اروپا را باید وادار به عکس‌العمل اخلاقی و متعهدانه در قبال پذیرش پناهجویان کرد. حقوق بشر هر روز در مرزهای خارجی اتحادیه اروپا به صورت آشکارا و غیرآشکارا نقض می‌شود. مهاجرین و پناهجویان یا غرق میشوند، یا در جنگل یخ می‌زنند یا به زور به عقب رانده میشوند. سیاست بازگرداندن پناهجویان سر لوحه اتحادیه اروپا در سیاست‌گذاری کلان مهاجرت انسانها و بویژه پناهجویان است.
باید از وجدان اجتماعی و انسانی جامعه و مسولین اتحادیه اروپا سوال کرد که تا کی میخواهند به این بیماری مزمن اروپا و سیاسیت بیتفاوتی در قبال انسانهای که جان و هستی خویش را برای رسیدن به یکجای امن‌تر و سرپناه امن‌تر به ریسک گذاشتند، پاسخگو نباشند.
در آستانه کریسمس امسال این عید پیامآور” صلح و دوستی و محبت” و روزهای های پایانی سال میلادی ۲۰۲۱ انسانهای بیگناه و پناهجو در این راه پر مخاطره به اروپای غربی برای زندگی امن‌تر جان باختند.
اواخر شب کریسمس، تقریباً همزمان با برگزاری مراسم عشای ربانی کریسمس در کلیسای های اروپا، قایق های از پناهجویان در دریاغرق شد. خود شب کریسمس یک کشتی بادبانی با حدودا ۸۰ سرنشین در حدود پنج کیلومتری جزیره پاروس یونان واژگون شد.
قایقهای گارد ساحلی و ۹ قایق خصوصی، یک هلیکوپتر و یک هواپیمای نظامی در طول شب دریا را جستجو کردند ۶۳ نفر را نجات دادند و حداقل ۱۶ نفر در دریا غرق شدند و جان باختند. در ظرف ۳ روز گذشته ایام کریسمس حدودا ۳۰نفر در دریا هنگام عبور به سمت اروپا غرق شده‌اند.
مقامات یونانی بر این ارزیابیاند که قاچاقچیان پناهجویان استراتژی خود را تا حدودی تغییر دادهاند. قاچاقچیان بسیار کمتر با قایقهای کوچک موتوری به سمت جزایر یونانی نزدیک مانند لسبوس یا ساموس از ترکیه در حرکت و جابجایی هستند، زیرا گارد ساحلی یونان به شدت در منطقه دریایی اژه گشتزنی و نظارت و کنترل ممتد می‌کند و مکرراً پناهجویان را که به مرزهای دریایی اروپا در اژه وارد میشوند، دوباره به داخل آب های ترکیه برمی‌گردانند.
اجرای این عملکردها در مرزهای اروپا خلاف قوانین و موازین بین‌المللی و میثاقهای خود اتحادیه اروپا است، اما با این وجود این نوع عملکردها و اعمال زور و تهدید و اخراج علیه انسانهای بیگناه به اشکال متفاوت تبدیل به یک رفتار روزمره گارد ساحلی گردیده است. اکنون قاچاقچیان انسان ظاهراً مهاجران را نیز در قایقهای بادبانی به معنای واقعی بار و نه سوار می‌کنند و سعی می‌کنند با تمامی خطرات امواج دریا به سمت جنوب، بین جزایر یونانی از طریق راه دریایی مرکز دریای اژه، به ایتالیا ببرند.
سازمانهای نجات پناهجویان اکثر مواقع اطلاع پیدا نمیکنند و بعضا هم توسط گاردهای ساحلی مانع از فعالیتهای انسانی و نجات پناهجویان میشوند.
با وجود تمامی تدابیر و فعالیتهای ضد پذیرش پناهجویان اروپا و با وجود حتی شدیدترین حفاظت از مرزها نیز مانع از ادامه مسیر پناهجویان به سوی اروپا نمیتوانند بشوند. مسیرهای عبور روز به روز خطرناکتر و پیچیدهتر می شوند. واقعیتی است که در این سیل مهاجرتها و کوچهای اجباری فقط مردان جوان نیستند که توسط قاچاقچیان در این قایق های بادبانی و بدون هیچ تدابیر امنیتی دست به ریسک و بازی با جانشان می‌کنند. در میان این پناهجویان تعداد زیادی خانواده و کودکان خردسال وجود دارند . اکثرا در این شرایط سخت و طاقت‌فرسا چندین ماه در سفر هستند. گارد ساحلی یونان در همین چند روز گذشته ۲۷ کودک خردسال را از یکی از قایقهای واژگون شده نجات داد.
زنان و کودکان اولین قربانیان این بازی مرگ و زندگی در عبور به اروپای غربی هستند. بر اساس گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) بیش از ۲۵۰۰ نفر در دریای مدیترانه از ژانویه تا نوامبر ۲۰۲۱ هنگام تلاش برای ورود به اتحادیه اروپا جان خود را از دست دادند.
البته این فقط یک تخمین است. تعداد تلفشدگان چه از دریا و زمین یقینا بیشتر می‌باشد. از آنجایی که اتحادیه اروپا ماموریت نجات دریایی را در ابتدای سال ۲۰۲۰ متوقف کرد،و عملا عملیات نجات را دنبال قطع کرده اند نگرانی سازمانهای حقوق بشر ی بیشتر از قبل گردیده، چون که بسیاری از قایقها به سادگی غرق شوند بدون اینکه کسی متوجه شود - و بنابراین این جانباختگان در هیچ آماری ظاهر نمی شوند.
سال ۲۰۲۱ سالی بود که در آن عقب راندن مهاجران به سیاست رایج اروپا بدل شده است. هنگامی که اوایل پاییز دیکتاتور بلاروس الکساندر لوکاشنکو، هزاران نفر را به مرز لهستان برای ورود به اتحادیه اروپا منتقل کرد، مقامات لهستانی به سادگی آنها را تحت نام سیاست ابزاری لوکاشنکو به عقب راندند. این افراد برای هفته‌ها در نقاط صفر مرزی بین آن دو کشور به دام افتاده بودند. حداقل ۱۷ نفر از این افراد جان باختند. هنوز تعداد زیادی در شهرهای مرزی بلاروس و لیتوانی سرگردان بدنبال راه گریز به اروپای غربی هستند. عمدتا آوره گان در لیتوانی افغان‌ها هستند.
جهان تنها چند سال پیش سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶تصاویر مرگ انسان ها را با حیران را در مرزهای اروپا شاهد بود و امروز تکرار همان وقایع با اشکال مختلف در مرز های اروپا روزانه رخ می‌دهد. عقب‌نشینی‌های غیرقانونی اروپا عملا باعث مرگ این انسانها میگردد که متاسفانه اعتراض عمومی نسبت به این شرایط وجود ندارد. عملکرد آگاهانه اروپا در قبال این وضعیت تبدیل به یک بیماری مزمن سیاسی اروپایی گشته است.
اروپا به‌جای راهحل و پیگیری علل و عوامل وجودی پناهجویی و آوارگی و کوچ اجباری، سیاست برگرداندن پناهجویان و مبارزه علیه نیروهای مدافع حقوق پناهندگان را در دستور کار خودش قرار داده است و چون مهاجرت قانونی و پناهنده شدن به صورت قانونی و طبق موازین بین‌المللی امکان‌پذیر نیست، قاچاقچیان انسان از این بازار مکاره استفاده برده و مشغول قاچاق انسانها به طرق مختلف می‌باشند که اغلب با مشکلات و مرگ انسانها منجر میشوند.
اروپا ۸ میلیارد دلار برای مبارزه مشترک علیه قاچاقچیان انسان بودجه تعیین کرده است. این تصمیم بدون توجه به علل و مسبب آوارگی و مبارزه عملی در مقابل فرار و کوچ اجباری و مشکل آوارگی انجام گرفته است. افغانستان و سوریه و کوچها اجباری مردم این دو کشور نمونههای بارزی هستند که این آوارگان قربانیان سیاست‌های بین‌المللی و قاچاقچیان انسان شده‌اند.
ایرانیان پناهجو قربانیان سیاست‌های یک رژیم تمامیتخواه که هرگونه صدای آزادیخواهی را در نطفه با ضرب و شتم و زندان و اعدام خفه می‌نماید، برای آزادی و امنیت مجبور به گریز و خروج غیر قانونی هستند و اجبارا دست به دامن قاچاقچیان انسان میشوند. سرنوشت هزاران انسان خواسته یا ناخواسته، آلت دست این کارگزاران پدیده مهاجرت غیر قانونی گشته است.
پناهجویان در مرزهای اروپا در کشورهای بوسنی و کرواسی و یا صربستان با مجارستان، فراموششدگان راه خطرناک مهاجرت غیرقانونی به اروپای شمالی هستند. سرنوشت این پناهجویان در یک بازی و به عبارتی گیم سرنوشت قرار دارد، اما با وجود تمامی فشارها و اذیت و آزار توسط ارگانهای دولتی و پلیس‌های مرزی باز تلاش برای زندگی بهتر و امیدواریشان را رها نکرده‌اند.
پناهجویان پس از مشقات و ریسک جانی و مالی و رسیدن به کشورهای مرزی اروپا همچون یونان باز آنجا هم با مشکلات عدیده روبرو میشوند. عدم انتقال آنان به دیگر کشورهای اروپایی و ایجاد محیطی طاقت فرسا عرصه را به پناهجویان تنگ کرده است. هم اکنون بسیاری از پناهجویان بدون غذا، بدون دارو، بدون لباس گرم در یونان به دنبال پذیرش هستند، هفته‌ها است که هیچ پولی از دولت دریافت نکرده‌اند و از گرسنگی رنج می‌برند. دلیل غیرموجه و غیر قانونی این است که دولت یونان پرداخت کمکهای اتحادیه اروپا را به تاخیر انداخته و و پناهجویان را در کمپ های بزرگ همچون کاراتاپه در لسبوس و در آتن الوناس و مالاکاسا و روزینا و بخشا همچون کمپ پناهجویان که تفاوت چندانی با زندان ندارد در جزیره ساموس به صورت کمپ بسته نگهداری می‌کنند.
الان شب‌هایی هست که کودکان با شکم خالی و اشک در چشمانشان به خواب می روند. این بی‌قانونی در برابر دیگر اعضای کشور های اتحادیه اروپا انجام می‌گیرد. در این شرایط بی تفاوتی و اعتراض نکردن به این اعمال غیر قانونی که هرگونه میثاقی است تبدیل به یک بیماری مزمن سیاست اتحادیه اروپا در مقابل پذیرش پناهجویان شده است. سیاست های اعمال شده تاکنون تنها و تنها در خدمت نیروهای راستگرای اروپا و ضد موازین و قوانین بین الملی بوده است. مهاجرت وآواره گی و کوچ اجباری را دیگر نمی توان با این ابزار ها و سیاست ها جلوگیری کرد. پذیرش جدی وجود پناهجو و آوارگان باید تبدیل به بخشی از سیاست‌های درازمدت اروپا شود و این امر تنها در یک فشار عمومی و اعتراض میسر می‌باشد.
۲۹ دسامبر ۲۰۲۱
بهروز اسدی
کارشناس امور پناهجویان، مدیرعامل سازمان غیرانتفاعی مالتزر ،بنیان‌گذار سازمان غیرانتفاعی دفاع از حقوق پناهجویان پرو آزول