یان استروپچفسکی / خبرگزاری رویترز / ۱۲ دسامبر ۲۰۲۵
اتحادیه اروپا روز جمعه با تصمیمی موافقت کرد که بر اساس آن، داراییهای بانک مرکزی روسیه که در اروپا نگهداری میشود، برای مدت نامحدود مسدود میماند؛ اقدامی که یکی از موانع اصلی بهرهگیری از این داراییها برای کمک به اوکراین در دفاع از خود در برابر روسیه را از میان برمیدارد.
اتحادیه اروپا که حمله روسیه به اوکراین را تهدیدی برای امنیت خود میداند، میکوشد منابع مالی اوکراین را تأمین کرده و توان مقاومت این کشور را حفظ کند. برای تحقق این هدف، دولتهای اروپایی قصد دارند بخشی از داراییهای حاکمیتی روسیه را که پس از تهاجم ۲۰۲۲ مسکو به اوکراین مسدود کردهاند، به کار گیرند.
گام نخست این طرح که دولتهای اتحادیه اروپا روز جمعه بر سر آن توافق کردند، مسدود ماندن ۲۱۰ میلیارد یورو (۲۴۶ میلیارد دلار) از داراییهای حاکمیتی روسیه برای مدت نامعلوم است. این تصمیم جایگزین روند پیشینِ تمدید دورههای ششماهه مسدودسازی داراییها شد و خطر آنکه کشورهایی چون مجارستان و اسلواکی – که روابط نزدیکی با مسکو دارند – از تمدید آن سرباز زنند و اتحادیه را ناچار به آزادسازی وجوه به روسیه کنند، از میان میبرد.
وام برنامهریزیشده به اوکراین
هدف از این تصمیم، جلب حمایت بلژیک از طرح اتحادیه اروپا برای استفاده از وجوه مسدودشده روسیه جهت اعطای وامی تا سقف ۱۶۵ میلیارد یورو به اوکراین است؛ وامی که نیازهای نظامی و غیرنظامی بودجه این کشور در سالهای ۲۰۲۶ و ۲۰۲۷ را پوشش خواهد داد.
اوکراین تنها زمانی ملزم به بازپرداخت این وام خواهد بود که روسیه خسارات جنگی را به کییف بپردازد؛ بدین ترتیب، عملاً این وام به منزلهٔ نوعی کمک بلاعوض خواهد بود که از محل پرداختهای آتی غرامت روسیه تأمین میشود.
رهبران اتحادیه اروپا (شورای اروپا) قرار است در ۱۸ دسامبر نشست خود را برای نهاییسازی جزئیات وام غرامت و حل مسائل باقیمانده – از جمله ارائه تضمین کامل از سوی همه دولتهای عضو به بلژیک در صورت پیروزی احتمالی روسیه در دادگاه – برگزار کنند.
پیش از این نشست، ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، روز دوشنبه به برلین سفر خواهد کرد تا با فریدریش مرز، صدراعظم آلمان گفتوگو کند. طبق اعلام دولت آلمان، در ادامه رهبران اروپایی بیشتری از اتحادیه اروپا و ناتو به این رایزنیها خواهند پیوست.
یولیا سِوریدنکو، نخستوزیر اوکراین، در پیامی به زبان انگلیسی در شبکه اجتماعی «ایکس» این تصمیم را «گامی تاریخی به سوی عدالت و پاسخگویی» توصیف کرد و نوشت: «این تصمیم پایههای سازوکار وام غرامت را تقویت میکند و ما را به آیندهای نزدیکتر میسازد که در آن روسیه تاوان جنایات و ویرانیهای خود را میپردازد.»
منابع دیپلماتیک اروپایی میگویند آلمان گزینهای جایگزین برای طرح وام غرامت نمیبیند و آماده است ۵۰ میلیارد یورو تضمین ارائه دهد.
استفانی لوزه، وزیر دارایی دانمارک که کشورش ریاست دورهای اتحادیه اروپا را برعهده دارد، به خبرنگاران گفت که «برخی نگرانیها» هنوز باقی است، اما ابراز امیدواری کرد «هفته آینده در شورای اروپا بتوانیم زمینهٔ تصمیمگیری را فراهم کنیم».
والدیـس دومبرووسکیس، کمیسر اقتصاد اتحادیه اروپا، اعلام کرد که بستهای از تضمینهای مطمئن برای بلژیک در دست تهیه است.
واکنش روسیه و مجارستان
نخستوزیر مجارستان، ویکتور اوربان، در فیسبوک نوشت که تصمیم اتحادیه اروپا برای مسدودسازی نامحدود داراییهای روسیه با رأی اکثریت واجد شرایط – یعنی حمایت ۱۵ کشور از ۲۷ عضو که نماینده ۶۵ درصد جمعیت اتحادیه هستند – به بلوک آسیب جدی و غیرقابل جبران خواهد زد و افزود: «مجارستان تمام تلاش خود را برای بازگرداندن وضعیت قانونی انجام خواهد داد.»
بانک مرکزی روسیه نیز اعلام کرد طرح اتحادیه اروپا برای استفاده از داراییهایش غیرقانونی است و این حق را برای خود محفوظ میدارد که از همه ابزارهای ممکن برای دفاع از منافعش استفاده کند. دومبرووسکیس این تهدید را بیاهمیت دانست.
بانک مرکزی روسیه همچنین خبر داد که از شرکت «یوروکلیر»، مرکز سپردهگذاری اوراق بهادار مستقر در بروکسل – که ۱۸۵ میلیارد یورو از مجموع داراییهای مسدودشده روسیه در اروپا را نگهداری میکند – در دادگاهی در مسکو شکایت کرده است. این بانک مدعی شد اقدامات یوروکلیر توانایی آن در تصرف یا مدیریت داراییها و اوراق بهادار خود را مختل کرده است.
یوروکلیر از زمان مسدودسازی داراییهای روسیه در سال ۲۰۲۲ تاکنون هدف چندین شکایت در دادگاههای مسکو بوده است.
مذاکرات عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا
روزنامه «فایننشال تایمز» گزارش داد که طبق پیشنهادهای در دست بررسی در گفتوگوهای میانجیگریشده توسط ایالات متحده برای پایان دادن به جنگ، ممکن است اوکراین تا یکم ژانویه ۲۰۲۷ به عضویت اتحادیه اروپا درآید.
پیوستن به اتحادیه اروپا که هدف دیرینهٔ کییف برای فاصله گرفتن از مدار نفوذ مسکو است، معمولاً فرایندی سالهاه طول میکشد.
یک دیپلمات اروپایی مطلع از این طرح گفت تحقق عضویت اوکراین تا سال ۲۰۲۷ «بسیار دشوار» خواهد بود و هنوز روشن نیست که رهبری اتحادیه از آن حمایت میکند یا نه.
چندین مقام و دیپلمات دیگر اروپایی نیز اشاره کردند که تعیین چنین تاریخی «کاملاً غیرممکن» است.