ادریس علی، مت اسپتالنیک و جیمز مکنزی / خبرگزاری رویترز / ۵ دسامبر ۲۰۲۵
ایالات متحده سلطه خود را در نیمکره غربی دوباره برقرار خواهد کرد، توان نظامی خود را در منطقه هند ـ اقیانوس آرام گسترش میدهد و احتمالاً روابط خود با اروپا را مورد بازنگری قرار خواهد داد؛ موضوعاتی که دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، روز جمعه در یک سند جامع راهبردی مطرح کرد؛ سندی که میکوشد نقش آمریکا در جهان را بازتعریف کند.
در «راهبرد امنیت ملی» که طی شب منتشر شد، چشمانداز ترامپ «رئالیسم انعطافپذیر» توصیف شده و در آن تأکید شده است که آمریکا باید دکترین مونرو در قرن نوزدهم را ـــ که نیمکره غربی را حوزه نفوذ واشنگتن اعلام میکرد ـــ احیا کند. این سند همچنین هشدار میدهد که اروپا با «محوشدن تمدنی» مواجه است و باید مسیر خود را تغییر دهد.
این سند جدیدترین و روشنترین بیان تمایل ترامپ برای تکاندادن نظم پس از جنگ جهانی دوم است؛ نظمی که با رهبری آمریکا و شبکهای از اتحادها و نهادهای چندجانبه شکل گرفته بود. ترامپ تلاش دارد این نظم را از دریچه «اول آمریکا» بازتعریف کند.
در این سند ۲۹ صفحهای آمده است: «سیاست خارجی رئیسجمهور ترامپ عملگراست بدون آنکه “عملگرایانه”، واقعبینانه است بدون آنکه “رئالیستی”، اصولمحور است بدون آنکه “ایدئالیستی”، قدرتمند است بدون آنکه “جنگطلبانه”، و مهارگر است بدون آنکه “صلحطلبانه” باشد. این سیاست بیش از هر چیز با این معیار هدایت میشود که چه چیزی برای آمریکا کارآمد است.»
این سند که با آغاز کار هر دولت منتشر میشود و راهنمای بسیاری از نهادهای حکومتی است، اعلام میکند ترامپ قصد دارد «برتری آمریکا» در نیمکره غربی را احیا کند و این منطقه را در رأس اولویتهای سیاست خارجی دولت قرار میدهد.
در سند آمده است: «این “متمم ترامپ” برای دکترین مونرو، احیایی منطقی و قدرتمند از قدرت و اولویتهای آمریکا و سازگار با منافع امنیت ملی آمریکاست.» در این سند همچنین اشاره شده که افزایش گسترده حضور نظامی آمریکا در منطقه اقدامی موقت نیست.
از زمان ورود ترامپ به کاخ سفید در ژانویه، منتقدان گفتهاند سخنان او یادآور امپریالیسم مدرن در نیمکره غربی است. او در همان ماههای نخست، بهصورت مبهم از پسگرفتن کانال پاناما و الحاق گرینلند و کانادا سخن گفته بود.
در ماههای اخیر نیز افزایش حضور نظامی آمریکا در کارائیب و تهدید به حملات زمینی در ونزوئلا و دیگر کشورهایی که کارتلهای مواد مخدر در آن فعالیت دارند، نگرانیها را در منطقه افزایش داده است؛ منطقهای که واشنگتن در آن سابقه دشوار مداخله نظامی دارد.
ایالات متحده بیش از ۱۰ هزار نیرو همراه با یک ناو هواپیمابر، چندین ناو جنگی و جنگنده به کارائیب اعزام کرده است.
جیسون مارچاک، تحلیلگر ارشد امور آمریکای لاتین در اندیشکده شورای آتلانتیک در واشنگتن، گفت: «راهبرد جدید امنیت ملی کاملاً روشن میگوید که قرار نیست به گذشته بازگردیم.»
این سند همچنین به افزایش نفوذ اقتصادی چین در آمریکای لاتین اشاره میکند؛ موضوعی که دولتهای متوالی آمریکا نسبت به آن ابراز نگرانی کردهاند و مهار آن را از اهداف خود دانستهاند.
آسیا و بازدارندگی در برابر چین
در بخش آسیایی سند آمده است که ترامپ قصد دارد با تقویت قدرت نظامی آمریکا و متحدانش، از بروز درگیری با چین بر سر تایوان و دریای جنوبی چین جلوگیری کند.
بهگفته سند: «بازدارندگی در برابر درگیری بر سر تایوان ـ ترجیحاً از طریق حفظ برتری نظامی ـ یک اولویت است.»
این مسئله سالهاست که یکی از نقاط تنش در روابط آمریکا و چین بوده است.
با این حال، سابقه تصمیمهای غیرمتعارف ترامپ در سیاست خارجی باعث میشود مشخص نباشد این چارچوب رسمی چگونه به اقدامات عملی تبدیل خواهد شد.
اروپا در خطر «محوشدن تمدنی»
دولت ترامپ در این سند نگاه بدبینانهای نسبت به متحدان سنتی خود در اروپا اتخاذ کرده و هشدار میدهد این قاره با «محوشدن تمدنی» روبهروست و اگر میخواهد شریک قابل اعتمادی برای آمریکا باقی بماند، باید مسیر خود را اصلاح کند.
این سند تازهترین مورد از سلسله اظهارات مقامهای آمریکایی است که مفروضات دیرینه درباره نزدیکی اروپا و ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم را زیر سؤال برده است.
در سند آمده است: «در بلندمدت کاملاً محتمل است که ظرف چند دهه آینده، برخی اعضای ناتو اکثریتی غیراروپایی پیدا کنند.»
برخی تحلیلگران اروپایی گفتهاند این سند یادآور ادبیات احزاب راست افراطی در اروپا است؛ احزابی که امروز در کشورهایی چون آلمان و فرانسه به مهمترین نیروهای مخالف دولت تبدیل شدهاند.
در سند آمده که دولت ترامپ خواستار احیای «هویت غربی» در اروپا است. این سند در شرایطی منتشر میشود که ترامپ روزبهروز از ادبیات نژادپرستانهتری علیه مهاجران رنگینپوست در داخل آمریکا استفاده میکند.
سیاستمداران و مقامهای اروپایی از لحن واشنگتن ناخشنودند، اما در شرایطی که برای بازسازی ارتشهای سالها کمبودجهمانده خود و مقابله با تهدید درکشده از سوی روسیه تلاش میکنند، همچنان به حمایت نظامی آمریکا وابستهاند.
این سند میگوید از منظر راهبردی برای آمریکا اهمیت دارد که بهسرعت بر سر یک راهحل در اوکراین مذاکره شود و «ثبات راهبردی» با روسیه دوباره برقرار گردد.
ترامپ سابقه طولانی اظهارنظرهای مثبت و تحسینآمیز درباره ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، دارد؛ مسئلهای که مدتهاست موجب انتقادهایی مبنی بر «نرم بودن» او در برابر روسیه شده است.
رویترز روز جمعه گزارش داد که واشنگتن از اروپا میخواهد بخش عمده توانمندیهای دفاع متعارف ناتو ـ از جمله اطلاعات، سامانههای موشکی و دیگر قابلیتها ـ را برعهده بگیرد؛ ضربالاجلی که برخی مقامهای اروپایی آن را غیرواقعبینانه میدانند.
برَد بومن، کارشناس اندیشکده «بنیاد دفاع از دموکراسیها» در واشنگتن، درباره اولویتبندی مناطق مختلف در دستور کار ترامپ در شبکه ایکس نوشت: «برندگان در رقابت برای زمان، منابع و توجه؟ نیمکره غربی و شاید اقیانوس آرام. بازندگان؟ اروپا. نامشخص؟ خاورمیانه. آفریقا؟ موفق باشید…»