ايران امروز

ارزیابی ده کارشناس از سفر بایدن به خاورمیانه

هم‌میهن

سفر جو بایدن، رئیس‌‌جمهوری آمریکا به خاورمیانه، دستورکارهای متفاوتی داشته است؛ تاکید بر حفظ امنیت اسرائیل و اینکه آمریکا اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌‌ای دست یابد، ادامه تلاش برای احیای برجام، تاکید بر عادی‌‌سازی روابط اعراب و اسرائیل و درخواست آمریکا از عربستان سعودی برای افزایش تولید نفت، در میانه جنگ روسیه و اوکراین و افزایش قیمت انرژی.

تحلیل‌گران اندیشکده‌‌ی شورای آتلانتیک، هریک از زاویه نگاه خود، این سفر را تحلیل و بررسی کرد‌‌ه‌‌اند. بدیهی است که نظرات این تحلیل‌گران لزوما مورد تایید روزنامه «هم‌‌میهن» نیست و این روزنامه صرفا در راستای اطلاع‌‌رسانی و شیوه نگاه اندیشکده‌‌های خارجی به مسائل خاورمیانه، اقدام به انتشار این نظرات کرده است.

همه چیز به رقابت با چین و روسیه مربوط است
دانیل شاپیرو
سفیر اسبق آمریکا در اسرائیل

جو بایدن، در اسرائیل، سخنان آشنایی درباره همکاری‌‌های امنیتی، موضوع ایران و مسئله‌‌ی فلسطین بر زبان آورد. اما اگر بیشتر دقت کنید، می‌‌بینید که نکات جدیدی هم مطرح شد. مانند همه ابعاد دیگر سیاست‌‌ خارجی آمریکا در این روزها، سفر به خاورمیانه نیز مانند هر اقدام دیگری به رقابت آمریکا با روسیه و چین مربوط می‌‌شود.

بایدن و یائیر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل در بیانیه مشترک خود به حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین متعهد شدند و لاپید در اظهارات خود به‌طور خاص به تهاجم روسیه اشاره کرد. نشست مجازی با اسرائیل، امارات متحده عربی و هند، منطقه را به یک بازیگر کلیدی در اقیانوس هند و اقیانوس آرام تبدیل می‌‌کند.

رهبران منطقه با راه‌‌اندازی یک ابتکار فناوری جدید دوجانبه، توافق کردند درخصوص «امنیت تحقیقات، غربال‌گری سرمایه‌‌گذاری، و کنترل‌‌های صادراتی و همچنین سرمایه‌‌گذاری در زمینه‌‌ی فناوری و استراتژی‌‌های حفاظتی» هماهنگ شوند. این کلمات تخیلی، یک مورد دیگر را نیز در خود دارد و آن اطمینان از دسترسی غیرقانونی چین به بخش فناوری پیشرفته اسرائیل است.

در عربستان سعودی، بایدن هدف مشابهی را دنبال خواهد کرد: افزایش تولید نفت برای کاهش قیمت‌‌ها و تشدید تحریم‌‌ها علیه روسیه. بخشی از تجدید روابط گسترده‌‌تر بین ایالات متحده و عربستان سعودی، تضمین‌‌های امنیتی واشنگتن در ازای انتظارات از ریاض درخصوص هم‌سویی عربستان با منافع اصلی ایالات متحده، آن‌هم در زمانه‌‌ای است که آمریکا توسط رقبای جهانی خود تهدید می‌‌شود.

امروز، اوکراین مسئله آمریکا است و شاید فردا تایوان مسئله‌‌ی آمریکا باشد. باید به این مسئله عادت کنیم. اکنون روابط در هر منطقه با این رقابت استراتژیک شکل گرفته است؛ چه در زمینه امنیت، چه در زمینه تجارت و چه در فناوری. حمایت بایدن از یکپارچگی منطقه‌‌ای با همین محاسبه انجام می‌‌شود.

ائتلاف جدیدی در خاورمیانه در حال ظهور است. ایالات متحده به‌عنوان شریک اصلی کشورهای منطقه، بهترین موقعیت را خواهد داشت تا درخواست کند کشورهای منطقه، منافع ایالات متحده را که توسط چین و روسیه در معرض خطر قرار گرفته، در نظر بگیرند. اولویت‌‌های بایدن از روز اول مشخص بوده است. و همه دوستان ایالات متحده اکنون این اولویت‌‌ها را می‌‌دانند.

فرصت از دست رفته برای ایران
باربارا اسلاوین
کارشناس ارشد بخش ایران در شورای آتلانتیک

به گفته وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا، یکی از اولویت‌‌های اصلی سفر بایدن، ارتقای «ثبات» در منطقه است. اما باید دید که باز کردن آغوش گرم‌‌تر برای اسرائیل به‌عنوان یک «شریک راهبردی» و حمایت از بازدارندگی اعراب و اسرائیل در مقابل ایران، منجر به تنش‌‌زدایی منطقه‌‌ای می‌شود یا اینکه تنها سبب تشدید درگیری خواهد شد؟

البته ایران با بهره‌‌برداری از نارضایتی گروه‌‌هایی مانند حوثی‌‌ها در یمن و ادامه حمایت از نقش‌‌آفرینی بازیگران غیردولتی در عراق و شام، به این ائتلاف نوپای آمریکایی، اسرائیلی و عربی انگیزه داده است. تهران فرصت را برای احیای توافق هسته‌‌ای ‌۲۰۱۵ و کاهش نگرانی‌‌های اشاعه از دست می‌‌دهد. اما بعید است نظم استراتژیک جدیدی در خاورمیانه که از آن مستثنی شده را، بپذیرد.

انتظار می‌‌رود ایران روابط خود با شرکای محلی عرب و همچنین با روسیه و چین را، دوچندان کند. اگر پهپادهای ایرانی به اهدافی در اسرائیل یا نیروهای آمریکایی در عراق یا سوریه حمله کنند، خطر رویارویی گسترده‌‌تر افزایش خواهد یافت. تمرکز دولت بایدن و دیگرانی که به ثبات در خاورمیانه اهمیت می‌‌دهند، باید بر گرد هم آوردن منطقه، شاید تحت نظارت سازمان ملل متحد، برای بحث در مورد اقدامات اعتمادساز باشد، نه تقویت خطوط گسل قدیمی.

عبور مسیر جده از میان نیروگاه‌‌‌‌های خورشیدی در فلسطین
آریل عزراهی
پژوهش‌گر مهمان در شورای آتلانتیک

در حالی که بایدن از محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان می‌‌خواهد نفت بیشتری برای کمک به کاهش قیمت بنزین در آمریکا تولید کند، در‌عین‌حال، می‌‌تواند به اهداف دولت خود در مورد تغییرات آب‌و‌هوایی وفادار بماند. رئیس‌جمهور آمریکا در این روند باید به سرزمین‌‌های فلسطینی توجه کند.

کرانه باختری و به ویژه منطقه C، پتانسیل وسیعی برای تولید انرژی پاک از منابع انرژی تجدیدپذیر، به‌ویژه از نور خورشید دارند. متاسفانه، از نظر تاریخی، مناقشه اسرائیل و فلسطین مانع بزرگی برای همکاری جدی بین اسرائیلی‌‌ها و فلسطینی‌‌ها برای استفاده از این پتانسیل بزرگ بوده است.

با‌این‌حال، خوشبختانه، با تمرکز حکومت خودگردان فلسطین بر اجرای پروژه‌‌های انرژی تجدیدپذیر در سراسر کرانه باختری، فرصتی فراهم است تا بن‌‌بست را بگشاییم. اگر اسرائیلی‌‌ها و فلسطینی‌‌ها هم‌‌اکنون برای مبارزه با تغییرات آب‌‌وهوایی با هم همکاری نکنند، در آینده این فرصت را نخواهند داشت که سر زمین بجنگند، زیرا مجبور خواهند شد سر تصاحب منابع آب و انرژی و برای ادامه‌‌ی بقا بجنگند.

آمریکا و متحدانش می‌‌توانند در این زمینه کمک کنند. ایالات متحده در حمایت از پروژه‌‌هایی مانند پروژه‌‌ی گاز برای غزه، که بخش مهمی از انتقال انرژی منطقه‌‌ای است، باید نقش رهبری را ایفا کند.

دخالت در تعیین رهبران ممنوع!
توماس واریک
پژوهش‌گر مهمان در شورای آتلانتیک

با وجود تمام تلاش‌‌ها در سفر بایدن به عربستان سعودی، یک نکته اساسی باید مورد توجه قرار گیرد؛ نکته‌‌ای که تقریبا در سطح جهانی نادیده گرفته شده است و آن این است که هیچ کشوری نباید در انتخاب رهبران کشورهای دیگر دخالت داشته باشد. این اصل متقابل است.

محمد بن‌سلمان برای ایجاد روابط با کاخ سفید دونالد ترامپ به‌سختی تلاش کرد. او در سال ‌۲۰۱۷ پدرش را متقاعد کرد که او را به عنوان ولیعهد معرفی کند تا جایگزین عموی خود «محمد بن‌نایف» شود، که از نزدیک با مقامات ضدتروریسم ایالات متحده همکاری کرده بود. اما آمریکا درخصوص تلاش‌‌های بن‌‌سلمان، جانب کسی را نگرفت و سعی کرد دخالت نکند. صرف‌نظر از اینکه چه کسی عربستان سعودی را رهبری می‌‌کند، این کشور به‌دلیل امنیت منطقه‌‌ای، امنیت انرژی و نقش منحصر‌به‌فردش به‌عنوان میزبان مقدس‌‌ترین مکان در جهان اسلام، از بسیاری جهات کشور مهمی محسوب می‌‌شود.

سفر بایدن به عربستان سعودی باید در راستای ایجاد روابط با دولت این کشور و حمایت از رهبران آن باشد. عربستان سعودی هم باید در رابطه با ایالات متحده، به‌ویژه در‌حال‌حاضر، به‌همان اندازه مراقب باشد. وضعیت کنونی خطرناک است زیرا قیمت نفت در ایالات متحده به یک موضوع جناحی تبدیل شده است و سعودی‌‌ها این توانایی را دارند که قیمت نفت را با بیانیه‌‌های سیاسی و همچنین سطح تولید تغییر دهند.

اینکه سعودی‌‌ها به‌‌عنوان بازیگران سیاسی در انتخابات آمریکا دیده شوند، پیامدهای خطرناکی هم برای ایالات متحده و هم برای عربستان سعودی خواهد داشت. یک اصل اساسی روابط ایالات متحده و عربستان، باید به‌همان صورتی که برای دهه‌‌ها باقی مانده است، باقی بماند و آن این است که هیچ‌یک از طرفین در انتخاب رهبران طرف مقابل دخالت نکنند.

آیا وضعیت موجود پایدار است؟
شالوم لیپنر
پژوهش‌گر مهمان در شورای آتلانتیک

بایدن مهم‌ترین بخش سفر خود را از اسرائیل آغاز کرد. از نقطه‌‌نظر نمادین، بایدن مستقیماً از پاویون استقبال در فرودگاه «بن‌گوریون» حرکتش را آغاز کرد تا نمایشی از تجهیزات نظامی اسرائیل را مشاهده کند و سپس در یاد وشم، مرکز یادبود هولوکاست، ادای احترام کرد. پیام بایدن واضح بود: «ایالات متحده به امنیت اسرائیل و ریشه‌کن کردن بلای یهودستیزی متعهد است.»

حضور شب‌‌هنگام او در ۱۴‌ژوئیه در افتتاحیه بیست و یکمین بازی مکابیا- معروف به المپیک یهودیان- هویت اسرائیل را به‌عنوان یک کشور مستقل یهودی تصدیق کرد. در جریان گفت‌وگوهای بایدن با مقامات اسرائیلی، سیاست‌‌های عملی بررسی شد.

امضای بیانیه بیت‌‌المقدس- که مضامین اصلی این گفت‌وگوها را منعکس می‌‌کند - به‌منظور حمایت از تمدید یادداشت تفاهم‌ ۲۰۱۶ در مورد کمک‌‌های امنیتی و تعهدات ایالات متحده به اسرائیل بود. تعهدی که می‌‌گفت آمریکا هرگز اجازه دستیابی ایران به سلاح هسته‌‌ای، را نخواهد داد و به اسرائیل، برای گسترش دامنه صلح با کشورهای عربی کمک خواهد کرد.

اسرائیلی‌‌ها تحت‌تاثیر صحت دوستی بایدن با کشورشان و مردم یهود قرار گرفته‌‌اند. با‌این‌حال، نمی‌‌توانند در مورد دوام روابط مشهور خود با واشنگتن مطمئن باشند. به‌رغم پیش‌‌بینی بایدن مبنی بر اینکه «امکان ندارد حزب دموکرات یا حتی بخش قابل‌توجهی از حزب جمهوری‌‌خواه از اسرائیل دور شوند»، رئیس‌‌جمهور آمریکا نماینده نسلی است که خاطرات زنده‌‌ای از هولوکاست و پس از آن تاسیس اسرائیل دارد اما این حافظه به‌سرعت در حال محو شدن است.

بایدن اصرار دارد که ایالات متحده از خاورمیانه خارج نخواهد شد، اما تجربیاتی مانند خروج ایالات متحده در سال ‌۲۰۲۱ از افغانستان، آیند‌‌ه‌‌ی دیگری را ترسیم می‌‌کند.

حفط رابطه‌‌ی آمریکا و اسرائیل
کارمیل آربیت
پژوهش‌گر مهمان در شورای آتلانتیک

آنچه که در اولین سفر بایدن به عنوان رئیس‌‌جمهور به اسرائیل جلب توجه کرد، تنها محتوای این سفر نبود، بلکه گرمای بی‌حد‌و‌حصر دیدارهای او نیز بود. از همان ابتدا مشخص بود که بایدن، در کنار سایر اهداف سفر، قصد دارد اطمینان حاصل کند که اسرائیلی‌‌ها علاقه عمیق او به اسرائیل را احساس می‌‌کنند.

بایدن از سخنرانی‌‌اش در فرودگاه بن‌گوریون تا دیدار احساسی‌‌اش از یاد وشم، از خودش مایه گذاشت. علاقه شخص بایدن به اسرائیل و حمایت از صهیونیسم در تضاد با باراک اوباما، سلف دموکرات خود، است که اسرائیلی‌‌ها او را با سردی‌‌اش نسبت به‌اسرائیل به‌یاد می‌‌آورند یا حتی دونالد ترامپ، که حمایتش از اسرائیل، اغلب آشکارا سیاسی و فرصت‌‌طلبانه به نظر می‌‌رسید.

در ‌زمانی‌که محبوبیت بایدن در پایین‌ترین سطح تاریخی خود قرار دارد و انتقادات دموکرات‌‌های ترقی‌‌خواه از اسرائیل در بالاترین حد خود است، حمایت او از اسرائیل ممکن است هزینه داشته باشد. ترقی‌خواهان - از جمله اعضای کنگره - از این سفر انتقاد کرده‌‌ و شکاف در حزب سر اسرائیل را بیشتر برجسته کرده‌‌اند. اما بایدن، دلسرد نشده است: سفر او مجددا تایید کرده است که دموکرات‌‌های میانه‌‌رو، همچنان از روابط قوی آمریکا و اسرائیل حمایت می‌‌کنند، به پیشبرد عادی‌‌سازی روابط اسرائیل و اعراب متعهد هستند و به منطقه در مقابله با ایران هسته‌‌ای کمک خواهند کرد. با‌این‌حال، کار زیادی باید انجام شود.

پیامدهای سفر بایدن برای ایران
نادره شاملو
پژوهش‌گر مهمان در شورای آتلانتیک

انتقادات فراوان و انتظارات از سفر پرزیدنت بایدن به خاورمیانه کم شده است. با‌این‌حال، در پی جنگ روسیه در اوکراین، که نظم جهانی نوینی را با پیامدهایی جدید ایجاد کرده، سفر بایدن به منطقه بسیار مهم است.

بعد از شرق اروپا، خاورمیانه در نزدیک‌ترین فاصله با روسیه قرار دارد. علاوه بر انرژی، مسیرهای تجاری مهم نیز از این منطقه عبور می‌‌کنند. همان‌طور که سال گذشته با کانال سوئز تجربه کردیم، هرگونه انسداد یک گلوگاه بزرگ، بحرانی برای اقتصاد جهانی خواهد بود. در‌حالی‌که گفته می‌‌شود اتحاد منطقه‌‌ای علیه ایران، یکی از اهداف اعلام‌شده این سفر بوده است، در صورت امکان، زیرساخت مشابهی نیز علیه روسیه ایجاد خواهد داشت.

در مورد پیامدهای این سفر برای ایران باید گفت، زندگی برای ایرانیان دشوارتر خواهد شد. ناکامی در احیای برنامه جامع اقدام مشترک، تحریم‌‌ها و موانع بیشتری را برای اقتصاد ایران به‌دنبال خواهد داشت. در‌حالی‌که ایران تضعیف خواهد شد، بعید است که غرب خواهان تغییر رژیم باشد، زیرا بی‌ثباتی را به منطقه‌‌ای که از قبل بی‌‌‌‌ثبات بوده است، تزریق خواهد کرد.

تهدیدهای بایدن علیه ایران
سینا عضدی
پژوهش‌گر مهمان در شورای آتلانتیک

سفر پرزیدنت بایدن به اسرائیل مثل همیشه به نظر می‌‌رسید: تعهد به امنیت اسرائیل، اعلام اینکه هر دو کشور از هر وسیله‌‌ای برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌‌ای استفاده خواهند کرد و تاکید آمریکا بر راه‌حل دوکشوری. از این نظر، سفر بایدن به اسرائیل مهم نیست و مطابق با سفر اسلاف وی است.

همچنین در رابطه با برنامه هسته‌‌ای ایران، این نکته قابل توجه است که روسای جمهور آمریکا هرگز امکان استفاده از نیروی نظامی را رد نکرده‌‌اند. بایدن تنها زمانی این سیاست را به‌صراحت بیان کرد که گفت ایالات متحده از «همه عناصر قدرت ملی خود» استفاده خواهد کرد.

بااین‌حال، سفر بایدن به عربستان سعودی اهمیت بیشتری دارد. یک پیمان دفاع هوایی بالقوه برای مقابله با تهدیدات ایران به‌احتمال زیاد ناامنی ایران را افزایش خواهد داد. در غیاب نیروی هوایی قدرتمند، این کشور به شدت به موشک‌‌های بالستیک برای بازدارندگی دشمنان خود متکی خواهد شد.

این مسئله به‌نوبه خود باعث افزایش تنش‌‌های منطقه‌‌ای خواهد شد. بایدن می‌‌تواند و باید اعلام کند که از گفت‌‌وگوی منطقه‌‌ای بین قدرت‌‌های منطقه، به‌‌ویژه بین ایران و عربستان سعودی که هر دو ستون ثبات در خاورمیانه و منطقه خلیج‌فارس هستند، حمایت می‌‌کند.

پوتین همچنان برنده منطقه است
مارک کاتز
پژوهش‌گر مهمان در شورای آتلانتیک

پس از سفر بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی، ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهور روسیه به ایران سفر کرد، و با ابراهیم رئیسی، رئیس‌‌جمهور ایران و رجب طیب اردوغان، رئیس‌‌جمهور ترکیه برای نشست آستانه در مورد سوریه دیدار کرد. روابط بایدن با اسرائیل و کشورهای عربی خلیج‌فارس اخیراً متشنج بوده است، در‌حالی‌که روابط پوتین با ایران و ترکیه نسبتاً خوب بوده است.

اسرائیل به‌عنوان متحد آمریکا، نمی‌‌خواهد صحبت‌‌های بایدن در مورد نیاز به توافق با فلسطینی‌‌ها را بشنود. متحدان عرب آمریکا در خلیج‌فارس هم نمی‌‌خواهند بشنوند که بایدن درباره حقوق بشر صحبت کند یا اینکه بگوید آنها چگونه در ایجاد یک فاجعه انسانی در یمن نقش دارند.

هیچ‌کدام نمی‌‌خواهند بشنوند که بایدن از آنها بخواهد کاری برای کمک به اوکراین یا تحریم روسیه انجام دهند، بلکه در عوض می‌‌خواهند بایدن در مورد ایران به آنها اطمینان دهد.

در مقابل، در‌حالی‌که تنش‌‌هایی بین پوتین از یک‌سو و اردوغان و رئیسی از سوی دیگر وجود دارد، هیچ‌‌کدام از آن‌‌ها قرار نیست از دیگری درباره نقض حقوق بشر یا عدم آزادی سیاسی در کشورهایشان انتقاد کند. علاوه‌بر‌این، گفت‌وگوی ایرانی و ترکی پوتین برای کمک به روسیه در جنگ با اوکراین انجام می‌‌شود، در‌حالی‌که اسرائیلی‌‌ها و اعراب خلیج اصلاً تمایلی به کمک به اوکراین ندارند.

در واقع، اسرائیل و اعراب خلیج‌فارس روسیه را نیز تحریم نمی‌‌کنند و عدم تمایل عربستان و امارات به افزایش تولید نفت برای کاهش قیمت نفت، مسلماً به روسیه کمک می‌‌کند. وقتی صحبت از جنگ در اوکراین به میان می‌‌آید، پوتین بیشتر از بایدن برنده است و نه تنها از ایران و ترکیه، بلکه از اسرائیل و اعراب خلیج‌‌فارس هم کمک می‌‌گیرد.

عدم اطمینان به صف‌بندی امنیتی جدید در خاورمیانه
اندرو پیک
پژوهش‌گر مهمان در شورای آتلانتیک

یک سال‌و‌نیم از روی کار آمدن دولت بایدن می‌‌گذرد و رئیس‌‌جمهور در نهایت ارزش شراکت سنتی آمریکا با عربستان سعودی را پذیرفته است. میزانی از درک متقابل ممکن است برای این دوستان که اغلب دلسوز هم بودند، مفید باشد. این کشورهای عربی حاشیه‌‌ خلیج‌فارس به‌دلیل وضعیت شکننده‌‌ی خود که در مجاورت همسایه‌‌ بزرگ‌تری به نام ایران قرار دارند، اعتماد کامل به تضمین امنیت آمریکا را از دست داده‌‌اند. بااین‌حال، این روند با دولت بایدن شروع نشد، اما رئیس‌‌جمهور این ناراحتی را دید، فاجعه‌‌‌‌ی افغانستان نیز این ناراحتی را تشدید کرد و بعد هم بایدن به‌صورت علنی شروع به توهین به متحدان عرب آمریکا کرد.

بااین‌حال، بایدن دست‌خالی از این سفر به خانه بازنگشت. سعودی‌‌ها هم‌‌اکنون به سفر دیرهنگام رئیس‌‌جمهور با گام‌‌هایی در راستای عادی‌‌سازی با اسرائیل پاداش می‌‌دهند. جالب این است که این حس کشورهای عربی که آمریکا آنها را در مقوله‌‌ی امنیت کنار گذاشته است، این کشورها را به جست‌وجوی امنیت خود در جای دیگری سوق می‌‌دهد. و این نقاط دیگر یعنی بازسازی روابط با ترکیه و تنش‌‌زدایی با روسیه و سوریه و به‌طور ویژه، ایجاد رابطه نزدیک با اسرائیل. هر دستاوردی که جهت عادی‌‌سازی روابط اعراب و اسرائیل در طول سفر بایدن به‌دست آمد، لزوما دستاورد سفر بایدن به منطقه نیست.

اینکه آیا این کافی خواهد بود یا نه، هنوز مشخص نیست. این یک صف‌بندی امنیتی جدید در خاورمیانه است و اعراب و اسرائیلی‌‌ها هنوز نمی‌‌دانند این صف‌‌بندی تا چه اندازه قوی خواهد بود. باید دید که آیا امارات، عربستان سعودی و اسرائیل می‌‌توانند اهداف سیاسی خود را در منطقه‌‌، با وجود مخالفت‌‌های ایران دنبال کنند یا خیر. آن زمان است که این صف‌بندی در بوته‌‌ی آزمایش جدی قرار خواهد گرفت. در بهترین حالت، آنها در آستانه‌‌ی فروپاشی برجام با ایالات متحده، متحد شده و در بدترین حالت، آنها به‌حال خود رها خواهند شد.