میلیونها افغان با گرسنگی روبهرو هستند
عبدالقهار افغان / آسوشیتدپرس / ۲۷ دسامبر ۲۰۲۵
«رحیمالله» روزانه حدود ۱۰ ساعت در شرق کابل از دستفروشی جوراب امرار معاش میکند و درآمدی بین ۴.۵ تا ۶ دلار دارد. درآمد ناچیزی که تنها منبع او برای تأمین معاش خانواده پنجنفرهاش است.
رحیمالله، که همچون بسیاری از افغانها تنها با نام کوچک شناخته میشود، یکی از میلیونها نفری است که برای زنده ماندن به کمکهای بشردوستانه — از سوی نهادهای افغان و سازمانهای خیریه بینالمللی — وابستهاند. کمیته بینالمللی صلیب سرخ در گزارشی در وبسایت خود اعلام کرد حدود ۲۲.۹ میلیون نفر، معادل تقریباً نیمی از جمعیت افغانستان، در سال ۲۰۲۵ به نوعی از این کمکها نیاز داشتند.
اما کاهش شدید کمکهای بینالمللی — از جمله توقف کمکهای ایالات متحده به برنامههایی چون توزیع مواد غذایی سازمان جهانی غذا وابسته به سازمان ملل — این شریان حیاتی را قطع کرده است.
بر اساس هشدار اخیر برنامه جهانی غذا، بیش از ۱۷ میلیون نفر در افغانستان اکنون در زمستان با سطح بحرانی گرسنگی روبهرو هستند؛ رقمی که نسبت به سال گذشته بیش از سه میلیون نفر افزایش یافته است.
این کاهش کمکها در حالی رخ داده که افغانستان همزمان با اقتصادی نحیف، خشکسالیهای مکرر، دو زمینلرزه مرگبار و بازگشت گسترده پناهجویان افغان اخراجشده از کشورهایی مانند ایران و پاکستان دستوپنجه نرم میکند. مجموعه این بحرانها منابع کشور — از جمله در بخش مسکن و مواد غذایی — را به شدت تحت فشار قرار داده است.
درخواست سازمان ملل برای کمک
«تام فِلِچِر»، رئیس امور بشردوستانه سازمان ملل، در میانه دسامبر در نشست شورای امنیت گفت شرایط افغانستان با «شوکهای همزمان» از جمله زمینلرزههای اخیر و محدودیتهای روزافزون بر دسترسی و کارکنان سازمانهای امدادی وخیمتر شده است.
به گفته او، در سال ۲۰۲۶ حدود ۲۲ میلیون افغان به کمکهای سازمان ملل نیاز خواهند داشت، اما به دلیل کاهش تعهدات مالی اهداکنندگان، تمرکز اصلی این نهاد تنها بر ۳.۹ میلیون نفری خواهد بود که در وضعیت اضطراری و نیاز فوری به کمکهای حیاتی قرار دارند.
فِلِچِر افزود: «این زمستان، برای نخستینبار در سالهای اخیر، تقریبا هیچ توزیع بینالمللی مواد غذایی صورت نگرفته است.»
او توضیح داد که در سال ۲۰۲۵ تنها حدود یک میلیون نفر از آسیبپذیرترین اقشار، در فصل کمبود محصولات کشاورزی، کمک غذایی دریافت کردهاند؛ در حالی که این رقم در سال گذشته ۵.۶ میلیون نفر بود.
سازمانهای بشردوستانه وابسته به سازمان ملل امسال دوران سختی را پشت سر گذاشتهاند و به دنبال کاهش بودجه، ناچار به حذف هزاران شغل و کاهش هزینههای خود شدهاند.
فِلِچِر گفت: «از همه کسانی که همچنان از افغانستان حمایت میکنند سپاسگزاریم، اما با نگاهی به سال ۲۰۲۶، خطر کاهش بیشتر کمکهای حیاتی وجود دارد — آنهم در حالی که ناامنی غذایی، نیازهای بهداشتی، فشار بر خدمات اولیه و خطرات امنیتی همگی رو به افزایشاند.»
بازگشت پناهجویان
بازگشت میلیونها پناهجو فشار مضاعفی بر نظام شکننده کشور وارد کرده است. «عبدالکبیر»، وزیر امور مهاجرین و عودتکنندگان افغانستان، روز یکشنبه اعلام کرد در چهار سال گذشته حدود ۷.۱ میلیون پناهجوی افغان به کشور بازگشتهاند.
رحیمالله، ۲۹ ساله، یکی از همین بازگشتکنندگان است. او که پیشتر در ارتش افغانستان خدمت میکرد، پس از بهقدرترسیدن طالبان در سال ۲۰۲۱ به پاکستان گریخت، اما دو سال بعد از آن اخراج و به کشور بازگردانده شد. در ابتدا مقداری پول نقد و مواد غذایی به او داده شد.
او گفت: «آن کمکها واقعاً برایم مفید بود. اما حالا هیچ پولی برای گذران زندگی ندارم. خدا نکند دچار بیماری یا مشکل جدی شوم، چون دیگر هیچ پول اضافی برای هزینههای درمان ندارم.»
افزایش شدید بازگشتکنندگان باعث جهش اجارهبها نیز شده است. صاحبخانه رحیمالله اجاره منزل کوچک دواتاقهاش را — که نیمی از دیوارهایش از گل و نیمی از سیمان ساخته شده و تنها یک اجاق گلی دارد — تقریباً دو برابر کرده است. اجاره از ۴۵۰۰ افغانی (حدود ۶۷ دلار) به ۸۰۰۰ افغانی (حدود ۱۲۰ دلار) افزایش یافته؛ رقمی که برای او غیرقابل پرداخت است. به همین دلیل، او، همسرش، دخترش و دو پسر خردسالش باید ماه آینده خانه را ترک کنند، بیآنکه بدانند به کجا خواهند رفت.
پیش از رویکارآمدن طالبان، رحیمالله حقوق مناسبی داشت و همسرش نیز معلم بود، اما محدودیتهای شدید حکومت جدید بر زنان و دختران، عملاً آنان را از اشتغال در اکثر حرفهها منع کرده و اکنون همسرش بیکار است.
او گفت: «وضعیت بهگونهای است که اگر پولی برای خرید آرد داریم، دیگر برای روغن نداریم؛ اگر روغن بخریم، اجارهخانه را نمیتوانیم بدهیم، تازه قبض برق هم هست!»
زمستان سخت و رنج مضاعف
در ولایت شمالی بدخشان، «شیرینگل» در وضعیت ناامیدکنندهای قرار دارد. او میگوید در سال ۲۰۲۳ خانواده ۱۲ نفرهاش کمکهایی شامل آرد، روغن، برنج، لوبیا، نمک و بیسکویت دریافت کرد که شش ماه دوام آورد و نجاتبخش بود.
اما اکنون دیگر هیچ کمکی وجود ندارد. شوهرش مسن و ناتوان است و توان کار ندارد. از میان ده فرزندش — هفت دختر و سه پسر بین ۷ تا ۲۷ سال — تنها پسر ۲۳ سالهاش گهگاه کاری پیدا میکند.
او میگوید: «۱۲ نفر هستیم و با کار یک نفر نمیشود خرج خانواده را داد. واقعاً در سختی بزرگی گرفتار شدهایم.»
گاهی همسایهها به آنها ترحم کرده و غذایی میدهند، اما اغلب روزها همه گرسنه میمانند.
شیرینگل گفت: «بارها شده که شبها چیزی برای خوردن نداشتیم و بچهها بدون غذا خوابیدند. فقط چای سبز برایشان درست کردم و در حالی که گریه میکردند، خوابشان برد.»
پیش از رویکارآمدن طالبان، او بهعنوان نظافتچی کار میکرد و درآمد اندکش برای تأمین غذا کافی بود، اما اکنون با ممنوعیت کار زنان، بیکار شده و میگوید به اختلال عصبی دچار شده و اغلب بیمار است.
زمستان سرد شمال افغانستان نیز با توقف فعالیتهای ساختمانی، که پسرش گاه در آنها کار پیدا میکرد، نگرانیهای آنان را دوچندان کرده است. هزینه تهیه چوب و زغال برای سوخت نیز بار مالی دیگری بر دوش آنها گذاشته است.
شیرینگل گفت: «اگر اوضاع به همین شکل ادامه پیدا کند، ممکن است با گرسنگی شدید روبهرو شویم و در این سرما زنده ماندن برایمان بسیار دشوار خواهد بود.»