ژولیا پِین، جاناتان سال و ماریا چِنگ / خبرگزاری رویترز / ۵ دسامبر ۲۰۲۵
بنا بر گفتهٔ شش منبع آگاه، کشورهای عضو گروه هفت و اتحادیه اروپا در حال مذاکرهاند تا به جای سقف قیمت برای صادرات نفت روسیه، یک ممنوعیت کامل خدمات دریایی اعمال کنند؛ اقدامی که هدف از آن کاهش درآمد نفتی روسیه است که به تأمین مالی جنگ علیه اوکراین کمک میکند.
روسیه بیش از یکسوم نفت خود را با استفاده از نفتکشها و خدمات دریایی غربی ــ عمدتاً به مقصد هند و چین ــ صادر میکند. اجرای ممنوعیت خدمات دریایی به این تجارت پایان میدهد؛ تجارتی که بیشتر از طریق ناوگان کشورهای دریایی عضو اتحادیه اروپا از جمله یونان، قبرس و مالت انجام میشود.
دوسوم دیگر از نفت صادراتی روسیه از طریق ناوگانی متشکل از صدها نفتکش موسوم به «ناوگان تاریک یا سایه» صادر میشود که خارج از نظارت و استانداردهای دریایی غرب فعالیت میکنند. اگر گروه هفت و اتحادیه اروپا ممنوعیت خدمات دریایی را اعمال کنند، روسیه ناچار خواهد بود این ناوگان را گسترش دهد.
احتمال گنجاندن ممنوعیت در بسته تحریمی بعدی
سه منبع از میان شش منبع یادشده به رویترز گفتهاند که این ممنوعیت ممکن است بخشی از بسته بعدی تحریمهای اتحادیه اروپا علیه روسیه باشد که قرار است اوایل سال ۲۰۲۶ ارائه شود. به گفته دو منبع، اتحادیه اروپا تمایل دارد این ممنوعیت را همزمان با یک توافق گستردهتر در سطح گروه هفت تصویب کند و سپس آن را در قالب بسته تحریمی پیشنهاد دهد.
منابع مذکور به دلیل حساسیت موضوع نخواستند نامشان فاش شود.
به گفته منابع، مقامات بریتانیا و آمریکا در نشستهای فنی گروه هفت در حال پیشبرد این ایدهاند. چهار منبع گفتهاند که تصمیم نهایی ایالات متحده به نحوهٔ اعمال فشار از سوی دولت دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، بستگی دارد؛ دولتی که هماکنون میانجی مذاکرات صلح میان اوکراین و روسیه است.
اگرچه گروه هفت و اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۲ تقریباً واردات نفت از روسیه را متوقف کردهاند، اقدام جدید نزدیکترین گام آنها به یک ممنوعیت کامل در زمینهٔ تجارت با نفت خام و فرآوردههای نفتی روسیه محسوب میشود؛ نه تنها در سطح واردات بلکه در حملونقل و خدمات دریایی نیز.
وزارت خارجهٔ آمریکا، کاخ سفید، وزارت کشتیرانی قبرس، کمیسیون اروپا، وزارت خارجهٔ بریتانیا و وزارت خارجهٔ کانادا به درخواستهای رویترز برای اظهارنظر پاسخ ندادند. مقامهای دولت یونان نیز در دسترس نبودند.
پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، گروه هفت برای محدود کردن درآمد کرملین در عین حفظ جریان خرید نفت روسیه از سوی کشورهای ثالث با استفاده از خدمات غربی، سقف قیمتی وضع کرد؛ به شرط آنکه خریداران نفت روسیه را با قیمتی پایینتر از این سقف بخرند.
دور زدن سقف قیمت
برای دور زدن این محدودیت، روسیه بخش عمدهای از صادرات نفت خود را به آسیا و از طریق نفتکشهای خود منتقل کرد؛ نفتکشهایی که بسیاری از آنها اکنون از سوی غرب تحریم شدهاند. این کشتیها قدیمیاند، مالکیت آنها شفاف نیست و بدون بیمهٔ غربی فعالیت میکنند.
دولت پیشین جو بایدن استدلال میکرد که اگر روسیه مجبور شود هزینهٔ بیشتری صرف ناوگان نفتکشهای خود کند، منابع کمتری برای ادامهٔ جنگ در اوکراین خواهد داشت.
با این حال، دولت ترامپ نسبت به سقف قیمت رویکردی تردیدآمیز دارد و در سپتامبر ۲۰۲۵ از حمایت از تصمیم بریتانیا، اتحادیه اروپا و کانادا برای کاهش سقف قیمت نفت خام از ۶۰ دلار به ۴۷٫۶ دلار در هر بشکه خودداری کرد.
بر اساس تحلیل «مرکز پژوهش در زمینه انرژی و هوای پاک» مستقر در فنلاند، در اکتبر ۲۰۲۵ حدود ۴۴ درصد از صادرات نفت روسیه توسط نفتکشهای تحریمشدهٔ ناوگان سایه انجام شده است.
حدود ۱۸ درصد از نفت صادراتی نیز توسط نفتکشهای ناوگان سایهٔ غیرتحریمشده و ۳۸ درصد باقیمانده توسط نفتکشهای دارای ارتباط با کشورهای گروه هفت، اتحادیه اروپا و استرالیا حمل شده است.
به گزارش مؤسسه تخصصی «لوییدز لیست اینتلیجنس»، مجموع ناوگان فعال در حمل نفت تحریمشده از روسیه، ایران و ونزوئلا به ۱۴۲۳ نفتکش میرسد که از این میان ۹۲۱ فروند تحت تحریمهای ایالات متحده، بریتانیا یا اتحادیه اروپا قرار دارند.