ادوارد وانگ و اریک اشمیت / نیویورک تایمز / ۱۳ نوامبر ۲۰۲۵
در حالی که دولت ترامپ تلاش می‌کند معامله‌ای برای فروش جت‌های جنگنده پیشرفته F-35 به عربستان سعودی را نهایی کند، یک گزارش اطلاعاتی پنتاگون نگرانی‌هایی را مطرح کرده است مبنی بر اینکه چین ممکن است فناوری این هواپیمای جنگی را در صورتی که فروش انجام شود، به دست آورد؛ این مطلب بر اساس گفته افرادی است که با ارزیابی مذکور آشنا هستند.
افرادی که از مسائل مطلع شده‌اند، گفتند: مقامات پنتاگون که معامله را بررسی کرده‌اند، ترس‌هایی را ابراز داشته‌اند مبنی بر اینکه فناوری F-35 ممکن است از طریق جاسوسی چینی یا شراکت امنیتی چین با عربستان سعودی به خطر بیفتد. این خطرات در یک گزارش گسترده‌ای که توسط آژانس اطلاعات دفاعی (DIA) – بخشی از وزارت دفاع – تدوین شده، توصیف شده است.
دولت ترامپ و عربستان سعودی در حال تلاش برای حل و فصل عناصر نهایی توافقی هستند که بر اساس آن، تولیدکنندگان تسلیحات آمریکایی ۴۸ جت F-35 را به عربستان سعودی به ارزش میلیاردها دلار خواهند فروخت. افراد مطلع گفتند: وزیر دفاع پیت هگست قرار است این توافق را تأیید کند، پیش از آنکه به فرآیند بررسی بین‌سازمانی ادامه یابد.
محمد بن سلمان، ولیعهد اما رهبر واقعی عربستان سعودی، قرار است روز سه‌شنبه با رئیس‌جمهور ترامپ در کاخ سفید دیدار کند. مقامات آمریکایی گفتند: موارد اصلی دستور کار، معامله بالقوه F-35 و یک توافق دفاعی متقابل است. عربستان سعودی بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات آمریکایی است.
خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان، روز سه‌شنبه در رسانه‌های اجتماعی نوشت که اخیراً با آقای هگست، مارکو روبیو – وزیر امور خارجه – و استیو ویتکوف، فرستاده خاورمیانه ترامپ – دیدار کرده است. او گفت: «ما روابط عربستان-آمریکا را بررسی کردیم و راه‌هایی برای تقویت همکاری استراتژیک خود کاوش نمودیم.»
آژانس اطلاعات دفاعی از اظهارنظر در مورد گزارش خود درباره معامله F-35 خودداری کرد. سفارت عربستان سعودی در واشنگتن به درخواست برای اظهارنظر پاسخی نداد.
کاخ سفید در بیانیه‌ای گفت: «ما پیش از رئیس‌جمهور در مورد گفتگوهایی که از قبل در حال انجام است، جلوتر نخواهیم رفت.»
محمد بن سلمان و دستیارانش همچنین ایالات متحده را ترغیب کرده‌اند تا در مذاکرات برای تأیید کمک به عربستان سعودی در توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی پیش بروند؛ تلاشی که باعث شده مقامات آمریکایی بحث کنند آیا این پادشاهی می‌تواند از آن فناوری هسته‌ای برای تلاش در جهت توسعه سلاح هسته‌ای استفاده کند یا نه.
دولت ترامپ، مانند دولت بایدن، تلاش کرده است عربستان سعودی را به عادی‌سازی روابط با اسرائیل ترغیب کند. اما با توجه به تلفات بالای جنگ اسرائیل-حماس و سیاست‌های افراطی دولت اسرائیل نسبت به فلسطینیان، بعید است این امر به زودی رخ دهد.
علاوه بر نگرانی‌ها در مورد به دست آوردن فناوری F-35 توسط چین، فروش‌های پیشنهادی همچنین سؤالاتی را در مورد اینکه آیا دولت آمریکا مزیت نظامی منطقه‌ای اسرائیل را به خطر می‌اندازد یا نه، مطرح می‌کند. اسرائیل تنها کشور خاورمیانه است که جت‌های F-35 دارد و از آنها برای حملات هوایی به ایران در اکتبر ۲۰۲۴ و ژوئن ۲۰۲۵ استفاده کرده است.
از زمان جنگ اعراب و اسرائیل در ۱۹۷۳، سیاست‌گذاران آمریکایی تلاش کرده‌اند اطمینان حاصل کنند که اسرائیل «برتری کیفی نظامی» خود را در منطقه حفظ کند. در دولت‌های قبلی، یک فرآیند بین‌سازمانی بسیار محرمانه و چندماهه برای بررسی اینکه آیا فروش‌های تسلیحاتی پیشنهادی در منطقه با این امر سازگار است یا نه، وجود داشت.
کنگره می‌گوید ایالات متحده باید اطمینان حاصل کند که اسرائیل می‌تواند «هر تهدید نظامی متعارف معتبر» را در حالی که «حداقل آسیب و تلفات» را متحمل می‌شود، شکست دهد.
در سال ۲۰۲۰، دولت اول ترامپ موافقت کرد که جت‌های F-35 را به امارات متحده عربی بفروشد؛ این اقدام بخشی از توافقی برای ترغیب این کشور به عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با اسرائیل در چارچوب پیمان ابراهیم بود. برخی مقامات آمریکایی با این فروش‌ها مخالفت کردند، زیرا امارات شراکت نزدیکی با چین داشت و نگرانی‌هایی وجود داشت که برتری نظامی اسرائیل تضعیف شود.
دولت بایدن در اوایل سال ۲۰۲۱ این معامله را به حالت تعلیق درآورد تا آن را بررسی کند؛ عمدتاً به دلیل ترس از اینکه چین ممکن است فناوری F-35 را در صورتی که جت‌ها در امارات باشند، به دست آورد. سپس ایالات متحده فهرستی از مطالبات به امارات ارائه داد که شامل نصب کلیدهای خاموش‌کننده (kill switches) در جت‌ها بود تا دولت آمریکا در صورت لزوم بتواند آنها را غیرقابل استفاده کند. مقامات اماراتی این مطالبات را بیش از حد سنگین دانستند و معامله به بن‌بست رسید.
همان نگرانی‌ها اکنون در مورد عربستان سعودی نیز مطرح شده است. مقامات آمریکایی در حال بحث هستند که آیا باید اقدامات حفاظتی روی فناوری F-35 اعمال شود یا نه، هرچند مشخص نیست چه چیزی در توافق فروش گنجانده خواهد شد و گزارش اطلاعاتی پنتاگون چه پیشنهادهایی – اگر پیشنهادی داشته باشد – ارائه کرده است.
چین و عربستان سعودی برخی روابط نظامی دارند. ارتش چین به عربستان سعودی کمک می‌کند تا موشک‌های بالستیک بسازد، موشک‌های توانمندتر به دست آورد و آنها را عملیاتی کند. قانون‌گذاران دموکرات این نگرانی‌ها را در نامه‌ای به رئیس‌جمهور جو بایدن در ژوئن ۲۰۲۲ – پیش از اولین سفر او به عربستان – ابراز کردند.
عربستان سعودی سال‌های قبل موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد از چین خریداری کرده بود و اخیراً شروع به خرید موشک‌های توانمندتر با برد بیشتر از چین کرده است. مقامات آمریکایی گفتند: آنها همچنین شروع به کسب فناوری برای ساخت اجزای خود، راه‌اندازی تأسیسات تولید و انجام پرتاب‌های آزمایشی کرده‌اند؛ ظاهراً با هدف نهایی تولید موشک‌های خودشان.
جفری لوئیس، کارشناس کنترل تسلیحات در مؤسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری در مونتری کالیفرنیا، در مصاحبه‌ای گفت که تصاویر ماهواره‌ای از یک سایت آزمایش موشکی در عربستان سعودی دیده است که نسخه کوچک‌تری از یک سایت چینی است.
گرث جنینگز، ویراستار بخش هوانوردی در شرکت اطلاعاتی دفاعی جینز، گفت: برای عربستان سعودی، به دست آوردن F-35 – برترین جت جنگنده آمریکا – مزایای عمده‌ای در پنهان‌کاری به نیروی هوایی این کشور می‌دهد و به خلبانانش کمک می‌کند فضای نبرد پیچیده را به شیوه‌ای ارزیابی کنند که ناوگان جنگنده‌های فعلی‌شان نمی‌تواند.
او گفت: «به طور خلاصه، F-35 اوج هوانوردی رزمی غربی را از نظر قابلیت‌ها و مزیت‌های افتخارآمیز نمایندگی می‌کند.»
قدرت F-35ها به طور کامل در جنگ ۱۲ روزه اسرائیل با ایران در ژوئن به نمایش گذاشته شد. جنینگز گفت: در حالی که ارتش اسرائیل جزئیات نقش این هواپیما در آن درگیری را توصیف نکرده است، توانایی F-35 در نابود کردن برخی سامانه‌های پدافند هوایی ایران، به جت‌های قدیمی‌تر اسرائیلی اجازه داد «با مصونیت کامل بر فراز ایران فعالیت کنند و احتمالاً عامل مؤثر عظیمی در موفقیت اسرائیل در آن عملیات بود.»
آقای ترامپ به معاملات خود با عربستان سعودی ثروتمند از نظر نفتی، به ویژه در زمینه تسلیحات، افتخار کرده است. وقتی رئیس‌جمهور آمریکا در ماه مه به این پادشاهی سفر کرد، کاخ سفید اعلام کرد که ۶۰۰ میلیارد دلار قرارداد با دولت و شرکت‌های سعودی به دست آمده است. بزرگ‌ترین بسته، فروش ۱۴۲ میلیارد دلار تسلیحات بود. اما برخی از پروژه‌های تجاری که دولت تبلیغ می‌کرد، پیش از روی کار آمدن آقای ترامپ در جریان بودند.
—————-
* ادوارد وانگ برای تایمز درباره امور جهانی، سیاست خارجی آمریکا و وزارت امور خارجه گزارش می‌دهد.
* اریک اشمیت خبرنگار امنیت ملی تایمز است. او بیش از سه دهه درباره امور نظامی آمریکا و مبارزه با تروریسم گزارش داده است.