً هندی‌اند که مدتی در اوگاندا زندگی کرده‌اند. زهران در شهر کامپالا، پایتخت اوگاندا، زاده شد. هنگامی که پنج‌ساله بود، خانواده به کیپ‌تاون در آفریقای جنوبی رفتند و دو سال بعد، به ایالات متحده مهاجرت کردند.
پدرش از چهره‌های برجسته‌ی آکادمیک است و در دانشگاه کلمبیا تدریس کرده است. مادرش، اهل پنجاب هند، فیلم‌سازی نامدار و بین‌المللی است که آثار شاخصی چون سلام بمبئی، عروسی موسمی، سی‌سی‌پی ماسالا و نام‌آشنا از اوست.
همسر زهران، راما، هنرمندی سوریِ ۲۷ ساله است که در حوزه‌ی نقاشی و پویانمایی فعالیت دارد. نکته‌ای جالب آن‌که نام میانی او، کْوامه (قوام)، را پدرش به یادبود کْوامه (قوام) نکرومه رهبر برجسته و اندیشمند پان‌آفریقایی غنایی برگزیده است
باورها و کنش‌های دانشگاهی و مدنی
از ابتکارات شاخص ممدانی، هم‌بنیان‌گذاری شاخه‌ی کالج بودوین از انجمن “دانشجویان حامی عدالت برای فلسطین” است.
وجود چنین سازمانی، با چنین نام و هدفی، در قلب ایالات متحده — حتی در شهری لیبرال‌گرا همچون نیویورک — خود نشانه‌ای از عمق باورها و شجاعت اخلاقی ممدانی است.
سیاست های پیشنهادیِ زهران ممدانی
برای من، در جایگاه یک برنامه‌ریز شهری، پژوهشگر و کنشگر اجتماعی، بسیار دلگرم‌کننده و امیدبخش است که محور اصلی سیاستهای زهران ممدانی بر مسائل مسکن، حمل‌ونقل عمومی و نیازهای روزمره‌ی مردم استوار است — موضوعاتی که در مرکز کارزار انتخاباتی او قرار داشتند.
سیاستهای پیشنهادی ممدانی بر پنج اصل بنیادین بنا شده‌اند:
● تثبیت اجاره‌بها برای جلوگیری از افزایش بیشتر اجاره‌ی بیش از دو میلیون واحد مسکونی در نیویورک.
● ساخت ۲۰۰ هزار واحد مسکونی مقرون‌به‌صرفه با تمرکز بر ساکنان کم‌درآمد.
● رایگان‌سازی حمل‌ونقل عمومی، به‌ویژه از طریق تقویت شبکه‌ی اتوبوس‌رانی شهری.
● ایجاد فروشگاه‌های مواد غذایی دولتی برای تضمین دسترسی مردم به غذای ارزان و باکیفیت.
سرمایه‌گذاری عمومی در بخش مسکن –– که یکی از ارکان اصلی سیاست اقتصادی او نیز هست—از طریق بسیج منابع مالی ایالتی و شهری برای توسعه‌ی پروژه‌های مسکونی.
تأکید ممدانی بر مسئله‌ی مسکن، به‌ویژه از منظر یک سیاست‌مدار سوسیالیست و مدافع طبقه‌ی کارگر و اقشار کم‌درآمد، در بستر بحران عمیق مسکن در نیویورک، معنایی دوچندان می‌یابد. نیویورک با کمبود شدید واحدهای مسکونی مقرون‌به‌صرفه و از بالاترین نرخ‌های اجاره در سراسر ایالات متحده روبه‌رو است. سیاستهای پیشنهادی ممدانی به‌طور مستقیم این بحران حیاتی و رو‌به‌رشد را هدف گرفته‌اند.
چشم‌انداز پیش‌ِ رو
با توجه به گرایش اکثریت شهروندان نیویورک به حزب دموکرات، بسیار محتمل است که ممدانی بتواند بخش قابل‌توجهی از وعده‌های انتخاباتی خود را عملی سازد؛ هرچند بی‌تردید با مخالفت‌هایی جدی از سوی سیاست‌مداران حزب مخالف و کسانی که تمایلی به واگذاری قدرت یا ثروت به محرومان ندارند، روبه‌رو خواهد شد.
شایان توجه است که جمهوری‌خواهان و حامیان ثروتمند مالی کارزارها— و حتی برخی از اهداکنندگان کمک مالی قدیمی به حزب دموکرات — که با سیاستهای ممدانی، به‌ویژه موضع او در قبال اسرائیل، موافق نبودند، بودجه و حمایت خود را به رقیب اصلی‌اش، اندرو کوئومو، منتقل کردند. حتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه و ضددموکرات سرسخت، از کوئومو حمایت کرد؛ هرچند دیر و بی‌ثمر.
با این حال، همه‌ی این رخدادها و کنش‌های آشکار نشان داد که دموکراسی در این کشور هنوز زنده است.
شهردار آینده‌ی نیویورک و نقطه‌های عطف تاریخی
زهران ممدانی، شهردار منتخب نیویورک، هم‌اکنون در چندین سطح تاریخی رقم زده است.
با آغاز دوره‌ی کاری خود، او نخستین شهردار مسلمان نیویورک، نخستین شهردار متولد نسل هزاره(۳)، نخستین نخستین شهردار با تبار جنوب آسیایی، و دارنده‌ی مجموعه‌ای از «نخستین»های بی‌سابقه در تاریخ این شهر خواهد بود.
————————
1- Andrew Cuomo
2- Curtis Sliwa
3- Millennial