نیویورک تایمز / ۵ ژوئیه ۲۰۲۵
طبق گزارش رسانه‌های رسمی ایران و وب‌سایت شخصی او، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، شنبه‌شب برای نخستین بار از زمان آغاز جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل در ماه گذشته، در انظار عمومی ظاهر شد.
آقای خامنه‌ای هفته گذشته در دومین بیانیه عمومی خود پس از بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران از سوی ایالات متحده، پیامی ویدئویی با لحنی چالش‌برانگیز منتشر کرده بود. اما غیبت طولانی‌مدت او از عرصه عمومی در سه دهه زمامداری‌اش بی‌سابقه بود و موجب دامن‌زدن به گمانه‌زنی‌هایی درباره وضعیت سلامت او و تهدیدهایی علیه جانش شده بود.
پس از چندین هفته پناه‌گرفتن در یک پناهگاه زیرزمینی، آقای خامنه‌ای شنبه‌شب در مراسم سالانه مذهبی شیعیان به مناسبت عاشورا که در اقامتگاه او برگزار شد، شرکت کرد.
به نظر می‌رسید که حاضران در مراسم شگفت‌زده شده بودند. زمانی که آقای خامنه‌ای با عبای مشکی روحانیت و شال شطرنجی (چفیه) وارد شد، جمعیت صدها نفره مردان و زنان با بلند شدن از جا، مشت‌های خود را در هوا کوبیدند و شعار «حیدر، حیدر» ــ شعار جنگی شیعیان ــ سر دادند.
تصاویر پخش‌شده از تلویزیون دولتی نشان می‌داد که آقای خامنه‌ای با دست تکان داد و در کنار جایگاه نشست. او سخنرانی نکرد. جمعیت حاضر که شامل معاون رئیس‌جمهور، وزیر دادگستری و رئیس مجلس بود، روی زمین نشسته بودند. آقای خامنه‌ای تنها کسی بود که روی صندلی نشسته بود.
در پیام‌های کوتاه ویدئویی‌اش که پس از بمباران سایت‌های هسته‌ای ایران توسط ایالات متحده و سپس پس از اجرایی شدن آتش‌بس با اسرائیل منتشر کرد، آقای خامنه‌ای ضعیف به‌نظر می‌رسید و با صدایی گرفته برای تمام‌کردن جملات خود تقلا می‌کرد.
او در این بیانیه‌ها اعلام پیروزی کرد، هرچند ایران و متحدانش در پی بیش از یک سال درگیری با اسرائیل به‌شدت تضعیف شده‌اند.
با این حال، حضور او در شب عاشورا ــ مقدس‌ترین آیین مذهبی در تشیع که در گرامیداشت شهادت حسین، نوه پیامبر اسلام در سال ۶۸۰ میلادی برگزار می‌شود ــ حاوی پیامی از چالش‌طلبی و بازگشت به وضعیت عادی بود. هنوز مشخص نیست که آیا آقای خامنه‌ای به‌طور دائمی به محل اقامت خود بازگشته یا دوباره به پناهگاه خواهد رفت.
امید معماریان، کارشناس امور ایران در سازمان DAWN ــ یک نهاد مستقر در واشنگتن که بر سیاست خارجی ایالات متحده تمرکز دارد ــ گفت: «حضور خامنه‌ای در مراسم مذهبی عاشورا امشب، پس از چند هفته غیبت از منظر عمومی، بی‌تردید پایگاه اجتماعی او را پرانرژی خواهد کرد. همچنین این فرصت را به رژیم می‌دهد که روایت خود را پیش ببرد مبنی بر اینکه نه واشنگتن و نه تل‌آویو نتوانسته‌اند حاکمیت جمهوری اسلامی را از میان بردارند.»
روز یک‌شنبه پایان دوره ۱۰ روزه عزاداری است که با روز عاشورا به اوج می‌رسد؛ دوره‌ای که در ایران، لبنان، افغانستان و دیگر کشورها به‌عنوان یکی از جلوه‌های اصلی هویت شیعی گرامی داشته می‌شود. رهبر جمهوری اسلامی از سال ۱۳۵۸، زمانی که انقلاب اسلامی سلطنت را سرنگون کرد، هر سال مراسم شبانه عزاداری را برای هواداران و مقام‌های بلندپایه در اقامتگاه خود برگزار کرده است.
هواداران آقای خامنه‌ای وقتی خبر حضور او در شامگاه شنبه را شنیدند، ابراز شادمانی کردند. مصطفی تیرگر، تحلیلگر سیاسی در تهران، در مصاحبه‌ای گفت که شنبه‌شب در مراسم عاشورای محله‌اش شرکت کرده بود که کسی فریاد زد: «رهبر آمد!»
او گفت: «همه بلافاصله تلفن‌هایشان را روشن کردند و شروع کردند به گفتن الله‌اکبر و شکر خدا را به جا آوردند. فضای مراسم کاملاً عوض شد؛ در میانه‌ی عزاداری، خنده و لبخند بر چهره‌ها نشست. حس می‌کردم کسی خبر پیروزی در جنگ را داده.»
طی قرن‌ها، عاشورا تنها یک آیین مذهبی نبوده، بلکه اغلب بازتاب‌دهنده حرکت‌های سیاسی و اجتماعی هر دوران نیز بوده است. در جریان انقلاب ایران، راهپیمایی عظیم عاشورا که میلیون‌ها نفر در آن شرکت کردند، نقطه عطفی در مسیر سقوط شاه به شمار می‌رفت. در سال ۲۰۲۳ نیز تجمع‌ها و نوحه‌خوانی‌های عاشورا بخشی از جنبش اعتراضی‌ای شد که دختران و زنان رهبری آن را بر عهده داشتند و حکومت درصدد سرکوب آن برآمد.
امسال در سراسر ایران، مراسم عاشورا تحت‌تأثیر موجی از ملی‌گرایی قرار داشت که در واکنش به حملات نظامی اسرائیل برانگیخته شده بود.
بر اساس ویدئوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی، سرودهای میهن‌دوستانه ــ از جمله «ای ایران»، سرودی متعلق به دوران شاه که ایرانیان در سراسر جهان آن را می‌خوانند ــ جایگزین نوحه‌های مذهبی اسلامی شده بود. بسیاری از ایرانیان سکولار، از جمله زنانی که حجاب نداشتند نیز در این مراسم‌ها شرکت کرده بودند. در یزد و تهران، ویدئوها هزاران مرد را نشان می‌داد که با لباس مشکی سینه‌زنی می‌کردند و با هم‌صدایی فریاد می‌زدند: «ایران، ایران.»
یکی از مقامات جمهوری اسلامی و وزیر پیشین گفت که هیأت برگزارکننده مراسم مذهبی ۱۰ روزه در محله‌اش تصمیم گرفته بود اجازه دهد همه زنان و دختران بی‌حجاب در کنار مردان در مراسم شرکت کرده و حتی به‌عنوان داوطلب فعالیت کنند ــ بدون اینکه حتی به‌صورت لفظی از آن‌ها خواسته شود که موی خود را بپوشانند ــ به‌منظور حفظ احساس همبستگی و وحدت ملی پس از جنگ.
به‌گزارش تلویزیون دولتی، شنبه‌شب، آقای خامنه‌ای با اشاره، حاج محمود کریمی ــ مداح شناخته‌شده‌ای که معمولاً در مناسبت‌های رسمی مذهبی نوحه‌خوانی می‌کند ــ را نزد خود فراخواند. او چیزی در گوش آقای کریمی زمزمه کرد، و کریمی پس از بازگشت به میکروفن اعلام کرد که رهبر خواسته است سرود «ای ایران» را با نسخه اجرای خودش بخواند. آقای خامنه‌ای بر سینه خود کوبید و جمعیت نیز با او هم‌صدا شد و این سرود را خواندند.