فرارو: از زمانی که بودجه سال ۱۴۰۵ تقدیم مجلس شده است، بحث ها و استدلالهای گوناگونی درباره این بودجه مطرح است اما یکی از جدیدترین بحثها، مقایسه بودجه ایران و دیگر کشورها است. برای مثال گفته می شود در شرایطی که ایران بودجه ۴۰ میلیارد دلاری دارد، بودجه ترکیه ۴۵۲ میلیارد دلار، عربستان ۳۵۰ میلیارد دلار، کره جنوبی ۵۴۲ میلیارد دلار و عراق ۱۵۳ میلیارد دلار است.
برخی اقتصاددانان معتقدند بودجه ایران را نباید با دیگر کشورها مقایسه کرد اما برخی میگویند این مقایسه اشتباه نیست و میتوان به بررسی عواملی پرداخت که در شکل دهی بودجه کشور نقش دارند. احسان سلطانی، پژوهشگر و تحلیلگر حوزه اقتصاد به بررسی این موضوع پرداخته است:
بله؛ در بحث بودجه نسبت به عراق عقب افتادهایم
احسان سلطانی گفت: «این که بودجه کشور ما در مقایسه با کشورهای منطقه و حتی کشورهای همسایه پایین است، امری کاملا صحیح است. حتی مقایسه بودجه کشور ما با دیگر کشورها، اقدام نادرستی نیست. چرا که هزینههای کشور ما با دلار محاسبه میشود و در نتیجه از اقدامات عمرانی تا سرمایه گذاری و خرید نیازهای اولیه کشور با دلار انجام میشود. نکته دیگر این است که ما بودجه دولت را بر اساس نرخ GDP (تولید ناخالص داخلی) که بررسی میکنیم متوجه میشویم که این میزان در کشور ما در مقایسه با دیگر کشورها چقدر عجیب است. ایران در آمارهای اقتصادی جهانی پایینترین آمارها را دارد.
در کشور ما این نرخ حدود ۱۳ درصد است در حالی که در کشور فرانسه این عدد حدود ۴۰ الی ۵۰ درصد است و میانگین جهانی این عدد نیز ۲۵ درصد است. بنابراین ما زیر میانگین جهانی قرار داریم. بنابراین، دولت ما نسبت به اقتصاد بین الملل، حجم اقتصادی کوچکی دارد.»
وی افزود: «به طور کلی بودجه کشور ما نسبت به اقتصاد و درآمدهای ارزی و نسبت به همسایگان از هر زاویه ای که نگاه می کنیم، ضعیف است. در علم اقتصاد هیچ چیز را نمیتوان به طور مطلق رد کرد یا تایید کرد. هر شاخصی را میتوان بر اساس چشم اندازی جدید مورد بررسی قرار داد و رد یا تایید کرد. وقتی قیمت دلار بالا میرود کل اقتصاد کشور تحت تاثیر قرار میگیرد. این که برخی استدلال میکنند ما در بحث بودجه و رشد و توسعه از برخی همسایگان از جمله عراق عقب افتادهایم را درست میدانم. این یک معیار ملموس و واقعی است که افراد جامعه به راحتی میتوانند مشاهده کرده و تشخیص دهند وضعیت چگونه است. »
نهاد دولت به شدت تضعیف شده است
این اقتصاددان در ادامه گفت: «متاسفانه به بودجه هم مثل بسیاری از موارد دیگر بیش از آن که ملی و توسعهای نگاه شود، سیاسی نگاه میشود. باید به بودجه از نگاه کلان نگاه کرد. در نگاه کلان، کاملا مشخص است که طی سالهای گذشته، نهاد دولت در کشور ما به شدت تضعیف شده است. نه تنها در مورد بودجه، بلکه درباره بسیاری از موارد دیگر هم که نگاه کنیم، متوجه میشویم که فقط شبهی از دولت باقی مانده و مشکل اصلی همین است. این همه شورا، نهاد و سازمانهای تصمیمگیری دولتی داریم اما این ها چقدر اثربخش و کارآمد هستند؟ حتی مجلس هم نتوانسته آن طور که انتظار میرود قوی ظاهر شود. متاسفانه در کشور ما، نه دولت درست به وظایف خود عمل میکند و نه مجلس. مشکل امروز کشور ما این است که هیچکس مسئولیت نمی پذیرد.»
وی افزود: «دولت اصلا پولی ندارد که بخواهد هزینه کند. مشکلات مرتبط با بودجه بسیار زیرساختیتر و اساسیتر از این جنگهایی است که در فضای رسانهها و به شکل علنی میبینیم. متاسفانه در عرصه دیپلماسی هم همین رفتار را داریم و به جای تصمیمگیریهای سریع و ضربتی مدام در حال تلف کردن وقت و از دست دادن موقعیتهایی هستیم که میتواند سایه فشار را از دوش ما بردارد و این در حالیست که همسایگان ما و کشورهای منطقه از منطق بسیار متفاوتی پیروی میکنند.»
هیچ خبری از برنامههای اقتصادی نیست و فقط شعار و سخنرانی داریم
این تحلیلگر امور اقتصادی در ادامه گفت: «در این که آقای پزشکیان مقصر است و نمیتواند تمامی تقصیرها را به گردن جنگ و تحریم بیندازد شکی وجود ندارد اما مشکلات زیرساختی دولت تا حدی است که از دید من دولت تعطیل شده است. تا همین چند دهه پیش اقتصاد ایران معمولا بین سیزدهمین تا هفدهمین اقتصادهای دنیا قرار داشت.
حالا در چه جایگاهی قرار داریم؟ اکنون چهل و چندمین شدهایم؟ به جای تاکید بر سیاستهای اشتباه و بی فایده اقتصادی باید روی تغییر سیاست ها متمرکز شویم. یکی از مشکلات اساسی کشور ما در بخش مالیاتها است که به جای تمرکز بر الیگارشها و نهادهای بیفایده، بار فشار مالیاتی بر دوش شهروندان عادی افتاده است. نمیشود که ارزش حقوق کارمندان و کارگران نصف شود، تورم هم افزایشی باشد بار مالیاتی هم بر شهروندان تحمیل شود. در ایران حقوق ماهانه ۱۰۰ دلار و در عراق این عدد تا ۷ برابر است. اینها را هم باید در نظر بگیریم و متوجه میشویم این مقایسه تلخ است اما اشتباه نیست. مشکل این روزها این است که اصلا از تیم دولت پرسیده نمی شود چه برنامه ای دارد و اصلا قرار است چگونه این برنامهها محقق شود؟ خبری از برنامه نیست. فقط شعار میبینیم و سخنرانی.»