رویداد۲۴: پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر در آستانه یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخ خود قرار گرفته است. سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) با استناد به «مکانیسم ماشه» پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع دادند و تهران اکنون با گزینه‌های سرنوشت‌ساز مواجه است؛ از ادامه مسیر تعامل دیپلماتیک تا واکنش‌های سخت‌گیرانه و پرهزینه.
در این چارچوب، مجلس شورای اسلامی با ارائه طرح سه‌فوریتی خروج از NPT، قصد دارد ضمن هشدار به غرب، موقعیت ایران را در معادلات بین‌المللی تقویت کند. این طرح می‌تواند مسیر سیاست خارجی کشور و جایگاه ایران در نظام بین‌الملل را به‌طور بنیادین تغییر دهد.
فشار اروپا و واکنش مجلس
سه کشور اروپایی با ادعای نقض تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، پرونده را به شورای امنیت ارجاع دادند. در بیانیه مشترک آنان آمده است که ایران از حدود مجاز اورانیوم و آب سنگین فراتر رفته، پروتکل الحاقی را کنار گذاشته و دسترسی‌های آژانس را محدود کرده است.در واکنش، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس اول کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، اعلام کرد طرح سه‌فوریتی برای خروج ایران از NPT و پروتکل الحاقی به هیات‌رئیسه تقدیم شده است. بر اساس ماده واحده این طرح، ایران موظف خواهد بود که فوراً از NPT خارج شود، اجرای تمامی الزامات پیمان را متوقف کند، هر گونه مذاکره با آمریکا و سه کشور اروپایی را قطع نماید و همکاری‌های نظارتی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را خاتمه دهد.
همچنین وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی موظف‌اند ظرف یک هفته گزارش جامعی درباره اقدامات انجام شده ارائه کنند. با توجه به قید سه فوریت، کلیات و جزئیات طرح می‌تواند در همان روز بررسی و با تایید شورای نگهبان به قانون تبدیل شود.
معاهده NPT و جایگاه ایران
پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) از سال ۱۹۷۰ لازم‌الاجرا شد و تاکنون بیش از ۱۹۰ عضو دارد. هدف آن جلوگیری از اشاعه تسلیحات هسته‌ای، حرکت به سوی خلع سلاح و تضمین استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای است. ایران از سال ۱۳۴۹ عضو این پیمان بوده و فعالیت‌های هسته‌ای آن تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته است.از نگاه تهران، کشور‌های غربی به ویژه آمریکا و اروپا با اعمال تحریم‌ها و محدودیت‌ها، ایران را از حقوق صلح‌آمیز هسته‌ای محروم کرده‌اند. همین موضوع بار‌ها موجب تهدید به خروج از NPT شده است.
پیامد‌های احتمالی خروج ایران از NPT
مطابق ماده ۱۰ پیمان، هر کشور می‌تواند با اعلام رسمی و ذکر دلایل امنیتی از NPT خارج شود. خروج ایران می‌تواند پیامد‌هایی گسترده داشته باشد، از جمله فشار سیاسی و حقوقی از سوی جامعه جهانی، افزایش تحریم‌ها و اعمال محدودیت‌های شدیدتر و انزوای بین‌المللی و کاهش همکاری‌های علمی و فناوری.
این اقدام، اما در عین حال، می‌تواند ابزار فشار تهران برای بازدارندگی در برابر غرب نیز باشد.
با توجه به شرایط فعلی به نظر می‌رسد که این طرح بیشتر به عنوان اهرم فشار مطرح شده، اما در صورت بازگشت تحریم‌ها طی ۳۰ روز آینده، احتمال اجرایی شدن آن بالا خواهد رفت.
وقت تصمیم گیری
ایران به نقطه تصمیم‌گیری درباره ماندن یا خروج از NPT نزدیک شده است. فعال‌سازی مکانیسم ماشه و احتمال بازگشت تحریم‌ها فضای آینده را سرنوشت‌ساز کرده است. طرح سه‌فوریتی مجلس هم پیامی به اروپا و آمریکا و هم هشداری به داخل است: جمهوری اسلامی آماده واکنش‌های سخت‌گیرانه است، اما هنوز گزینه خروج را می‌توان به‌عنوان ابزار فشار در میدان دیپلماسی حفظ کرد.