جزئیات توطئه نزدیکان اسد برای بیثباتکردن سوریه
خبرگزاری رویترز / العربیه فارسی
بر اساس مصاحبه با ۴۸ نفر که مستقیماً از این طرح مطلع بودند و بررسی سوابق مالی، اسناد عملیاتی و پیامهای صوتی و متنی رد و بدل شده، یک تحقیق گسترده نشان داد دو تن از نزدیکترین معتمدان بشار اسد، رئیس جمهوری مخلوع و فراری سوریه، پس از سرنگون شدن رژیم سابق اسد و فرار آنها از این کشور، میلیونها دلار را برای سازماندهی دهها هزار جنگجوی بالقوه هزینه میکردند، به این امید که دو آشوب علیه دولت جدید شعلهور کنند و بخشی از نفوذ از دست رفته خود را بازیابند.
«نزدیکترین چهرهها به اسد»
خبرگزاری «رویترز»، به نقل از این منابع، گزارش داد که دو فرد از نزدیکترین چهرهها به اسد، از جمله سرتیپ کمال حسن، رئیس دستگاه اطلاعات نظامی رژیم سابق و رامی مخلوف، میلیاردر و پسرخاله بشار اسد، در تلاشاند در ساحل سوریه و لبنان گروههای شبهنظامی از افرادی که به فرقه علوی تعلق دارند و خانواده اسد به آن وابسته است، تشکیل دهند.
در ادامه این گزارش آمده است که این دو نفر و چندین گروه دیگر که برای کسب نفوذ با هم رقابت میکنند، بیش از ۵۰ هزار شبهنظامی با امید به جلب وفاداری آنها، را تأمین مالی میکنند.
چهار فرد آگاه نیز گفتهاند ماهر اسد، برادر بشار اسد که در مسکو زندگی میکند و همچنان بر هزاران سرباز سابق نفوذ دارد، تاکنون هیچ پولی پرداخت نکرده و هیچ دستوری صادر نکرده است.
در همین حال، کمال حسن و رامی مخلوف به طور فعال برای کنترل شبکهای از ۱۴ مرکز فرماندهی زیرزمینی که در اواخر حکومت اسد در سواحل سوریه ساخته شده است، به همراه انبارهای سلاح، رقابت میکنند.
طبق گزارشها، حسن که در زمان بشار اسد ریاست سازمان اطلاعات نظامی را بر عهده داشت، بهطور بیوقفه در حال انجام گفتوگوهای تلفنی و ارسال پیامهای صوتی به فرماندهان و مشاوران است و ناامیدی خود را از دست دادن نفوذ ابراز میکند و چشماندازهای بلندپروازانهای را برای نحوه اداره سواحل سوریه، محل سکونت اغلب علویها و پایگاه قدرت رژیم سابق اسد، ترسیم میکند.
بنابر گزارش رویترز، این دو مرد نزدیک به رژیم اسد از تبعیدگاه خود در مسکو، تصویری از سوریهای تقسیمشده را ترسیم میکنند که هر کدام به دنبال کنترل مناطق با اکثریت علوی است و میلیونها دلار برای ایجاد نیروهای وفادار هزینه میکنند.
بر اساس اسناد داخلی گروههای آنها، حسن کنترل ۱۲ هزار شبهنظامی را در دست دارد، در حالی که مخلوف مدعی است دستکم ۵۴ هزار شبهنظامی تحت فرمان او هستند.
فرماندهان میدانی نیز اعلام کردهاند که شبهنظامیان دستمزدهای ناچیزی دریافت میکنند و پولهایی نیز از هر دو طرف به آنها داده میشود.
«گروه شبهنظامی»
اسنادی مربوط به ژانویه ۲۰۲۵ که توسط خبرگزاری «رویترز» بررسی شدهاند، نشان میدهد که نیروهای وفادار به رژیم سرنگون شده اسد طرحهای اولیهای را برای ایجاد یک نیروی شبهنظامی متشکل از ۵۷۸۰ شبهنظامی و تجهیز آنها از طریق مراکز فرماندهی مخفی تهیه کردهاند.
این مراکز اساساً انبارهای بزرگ مجهز به سلاح، انرژی خورشیدی، دسترسی به اینترنت، دستگاههای GPS و تجهیزات ارتباط بیسیم هستند.
با این حال، هیچ یک از این طرحها اجرا نشد. دو منبع و عکسها نشان دادند که مراکز فرماندهی، که در امتداد ۱۸۰ کیلومتری ساحل سوریه از شمال تا جنوب پراکنده شدهاند، همچنان وجود دارند اما عمدتاً غیرقابل استفاده ماندهاند.
همچنین در تصویری، اتاقی دیده میشد که در آن ۵ صندوق روی هم چیده شده بود؛ سه صندوق باز بودند و داخل آنها مجموعهای از تفنگهای AK ۴۷ (کلاشینکف)، مهمات و مواد منفجره قرار داشت.
این اتاق همچنین شامل سه دستگاه رایانه، دو تبلت، مجموعهای از بیسیمها و یک پاوربانک بود. در میانه اتاق نیز یک میز چوبی قرار داشت که نقشه بزرگی روی آن پهن شده بود.
یکی از دو منبع، که یک افسر ناظر بر وضعیت این اتاقهاست، گفت این مراکز برای حسن و مخلوف «مثل جزیره گنج است و همهشان مثل قایقهایی هستند که تلاش میکنند به آن برسند.»
«اعتراف به جعل وقایع ساحلی»
مقامات ارشد نظامی و چهرههای برجسته دولتی از دوران اسد در دسامبر ۲۰۲۴ به خارج از کشور گریختند، اما فرماندهان میانرده در سوریه باقی ماندند و اکثر آنها به دنبال پناهگاه در مناطق ساحلی بودند.
به گفته یک فرمانده بازنشسته که در این عملیات شرکت داشت، این افسران شروع به جذب نیرو کردند. این فرمانده گفت: «ارتش و نظامیسازی زمینه مساعدی بود. هزاران جوان از جامعه علوی به ارتشی که ناگهان در جریان فروپاشی رژیم منحل شد، فراخوانده شدند و ناگهان خود را در وضعیتی دیدند که هیچ چیز نداشتند.»
بر اساس گفته افسر فرمانده کمین که با درجه سرتیپی آن را هدایت میکرد و از آن زمان به لبنان رفته است، در ششم مارس یک «آشوب ناموفق» رخ داد. در این روز، یک واحد مستقل کمین در حومه اللاذقیه برپا کرد تا به نیروهای امنیتی دولت جدید حمله کند، و این کمین به کشته شدن ۱۲ نفر و اسارت بیش از ۱۵۰ نفر انجامید.
دولت جدید سوریه اعلام کرد که صدها نفر از نیروهای امنیتی آن در درگیریهای پس از آن کشته شدهاند.
«ماهر اسد»
این گزارش همچنین ماهر اسد، برادر کوچکتر بشار، را به عنوان یکی از بازیگران اصلی در تلاشها برای تحریک ناآرامیها علیه دولت سوریه معرفی کرد. ماهر یک امپراتوری تجارت گسترده مواد مخدر را کنترل میکرد و فرماندهی قدرتمندترین واحد ارتش سوریه، لشکر چهارم زرهی، را بر عهده داشت.
تحقیقات انجام شده توسط موسسه «نیو لاینز» در ایالات متحده نشان داد که تحت فرماندهی او، این گروه نفوذ و استقلال مالی پیدا کرد که آن را تقریباً به یک دولت در درون یک دولت تبدیل کرد، تا جایی که ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا تحریمهایی را علیه آن اعمال کردند.
یکی از فرماندهان ارشد این گروه که اکنون به لبنان فراری است، گفت که امپراتوری مالی ماهر اسد به استثنای تجارت مواد مخدر کپتاگون، تا حد زیادی همچنان فعال است.
همچنین گمان میرود که یک تاجر نزدیک به ماهر، پولهایی را در شرکتهای صوری در داخل و خارج از سوریه پنهان کرده باشد.
«رامی مخلوف»
رامی مخلوف پس از فرار در شب ۸ دسامبر ۲۰۲۴، با آمبولانس به لبنان، در حالی که رژیم در حال فروپاشی بود، در ۹ مارس خود را «پسر ساحل، حامی مظلومان» نامید.
چهار عضو خانواده و یک مقام گمرکی آشنا با وقایع گفتند که ایهاب، برادر مخلوف، آن شب سعی کرد با خودروی مازراتی لوکس خود فرار کند، اما در نزدیکی مرز به ضرب گلوله کشته شد و میلیونها دلار پول نقد از او به سرقت رفت.
نه نفر از دستیاران و بستگان او گفتند که مخلوف در حال حاضر در یک طبقه خصوصی از یک هتل لوکس در مسکو تحت تدابیر شدید امنیتی زندگی میکند.
در اظهارات یک مدیر مالی، به همراه رسیدها و سوابق حقوق و دستمزد بررسی شده توسط خبرگزاری «رویترز»، فاش شده است که مخلوف از طریق مدیران تجاری مورد اعتماد خود در لبنان و روسیه به افسران علوی پول حواله میکند تا حقوقها را پرداخت کرده و تجهیزات خریداری کنند.
رامی مخلوف (چپ) خود را به عنوان یک چهره مسیحایی به تصویر میکشد. کمال حسن (راست) معتقد است که علویان باید برای دفاع از خود سلاح به دست گیرند / عکسها: رویترز، استرینگر و فیسبوک
از دیگر سو، یکی از مدیران مالی مخلوف مدعی شد که او حداقل شش میلیون دلار برای دستمزدها هزینه کرده است. همچنین، فیشهای حقوق و رسیدهای دریافت دستمزد که توسط دستیاران مالی او در لبنان تهیه شده، نشان میدهد که مخلوف در ماه مه ۹۷۶,۷۰۵ دلار هزینه کرده و گروهی متشکل از پنج هزار شبهنظامی در ماه اوت ۱۵۰,۰۰۰ دلار دریافت کردهاند.
افزون بر این، بر اساس نقشههایی که رویترز به آنها دست یافته، تیم مخلوف تلاش کرده است تا سلاح تأمین کند. آنها مکانهای احتمالی دهها مخفیگاه از دوران اسد را شناسایی کردند که محتوی بر چند هزار قطعه سلاح میشود. این مخازن از آنچه در اتاقهای فرماندهی مخفی وجود داشت، متفاوتند.
آنها همچنین با قاچاقچیان در سوریه برای به دست آوردن سلاحهای جدید مذاکره کردند، در عین حال اما افراد آگاه از این معاملات گفتهاند که مشخص نیست آیا سلاحهای جدید واقعاً خریداری و تحویل شدهاند یا خیر.
پنج فرمانده نظامی اعلام کردند که مجموعاً حدود ۱۲ هزار نفر را در مراحل مختلف آمادهباش فرماندهی میکنند. یکی از آنها به رویترز گفت که هنوز زمان حرکت فرا نرسیده است.
از سوی دیگر، بر اساس گزارشی از سازمان ملل که در سال ۲۰۲۴ منتشر شد، حسن سیستم بازداشت نظامی در دوره اسد را اداره میکرد که به دریافت گسترده پول از خانوادههای زندانیان شهرت یافته بود.
یک تحقیق رویترز در سال جاری به این نتیجه رسید که حسن پیشنهاد کرده بود گور جمعی حاوی هزاران جسد به صحرای الضمیر خارج دمشق منتقل شود تا میزان فجایعی که توسط رژیم اسد مرتکب شده بودند، پنهان شود.
با فروپاشی ارتش و سرنگونی رژیم اسد، کمال حسن ابتدا متواری و سپس در دسامبر ۲۰۲۴ برای تقریبا دو هفته به سفارت روسیه در دمشق پناه برد.
دو نفر از نزدیکان او گفتهاند که حسن از آنچه رفتار نامناسب میزبانانش میدانست، خشمگین شد؛ آنها تنها یک اتاق به او دادند که در آن فقط یک صندلی چوبی برای نشستن وجود داشت.
در بهار گذشته، حسن در پیامی صوتی از طریق پلتفرم «واتساپ» به نزدیکانش گفت: «کمال حسن که چند روز روی صندلی چوبی مینشیند، من نیستم!»
یک افسر که در تابستان با او ملاقات کرده بود، اذعان کرد که حسن در نهایت به یک ویلا سهطبقه در حومه مسکو انتقال داده شد. بر اساس گفته دو نفر آگاه از تحرکات حسن، او از آن زمان تنها یک بار با ماهر اسد دیدار کرده و روابط نزدیکی با روسها حفظ میکند.
در همین حال، هماهنگکننده عملیات حسن در لبنان ادعا کرده است که رئیس سابق اطلاعات نظامی از مارس تاکنون ۱.۵ میلیون دلار برای ۱۲ هزار شبهنظامی در سوریه و لبنان هزینه کرده است.
همچنین در میانه سال، اعلام شد که یک سازمان خیریه با نام «سازمان توسعه سوریه غربی» تاسیس شده است، که در یکی از نخستین پستهای آن در پلتفرم «فیسبوک» گفته شد تأمین مالی آن «توسط شهروند سوری، به نام سرتیپ کمال حسن» انجام میشود.
سه افسر مرتبط با حسن و یک مدیر لبنانی در این سازمان، این اقدام را پوششی بشردوستانه توصیف کردند تا حسن بتواند نفوذ خود را در میان علویها تقویت کند.
بر اساس اعلام نخستین فعالیت آن در ماه اوت، این سازمان خیریه ۸۰ هزار دلار برای اسکان ۴۰ خانواده علوی سوری پرداخت کرد. همچنین، بر اساس یک سند حقوقی که رویترز به آن دست یافته است، حسن در همان ماه ۲۰۰ هزار دلار نقدی به ۸۰ افسر در لبنان ارسال کرد.
«حملات سایبری علیه دولت جدید»
به گفته دستیار حسن در مسکو و یکی از هکرها، یک مهندس کامپیوتر، کمال حسن همچنین در طول تابستان حدود ۳۰ هکر را استخدام کرد که بسیاری از آنها اعضای سابق اطلاعات نظامی بودند. دستور آنها انجام حملات سایبری علیه دولت جدید و نصب جاسوسافزار در سیستمهای کامپیوتری آن بود.
تا ماه سپتامبر، مجموعه دادههای دولت سوریه که به گفته این مهندس توسط تیمش به سرقت رفته بود، با قیمتی بین ۱۵۰ تا ۵۰۰ دلار در «دارک وب» فروخته میشد.
خبرگزاری «رویترز» چندین مجموعه داده شناسایی شده از جمله پایگاههای داده کارمندان وزارتخانههای ارتباطات و بهداشت توسط این مهندس را به صورت آنلاین پیدا کرد.
از دیگر سو، دولت دمشق بهطور محوری بر خالد الاحمد، دوست کودکی احمد الشرع، رئیس جمهوری سوریه برای مقابله با این توطئه تکیه کرد. الاحمد، که علوی است، روزی جزو حلقه نزدیک به اسد بود.
او به عنوان یک دیپلمات سایه خدمت میکرد و یکی از بنیانگذاران نیروهای دفاع ملی، بزرگترین نیروی شبهنظامی متحد اسد، بود. اما به گفته دو دستیار، اسد با او همان رفتاری را داشت که با پسرعمویش داشت، او را از امتیازات محروم کرد و دستور خدمت اجباری او را داد.
به گفته سه نفر که با هر دو نفر کار میکردند، الاحمد به قبرس گریخت، پس از آن در سال ۲۰۲۱ به ادلب در شمال غربی سوریه سفر کرد تا با دوست قدیمی خود الشرع ملاقات کند. آنها افزودند که در مورد طرح الشرع برای سرنگونی اسد که در واقع در دسامبر ۲۰۲۴ اجرا شد، بحث کردند.
رویترز پیامهای صوتی الاحمد را از طریق واتساپ در اواخر سال ۲۰۲۴ بررسی کرد که در آنها به مقامات ارشد نظامی گفته بود که چسبیدن به دیکتاتور در حال سقوط بیهوده است و به آنها اگر او را رها و از خونریزی جلوگیری کنند، قول عفو داده بود.
امروزه، الاحمد برجستهترین چهره علوی در سوریه محسوب میشود و به گفته دمشق، او با جدیت برای ترویج صلح مدنی تلاش میکند، که این امر ناشی از نگرانی برای جامعه علوی و در راستای ادغام آن در دولت جدید صورت میگیرد.
نقش الاحمد همچنین در تقویت اعتماد بین جامعه علوی و دولت جدید بسیار مهم تلقی میشود.
شایان ذکر است که در اواخر اکتبر ۲۰۲۵، وزارت کشور سوریه از دستگیری یک هسته در منطقه ساحل این کشور خبر داد که ادعا میشد توسط رامی مخلوف تأمین مالی شده و قصد داشت روزنامهنگاران و فعالان را ترور کند.