زندگی پر از تجمل اسد و خانوادهاش در تبعید
اریکا سولومون، کریستین تریبِرت، هیلی ویلیس و احمد مهیدی
نیویورک تایمز / ۲۲ دسامبر ۲۰۲۵
چند هفته پس از آنکه شورشیان در سال گذشته با هجومی برقآسا کنترل سوریه را به دست گرفتند، یک تبعه سوری ساکن مسکو خود را به شام در بلندترین آسمانخراش شهر مهمان کرد.
رستوران «سیکستی» (Sixty) که در طبقه ۶۲ واقع شده، با منظرهای خیرهکننده، میزبانهای شیکپوش و کوکتلهای پیچیده، معمولاً میزبان نخبگان سیاسی روسیه و سلبریتیهای خارجی است.
این شهروند سوری که به شرط ناشناس ماندن صحبت میکرد، گفت اصلاً تعجب نکرد وقتی پیشخدمتها از او خواستند عکس نگیرد. اما آنچه او را شگفتزده کرد، شناسایی یکی از مهمانان ویژه بود که در همان نزدیکی در حال شامخوردن بود: دیکتاتور مخلوع کشورش، بشار اسد.
بیش از پنج دهه است که نام خانوادگی اسد با استبداد بیرحمانه گره خورده. اکنون، خانواده اسد به عنوان فراری در مسکو زندگی میکنند.
هم رئیسجمهور معزول و هم برادرش ماهر، یکی از قدرتمندترین فرماندهان نظامی رژیم، تاکنون درباره نحوه گذران زندگیشان در کشوری که زمانی حامیشان بود و در زمان سقوط پناهشان داد، چیزی فاش نکردهاند.
اما خبرنگاران نیویورک تایمز با تکیه بر روایت شاهدان، دوستان خانواده و سرنخهای دیجیتال به جا مانده در حسابهای شبکههای اجتماعی که ردیابی آنها دشوار است، توانستهاند گوشههایی از زندگی پرتجمل و مصونیت آنها را آشکار کنند.
جزئیات زندگی خانواده اسد از تحقیقات نیویورک تایمز درباره محل اختفای ۵۵ نفر از بالاترین مقامات رژیم به دست آمده است. افرادی که با نیویورک تایمز صحبت کردند – از جمله دوستان خانواده، خویشاوندان و مقامات سابق – به دلیل نگرانی از امنیت خود خواستند ناشناس بمانند.
طبق روایت یک خویشاوند، دو دوست خانواده و دو افسر سابق لشکر چهارم که ماهر اسد فرمانده آن بود، تبعید پرزرقوبرق خانواده اسد از همان لحظات اولیه فرارشان به مسکو آغاز شد. آنها با جتهای خصوصی و کاروانهای خودرو به روسیه منتقل شدند. همه این افراد [روایتکنندگان] با اعضای خانواده اسد دیدار کردهاند، با آنها اقامت داشتهاند یا در کنارشان بودهاند.
تحت حفاظت شدید نیروهای امنیتی روسیه، ابتدا در آپارتمانهای مجلل متعلق به هتل فور سیزنز اقامت کردند که هزینه اجاره هفتگی آن تا ۱۳ هزار دلار میرسد.
رستوران سیکستی مشرف بر مسکو. این رستوران پاتوق معروف بشار اسد، دیکتاتور مخلوع سوریه است
رئیسجمهور معزول و خانوادهاش سپس از آنجا به یک پنتهاوس دوطبقه در برج فدراسیون (همان آسمانخراشی که رستوران سیکستی در آن قرار دارد) نقل مکان کردند. بعدها، به گفته یک مقام سابق سوری که با خانواده در ارتباط است، یک آشنا و یک دیپلمات منطقهای که از سوی مقامات روس مطلع شده بود، آقای اسد به ویلایی در حومه دورافتاده «روبلیوفکا» (Rublyovka) در غرب مسکو منتقل شد.
این منطقه محصور، محبوب نخبگان روس است و مجتمع خرید لوکس «دهکده تجملاتی» در آن قرار دارد. نیروهای امنیتی روسیه همچنان از آقای اسد محافظت میکنند، ترددهای او را کنترل میکنند و به خانواده دستور دادهاند که بیانیه عمومی صادر نکنند؛ این موضوع را مقامات سابق و دیپلمات منطقهای تأیید کردند.
به گفته سه مقام سابق دیگر، در فوریه، وقتی حافظ اسد، ۲۴ ساله، پسر رئیسجمهور معزول، در شبکههای اجتماعی درباره فرار خانواده نوشته و ویدئویی از خودش در حال قدم زدن در مسکو منتشر کرد، مقامات روس به سرعت واکنش نشان دادند. او از آن زمان تاکنون هیچ پستی منتشر نکرده است.
دو آشنا گفتهاند که چندین بار ماهر اسد را با کلاه بیسبال که روی چشمانش کشیده بود، در یکی از آسمانخراشهای درخشان منطقه تجاری مسکو دیدهاند؛ جایی که معتقدند او در آن زندگی میکند. یک دوست خانواده گفت که او در ساختمانهای کپیتال تاورز (Capital Towers) در همان منطقه ساکن است.
در ماه ژوئن، در ویدئویی که در شبکههای اجتماعی منتشر شد، او در بار قلیان مد روز «میاتا پلاتینیوم» (Myata Platinum) در مجتمع خرید و تفریحی آفیمال دیده شد.
در دوران قدرت، ماهر و نیروهای تحت فرمان او متهم به تیراندازی به معترضان غیرمسلح، اجرای محاصرههای «تسلیم شوید یا گرسنگی بکشید» و اداره شبکه قاچاق مواد مخدر منطقهای بودند که گفته میشود میلیاردها دلار برای آنها درآمد داشته است.
با توجه به فعالیتهای دختران خانواده اسد، به نظر میرسد خانواده همچنان ثروت قابل توجهی در اختیار دارد.
در ماه نوامبر، دیکتاتور معزول دوستان و مقامات روس را به ویلایی در حومه مسکو دعوت کرد تا تولد ۲۲ سالگی دخترش زین را با مراسمی مجلل جشن بگیرند؛ این موضوع را یک خویشاوند، یک افسر سابق رژیم و یک دوست خانواده که فرزندان یا دوستان نزدیکشان در مهمانی حضور داشتند، تأیید کردند.
تصویری تبلیغاتی از یک آپارتمان لوکس خصوصی که توسط هتل فور سیزنز در مسکو اداره میشود
دخترعموی خانم اسد و دختر ماهر، شم اسد، نیز ظاهراً تولد ۲۲ سالگی خود را با مراسمی پرخرج و دو شبانه در اواسط سپتامبر جشن گرفت: شبی در رستوران فرانسوی طلاکاریشده «باگاتل» (Bagatelle) در دبی و شب دیگر روی یک قایق تفریحی خصوصی.
حسابهای شبکههای اجتماعی هر دو زن (زین و شم اسد) خصوصی تنظیم شدهاند و نامهای کاربریشان به وضوح هویت آنها را نشان نمیدهد. اما نیویورک تایمز با دریافت راهنمایی از خویشاوندان و دوستان خانواده، اصالت این حسابها را تأیید کرد و سپس تصاویر و ویدئوهای منتشرشده در پستهای عمومی اینستاگرام دوستانشان را بررسی کرد.
در یکی از پستهای مربوط به جشن تولد شم اسد، بادکنکهای طلایی به شکل عدد ۲۲ در میان هدایایی قرار داشتند که در کیسههای برندهای لوکس هرمس، شنل و دیور (خانههای لوکس مد) بستهبندی شده بودند.
پست دیگری مهمانان را در رستوران «باگاتل» نشان میداد که با جرقههای شامپاین احاطه شدهاند. در این پست، لحظهای از خود خانم اسد دیده میشود که در میان جمعیتی شاد، بطری کریستال را تکان میدهد. عکس دیگری حساب اینستاگرام دخترعمویش زین را تگ کرده، هرچند زین در آن قاب دیده نمیشود.
جشن روز بعد روی قایق تفریحی به نام «استیلث» (Stealth Yacht) که نامش با نور نوشته شده بود، ادامه یافت. در پستها، دیجی و چراغهای استروب چشمکزن دیده میشود.
حساب شبکههای اجتماعی متعلق به یک شرکت اجاره قایق تفریحی خصوصی در دبی که همین نام را دارد، نیز عکسهایی از این مهمانی منتشر کرده است. این قایق مجهز به دستگاههای دودزا، چندین بار و جکوزی است و طبق بروشورهای تبلیغاتی، اجاره آن برای چند ساعت چند هزار دلار هزینه دارد، به علاوه هزاران دلار دیگر برای دیجی، بارتندرها و مجریان برنامه.
دهکده لوکس بارویخا واقع در یک منطقه مجلل که گفته میشود در حال حاضر میزبان بشار اسد است
هر دو دختر علاوه بر برگزاری جشن در امارات متحده عربی، در این کشور نیز زندگی میکنند.
به گفته دو دوست خانواده و دو افسر نظامی سابق که همچنان با ماهر اسد یا نزدیکانش در ارتباط هستند، بزرگترهای خانواده اسد توافقی ویژه با مقامات اماراتی به دست آوردهاند که به فرزندانشان اجازه اقامت در این کشور را میدهد.
مقامات اماراتی به پرسشهای نیویورک تایمز پاسخی ندادند.
چند هفته پس از سقوط رژیم، زین اسد به تحصیلاتش در شعبه ابوظبی دانشگاه سوربن – دانشگاه معتبر فرانسوی – بازگشت؛ این موضوع را دوستان خانواده و یکی از همکلاسیهایش تأیید کردند. همکلاسی او گفت که زین در محوطه دانشگاه توسط محافظان بزرگجثه و ترسناک همراهی میشد.
همه دانشجویان سوری بازگشت او را نپذیرفتند. به گفته دو نفر که گفتند این مکالمه را دیدهاند، در یک گروه چت، یکی از دانشجویان به خانم اسد گفته بود که «به اینجا خوش نیامده است».
کمی بعد، آنها گفتند، کل گروه چت تعطیل شد و دیگر آن دانشجو را در دانشگاه ندیدند. یکی از خویشاوندان آن دانشجو گفت که او توسط مقامات اماراتی بازجویی شد و بعدها به دلیل این ماجرا و دلایل دیگر، دانشگاه را ترک کرد.
دانشگاه سوربن ابوظبی اعلام کرد که اخراج آن دانشجو «کاملاً موضوعی تحصیلی» بوده و به سه تخلف اشاره کرد، از جمله تقلب. این دانشگاه تأکید کرد که تنش در گروه چت با زین اسد «هیچ ارتباطی» با اخراج نداشته است.
همکلاسی گفت که خانم اسد بخشی از ترم آخر را در کلاسها حاضر نشده بود. اما در ماه ژوئن، او مدرک خود را از مؤسسه دولتی روابط بینالملل مسکو (MGIMO) که در آن نیز ثبتنام کرده بود، دریافت کرد. عکسهای مراسم فارغالتحصیلی، حضور برادران و مادرش را نشان میداد.
تولد شام اسد در دبی، ثروت خانواده اسد را در تبعید، پس از ترک سوریه در شرایط اقتصادی خراب، نشان داد
گفته میشود بشار اسد و برادرش در تبعید رویکردهای متفاوتی نسبت به کسانی که زمانی برایشان خدمت میکردند، در پیش گرفتهاند.
به گفته دو فرمانده سابق و یک دوست خانواده که با او در ارتباط است، ماهر اسد نسبت به نزدیکترین افسرانش نسبتاً سخاوتمند بوده. آنها گفتند که او برای یاری به متحدان قدیمیاش پول میفرستد تا بتوانند آپارتمان تهیه کنند یا کسبوکار کوچکی راه بیندازند.
اما دستیار شخصی بشار اسد توسط رئیس سابقش در مسکو تنها گذاشته شد؛ این را دو دوست آن مرد و یکی از دستیاران دیگر که گفتند با او صحبت کردهاند، تأیید کردند.
این دستیار که وظایفش شامل حمل کیفهای رئیسجمهور و باز کردن درها برای او بود، از معدود افرادی بود که بشار اسد در فرار مخفیانهاش به مسکو در دسامبر ۲۰۲۴ با خود برد.
دوستان و همکار او گفتند که دستور همراهی به او ناگهانی داده شد، بهطوری که نتوانست پاسپورتش را بردارد یا پول و لباس همراه ببرد.
این دستیار همراه آقای اسد به آپارتمانهای لوکس فور سیزنز رفت و به او گفته شد که سوئیت جداگانهای را با دو دستیار دیگر اسد به اشتراک بگذارد. صبح روز بعد، طبق گفته دوستان و همکار، کارمند هتل فاکتوری سرسامآور به آنها داد.
سه دستیار که وحشتزده شده بودند، بارها سعی کردند با آقای اسد تماس بگیرند. رئیسجمهور معزول هیچگاه پاسخ نداد.
زین اسد، بالا وسط، با لباس راه راه سفید، در مراسم فارغالتحصیلیاش در موسسه دولتی روابط بینالملل مسکو در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۵
در نهایت مقامات روس مداخله کردند و پیشنهاد دادند که این دستیاران را به یک پایگاه نظامی باقیمانده از دوران شوروی، همراه با دیگر افسران ردهپایین رژیم، منتقل کنند. دستیار شخصی که پولی نداشت، به جای آن ترتیب بازگشت به سوریه را داد.
او اکنون بهصورت آرام با خانوادهاش در یک روستای کوهستانی زندگی میکند و امیدوار است توجه کسی را جلب نکند؛ این را سه نفری که با او در ارتباط هستند، گفتند. او وقتی از طریق واسطهای با نیویورک تایمز تماس گرفته شد، از صحبت کردن خودداری کرد.
یک سال بعد، این دستیار همچنان در سختی به سر میبرد و گاهی برای گذران زندگی از یک مقام سابق رژیم دیگر کمک مالی میگیرد. به گفته همکارش، خانواده اسد هیچگاه کمکی به او نکردند.
«بشار زندگیاش را کاملاً عادی ادامه میدهد، انگار هیچ اتفاقی نیفتاده. وقتی اینجا بود ما را تحقیر کرد و وقتی رفت، ما را نابود کرد.»