صابر گل‌عنبری
رافائیل گروسی برای سومین بار در سال میلادی ۲۰۲۱ به ایران آمده است. این سفر نیز در یک بازه زمانی حساس انجام می‌شود؛ یک روز قبل از نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ۵ روز قبل از ازسرگیری مذاکرات وین.
دو سفر قبلی گروسی به توافقی موقت در دو دولت روحانی و رئیسی ختم شد، اما این توافقات تاثیرات خاصی در جهت حل اختلافات نداشته و آثار خاصی هم بر آن‌ها مترتب نشد و تنها اتفاقی که افتاد این بود که فضای روانی مثبتی ایجاد کرد و همین امر موقتا از تشدید تنش‌ها به ویژه با این سازمان بین‌المللی جلوگیری کرد.
در سپتامبر گذشته، وقتی گروسی دومین سفر خود به ایران را انجام داد، قرار بود ظرف دو هفته به تهران برگردد، اما این بازگشت حدود دو ماه به درازا کشید و گویا تنش‌هایی که در این مدت بر سر تعویض کارت حافظه دوربین‌ها در سایت “تسا” اتفاق افتاد، در این تاخیر بی‌تاثیر نبوده است. اما دلیل اصلی را می‌توان تلاش تهران برای خرید زمان در مدیریت تنش‌ها با آژانس در سایه سرنوشت مبهم مذاکرات احیای برجام جست؛ از این رو، با سفر گروسی درست یک روز قبل از شروع نشست شورای حکام در فردا چهارشنبه (به مدت سه روز) موافقت کرد که از یک طرف، نفس سفر فضای روانی مثبتی را بر این نشست بگستراند و از طرف دیگر با یک توافق احتمالی شکننده دیگر از صدور یک قطعنامه علیه ایران در شورای حکام جلوگیری شود.
در آن سو هم، ۲۹ نوامبر را برای از سرگیری مذاکرات وین تعیین کرده است که این اقدام هم حامل این پیام به طرف‌های مقابل است که اگر تصمیمی علیه ایران در شورای حکام گرفته شود، ممکن است در بازگشت به مذاکرات تجدیدنظر کند. به هر حال باید دید که در نشست شورای حکام چه اتفاقی خواهد افتاد؟ و سفر گروسی به ایران مانند دو سفر قبلی به توافقی نیم بند و شکننده منجر خواهد شد یا خیر؟
اما هر توافقی هم حاصل شود، به احتمال زیاد سرنوشت توافقات پیشین را خواهد داشت و این توافق‌های موقت نه توانست و نه می‌تواند برای حل اختلافات میان ایران و آژانس ریل گذاری کند و نه برآیندی در جهت احیای برجام و مذاکرات وین داشته و یا خواهد داشت. مشکلات و اختلافات میان ایران و آژانس به تنهایی میان دو طرف قابل حل و فصل نیست؛ اما شکل تعامل و همکاری دو سویه می‌تواند تسهیل‌گر حل این اختلافات با طرف‌های اصلی یعنی آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها و دیگر طرف‌ها باشد. با این وجود، تجربه چند ماه گذشته نشان داده است که تعاملات ایران و آژانس که در قالب توافقاتی موقت خود را نشان داد، نتوانست تسهیل‌گر باشد. اما در مقابل، روابط با آژانس به شدت تحت الشعاع تحولات برجامی و هر نوع گشایش و بن بستی در مذاکرات وین است.
حالا باید دید در دور هفتم مذاکرات وین و دورهای بعد از آن چه اتفاقی خواهد افتاد. نگارنده همچنان بر این نظر است که شانس زیادی برای “احیای کامل” برجام ۲۰۱۵ وجود ندارد، البته این به معنای اعتقاد به شکست مذاکرات نیست. طرف‌های مذاکرات هم پس از شش دور گفتگو به این جمع‌بندی رسیده‌اند که احیای کامل برجام چندان ممکن نیست و از این رو، گویا آمریکا در صرافت پیگیری طرحی برای یک توافق موقت در وین است.
در سایه دشواری احیای برجام، یک توافق موقت می‌تواند به عنوان گزینه ممکن و جدی پیش‌روی مذاکرات باشد؛ اما این توافق هم باز دشواری‌های خاص خود را دارد؛ ولی چون موقت و محدود است، خود محملی برای دو طرف برای عدم پیگیری خواسته‌های اصلی که به نوعی مهم‌ترین گره‌های مذاکراتی است، فراهم می‌کند.
کانال تلگرام نویسنده