باراک راوید / اکسیوس
کاخ سفید در صدد است نشست مشترکی میان بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، و عبدالفتاح السیسی، رئیسجمهور مصر، ترتیب دهد؛ دو رهبری که از پیش از جنگ غزه تاکنون هیچ تماسی با یکدیگر نداشتهاند. یک مقام آمریکایی و یک منبع اسرائیلی مطلع، این موضوع را به وبسایت اکسیوس گفتهاند.
به گفتهی مقامهای آمریکایی، پیششرط چنین دیداری آن است که نتانیاهو با توافق راهبردی صادرات گاز به مصر موافقت کند و گامهای دیگری نیز برای متقاعد کردن سیسی به برگزاری نشست بردارد.
اهمیت موضوع: بهگفتهی مقامهای آمریکایی، واشنگتن میکوشد از مسیر دیپلماسی اقتصادی یخ روابط اسرائیل و کشورهای عربی را آب کند.
یک مقام آمریکایی به اکسیوس گفت: «این برای اسرائیل فرصت بزرگی است. فروش گاز به مصر، نوعی وابستگی متقابل ایجاد میکند، دو کشور را به هم نزدیکتر میسازد، صلحی گرمتر میآفریند و از وقوع جنگ جلوگیری میکند.»
تصویر کلی: دولت آمریکا طرحهای مشابهی را بررسی میکند که هدف آن ایجاد مشوقهای اقتصادی میان اسرائیل و کشورهای عربی از جمله لبنان، سوریه و عربستان سعودی در حوزههایی مانند فناوری و انرژی است.
هدف این ابتکارها آن است که اسرائیل از انزوای دیپلماتیک خارج شود، الگوی تازهای برای تعامل با جهان عرب شکل گیرد و «توافقهای ابراهیم» دوباره به مسیر اصلی بازگردند.
مقامهای آمریکایی امیدوارند این هدف همزمان با تلاشهای آنان برای تثبیت آتشبس در غزه و پیشبرد روند صلح دنبال شود.
پشت صحنه: به گفتهی یک مقام آمریکایی، جرد کوشنر، مشاور و داماد رئیسجمهور پیشین دونالد ترامپ، در گفتوگوهای اخیر به نتانیاهو گفته است اسرائیل باید پس از جنگ نشان دهد که فراتر از «دستورکار منفی» چیزی برای ارائه به ملتهای منطقه دارد.
به گفتهی کوشنر، کشورهای منطقه نمیخواهند همواره درباره ایران صحبت کنند، بلکه مایل به بررسی فرصتهای اقتصادی هستند. او تأکید کرده که اگر اسرائیل میخواهد در منطقه پذیرفته شود، باید دوباره به همین زبان سخن بگوید.
یکی از مقامهای آمریکایی گفت: «جرد به بیبی گفت اسرائیل باید توان دیپلماسی اقتصادی خود را تقویت کند و بخش خصوصی را در روند صلح مشارکت دهد. او توضیح داد که وقتی قطریها، سعودیها یا اماراتیها به واشنگتن میآیند، هیأتهای تجاری هم همراه دارند چون تمرکزشان بر توافق اقتصادی است.»
همین مقام افزود که اسرائیل باید از مزیتهای خود در حوزه فناوری و هوش مصنوعی، منابع گاز طبیعی و دانش فنی در انرژیهای تجدیدپذیر و مدیریت آب برای پیشبرد دیپلماسی منطقهای استفاده کند.
به گفتهی او، کوشنر به نتانیاهو پیشنهاد کرده است از مصر آغاز کند؛ کشوری که نقش کلیدی در دستیابی به توافق صلح غزه داشته و در بازگرداندن ۲۷ تن از ۲۸ گروگان جانباخته در غزه پیشگام بوده است.
یک مقام آمریکایی گفت: «مصریها واقعاً تعهد زیادی برای کمک در غزه نشان دادهاند.»
با این حال، به گفتهی یک مقام آمریکایی و یک منبع اسرائیلی، هرچند نتانیاهو به کوشنر گفته مایل به دیدار با سیسی است، اما هنوز اقدام جدیای در این مسیر انجام نداده و رئیسجمهور مصر نیز تمایل چندانی به این دیدار ندارد.
به گفتهی منبع اسرائیلی، «در دو سال گذشته هیچ تماس راهبردی مهمی میان دو کشور وجود نداشته است.»
گذشته ماجرا: طبق گفته همین منبع، نتانیاهو پیشتر از حضور در نشست صلح غزه در شرمالشیخ مصر که با میانجیگری ترامپ برنامهریزی شده بود، انصراف داد؛ اقدامی که به مذاق سیسی خوش نیامد.
نتانیاهو و سیسی در سال ۲۰۱۸ یک دیدار محرمانه برگزار کردند و آخرین دیدار علنی آنان به مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ برمیگردد.
تمرکز تازه: منابع آمریکایی به نتانیاهو گفتهاند که برای تحقق نشست، باید پیشنهادی ملموس به مصریها ارائه کند. یکی از گزینهها، تصویب توافقی چندمیلیارد دلاری در زمینه گاز طبیعی است که بر اساس آن اسرائیل حدود ۲۵ درصد برق مصر را تأمین خواهد کرد. شرکت آمریکایی «شورون» یکی از شرکای اصلی میدان گازی مرکزی این طرح است.
سیسی در ماه ژوئیه با وجود انتقادهای داخلی و خارجی، این طرح را تصویب کرد اما دولت اسرائیل هنوز گام مشابهی برنداشته است.
منبع اسرائیلی علت این تعلل را «مسائل خرد سیاست داخلی اسرائیل» و تمایل نتانیاهو به امضای رسمی توافق در جریان دیدار علنی با سیسی در خاک مصر عنوان کرد. سفارت اسرائیل در واشنگتن از اظهار نظر در این باره خودداری کرده است.
به گفتهی مقامهای آمریکایی، نتانیاهو باید این توافق گازی را تصویب و مجموعهای از پیشنهادهای اقتصادی دیگر را نیز برای زمینهسازی دیدار با سیسی آماده کند.
آنچه باید در نظر داشت: بنا بر گفتهی منابع اسرائیلی و آمریکایی، نتانیاهو اخیراً تیمی تعیین کرده که در خفا در حال آمادهسازی دستاوردهای اقتصادی مشخص برای احتمال برگزاری نشست با سیسی است.
جمعبندی: یک مقام آمریکایی گفت: «ما به بیبی گفتیم باید این رابطه را به صلحی گرم تبدیل کند و سپس برای کاهش تنشهای منطقهای همکاری کند. اگر این روش با مصر مؤثر باشد، میتوان همین مدل را با سوریه، لبنان و عربستان هم پیش برد.»