باراک راوید، دیو لاولر، مارک کاپوتو، کالین دمرست
آکسیوس / ۲۴ نوامبر ۲۰۲۵
یک هفته پیش، ولودیمیر زلنسکی در حالی پشت بلندگو به سخنان مشاوران دونالد ترامپ ــ استیو ویتکاف و جرد کوشنر ــ گوش می‌داد که آنها بندبه‌بند طرح ۲۸ ماده‌ای پایان جنگ اوکراین را برایش می‌خواندند.
دو روز بعد، وجود این طرح برای نخستین‌بار در آکسیوس فاش شد. تا روز جمعه، زلنسکی به مردم اوکراین هشدار می‌داد که این طرح ــ و فشاری که برای امضایش بر او وارد می‌شود ــ کشور را وارد یکی از دشوارترین لحظات تاریخ خود کرده است.
مشارکت زلنسکی در نشست آخر هفته گذشته میان مشاور امنیت ملی‌اش، روستم عمروف، و تیم ترامپ ــ آن هم از طریق تماس تلفنی ــ پیش‌تر گزارش نشده بود و اکنون روشن می‌کند که او در چه مرحله‌ای وارد گفت‌وگوها شده است.
فرایندی که به آن نشست دراماتیک و به طرح ۲۸ ماده‌ای منتهی شد، حدود یک ماه پیش و در پرواز بازگشت ویتکاف و کوشنر از خاورمیانه به میامی آغاز شد.
این روایت بر پایه گفت‌وگو با شش مقام آمریکایی، دو مقام اوکراینی و یک منبع مطلع دیگر تهیه شده است؛ افرادی که اکثرشان به‌طور مستقیم در مذاکرات مربوط به این طرح دخیل بوده‌اند.
چگونه ماجرا شروع شد
در آن پرواز ۲۲ اکتبر، کوشنر و ویتکاف که تا دقایقی قبل درباره توافق غزه ــ که در شکل‌گیری آن نقش داشتند ــ صحبت می‌کردند، گفت‌وگو را به جنگ اوکراین کشاندند.
ترامپ همان روز برای نخستین‌بار از زمان بازگشت به قدرت، تحریم‌هایی علیه روسیه اعمال کرده بود و روند صلح تقریباً کاملاً متوقف شده بود. این دو نفر می‌خواستند همان رویکرد غزه را تکرار کنند: طرحی بنویسند، روی میز بگذارند و ببینند چگونه می‌توان دو طرف را به توافق رساند.
سه روز بعد، ویتکاف و کوشنر با نماینده رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین، کریل دیمیتریف، در میامی شام خوردند و یکشنبه نیز چند ساعت دیگر با او دیدار کردند.
نماینده روسیه ــ که رئیس صندوق سرمایه‌گذاری دولتی روسیه نیز هست ــ در مصاحبه‌ای با آکسیوس در ۱۷ نوامبر گفت که در این دیدارها تلاش شده «تفاهم‌های حاصل‌شده در نشست ترامپ–پوتین در آلاسکا» روی کاغذ آورده شود.
به گفته دیمیتریف، هدف ارائه چارچوبی بود که «اساساً می‌پرسید: چگونه می‌توانیم بالاخره امنیتی پایدار برای اروپا، نه فقط برای اوکراین، ایجاد کنیم؟»
نتیجه این دیدارها، نسخه اولیه طرحی بود که بعدها به «طرح ۲۸ ماده‌ای آمریکا» تبدیل شد.
دیمیتریف در آن مصاحبه مستقیماً به طرح صلح آمریکا اشاره نکرد، اما گفت نسبت به روند گفتگوها خوش‌بین است: «احساس می‌کنیم موضع روسیه واقعاً شنیده می‌شود.»
تا آن زمان، ویتکاف و کوشنر چراغ سبز ترامپ را گرفته بودند. یک مقام آمریکایی گفت: «ویتکاف و کوشنر بدون اجازه ترامپ هرگز وارد گفت‌وگو با روس‌ها و اوکراینی‌ها درباره طرح جدید نمی‌شدند.»
به گفته همین مقام، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، «در تمام مراحل در جریان کار بود». معاون رئیس‌جمهور، جی‌دی ونس، نیز در جریان جزئیات قرار داشت.
فرستاده غیرمنتظره
به گفته یکی از مقام‌های ارشد دولت، ایده اعزام دن دریستکال، وزیر نیروی زمینی آمریکا، از سوی ونس مطرح شد؛ هم‌کلاسی دوران حقوق او در دانشگاه ییل.
قرار بود دریستکال به‌همراه هیئتی بزرگ نظامی برای بررسی فناوری دفاعی و استراتژی به اوکراین سفر کند. چند روز مانده به سفر، کاخ سفید به او گفت برنامه سفرش را جلو بیندازد و خود را برای مذاکره درباره صلح آماده کند.
یکی از مقام‌های آمریکایی به آکسیوس گفت: «همان‌طور که تصور می‌کنید، برنامه‌ها را کاملاً کنار گذاشتیم و وارد حالت کامل برنامه‌ریزی و آماده‌سازی شدیم.»
او افزود: «او گزارش‌های سیاستی دریافت می‌کند، سوابق و تاریخ جنگ را بررسی می‌کند، همه چیز را تا آخر هفته مطالعه می‌کند و سپس با عجله از واشنگتن حرکت می‌کنند.»
در همین حال، ویتکاف و کوشنر طی دو روز در خانه ویتکاف در میامی با مشاور زلنسکی، عمروف، دیدار کردند.
یک مقام ارشد قطری نیز حضور داشت؛ فردی که روابط خوبی با فرستادگان آمریکایی، عمروف و پوتین دارد.
ویتکاف و کوشنر طرح را برای عمروف تشریح کردند و برخی از نظرات او را در آن گنجاندند. ایده تماس گرفتن با زلنسکی از سوی عمروف مطرح شد تا او بتواند طرح را مستقیماً از تیم ترامپ بشنود.
یک مقام اوکراینی که به‌شدت با طرح و شیوه ارائه آن مخالفت داشت، گفت: «آنها تلاش کردند بندهای طرح را برای رئیس‌جمهور بخوانند، اما واقعاً امکان ندارد چنین کاری را از طریق تلفن انجام داد.»
با وجود این، تیم آمریکایی پس از آن دیدار با این تصور بیرون آمد که اوکراینی‌ها همراه شده‌اند. ویتکاف قصد داشت چهارشنبه به ترکیه سفر کند تا مستقیماً با زلنسکی درباره طرح گفت‌وگو کند.
اما آن دیدار برگزار نشد. از نگاه طرف آمریکایی، اوکراینی‌ها از آمادگی خود برای ورود به این طرح عقب‌نشینی کرده بودند.
یک مقام اوکراینی این وضعیت را ناشی از «سوءتفاهم» دانست و گفت تیم زلنسکی تصور می‌کرد ویتکاف و کوشنر صرفاً در حال ارائه ایده‌های اولیه هستند، در حالی که آمریکایی‌ها آن را یک پیشنهاد رسمی تلقی می‌کردند.
اکنون وظیفه آن بود که دریستکال روز پنجشنبه طرح را رسماً به‌صورت حضوری به زلنسکی ارائه کند و او را برای موافقت با آن تحت فشار بگذارد.
افشای خبر
در ۱۸ نوامبر، یک مقام آمریکایی به آکسیوس درباره ۲۸ بند و حوزه‌های کلی آنها گفت: صلح در اوکراین؛ تضمین‌های امنیتی؛ امنیت در اروپا؛ آینده روابط آمریکا با روسیه و اوکراین.
مقام آمریکایی دیگری تأیید کرد که دیمیتریف در جریان کار قرار داشته و یک مقام اوکراینی نیز تأیید کرد که طرح به عمروف ارائه شده است.
همان شب، نخستین گزارش ما [آکسیوس] منتشر شد.
این خبر در پایتخت‌های اروپایی و همچنین در میان بسیاری از مقام‌های واشنگتن و کی‌یف ــ که هنوز در جریان امور نبودند ــ با سردرگمی مواجه شد.
بسیاری، پس از انتشار جزئیات توسط آکسیوس و رسانه‌های دیگر در روز چهارشنبه، با وحشت واکنش نشان دادند. از جمله امتیازهای سنگین مطرح‌شده، این بود که از اوکراین خواسته می‌شد از بخش‌های بیشتری از سرزمین خود، فراتر از مناطق تحت اشغال روسیه، چشم‌پوشی کند.
هنگامی که مقام‌های اروپایی در ابتدا با وزارت خارجه آمریکا تماس گرفتند و خواستار توضیح شدند، به گفته دو دیپلمات، پاسخ شنیدند که این یک «طرح ترامپ» نیست.
اما ترامپ نه‌تنها از طرح استقبال کرد، بلکه از اوکراین خواست آن را تا روز شکرگزاری امضا کند.
پس از دیدار زلنسکی و دریستکال در روز پنجشنبه، یک مقام آمریکایی مدعی شد که «زمان‌بندی تهاجمی برای امضا» میان طرفین توافق شده است.
یک مقام اوکراینی گفت زلنسکی پذیرفت از این طرح به‌عنوان پایه مذاکرات استفاده کند، زیرا می‌دانست نمی‌تواند آن را رد کند. فشار ساعت‌به‌ساعت در حال افزایش بود.
زلنسکی روز جمعه خطاب به مردم اوکراین هشدار داد. او گفت اوکراین با خطر «از دست دادن عزت» یا از دست دادن حمایت آمریکا مواجه است. «آنها از ما انتظار پاسخ خواهند داشت.»
عقب‌نشینی
دست‌کم برخی از اعضای دولت ترامپ ــ از جمله روبیو ــ بر این باور بودند که امور بیش از حد و بیش از اندازه سریع پیش رفته است.
مقام ارشد دولت مدعی شد دریستکال «بیش از حد جلو رفته» و «مذاکرات کامل صلح» با مقام‌های ارشد اوکراینی برگزار کرده است.
او گفت: «طبعاً اوکراینی‌ها می‌گویند ما تلاش داریم آنها را به یک توافق موردنظر روسیه مجبور کنیم. این کاری است که همیشه می‌کنند. این حرف درست نبود، حتی یک دقیقه. اما ما کمی غافلگیر شدیم.»
خود ترامپ بود که ضرب‌الاجل روز شکرگزاری را تعیین کرد؛ بخشی از سر ناراحتی از زلنسکی. مقام ارشد دولت گفت رئیس‌جمهور تا روز جمعه احساس می‌کرد اوضاع بیش از حد آشفته شده است.
او روبیو را همراه با ویتکاف، کوشنر و دریستکال به ژنو اعزام کرد.
اظهارات عمومی و خصوصی روبیو درباره میزان جدیت این طرح و دیدگاه شخصی او نسبت به آن، موجب سردرگمی بیشتر شد.
اما زمانی که در سوئیس مستقر شد، روبیو به تیم اوکراینی گفت آمریکا تا زمانی حاضر به دیدار نیست که کی‌یف بیانیه‌ای منتشر کند مبنی بر اینکه این طرح یک طرح روسی نیست و اوکراین نیز در تدوین آن نقش داشته است.
طرف آمریکایی اوکراینی‌ها را متهم کرد که جزئیات منفی را به رسانه‌های آمریکایی درز داده‌اند. اوکراینی‌ها پذیرفتند برای ایجاد فضای مثبت، بیانیه‌ای حاکی از نظر مساعد صادر کنند.
با این حال همه اخبار برای اوکراینی‌ها بد نبود. از جمله، طرف آمریکایی از آن پس ۲۸ بند را «چارچوب» می‌نامید، نه یک پیشنهاد نهایی. همچنین در نشست ژنو، آمریکا نشان داد که آماده است بخش‌هایی از پیشنهادهای متقابل اوکراین را وارد متن کند.
وضعیت کنونی
اگرچه طرف‌های آمریکایی و اوکراینی روز یکشنبه پس از گفت‌وگوهای ژنو بیانیه‌ای امیدوارکننده منتشر کردند، اما نشست چندساعته تنش‌آلود بود.
روبیو آن را «سازنده‌ترین روز ما در این پرونده» توصیف کرد. اما در واشنگتن، ترامپ اوکراینی‌ها را به ناسپاسی متهم کرد.
در خصوص ضرب‌الاجل روز شکرگزاری، روبیو گفت هدف واقعی «دستیابی به توافق در سریع‌ترین زمان ممکن» است.
به گفته دو منبع مطلع، اگر این گفت‌وگوها پیشرفت بیشتری نشان دهد، احتمال دارد ترامپ و زلنسکی این هفته یا اوایل هفته آینده دیدار کنند. هنوز تاریخی تعیین نشده است.