اریکا سالومون و فالح حسن / نیویورک تایمز / ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵
عراقی‌ها امروز ـــ سه‌شنبه ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵ ـــ برای انتخاب پارلمان جدید پای صندوق‌های رأی رفتند؛ انتخاباتی که نگاه واشنگتن به آن دوخته شده است. آمریکا دولت عراق را تحت فشار قرار داده تا نفوذ ایرانِ همسایه را مهار کند.
برای مردم عادی عراق، اولویت اصلی حفظ ثبات شکننده و رشد اقتصادی کشور است؛ ثباتی که پس از نزدیک به دو دهه اشغال آمریکا، جنگ‌های فرقه‌ای و شورش‌های جهادی به‌سختی به دست آمده است. با این حال، این انتخابات پیامدهایی ژئوپلیتیکی و سرنوشت‌ساز نیز دارد.
دولت ترامپ بر این باور است که دولت آینده باید مأموریت دشوار خلع سلاح مجموعه‌ای از شبه‌نظامیان قدرتمند مورد حمایت ایران را بر عهده گیرد.
با وجود اهمیت بالای این انتخابات، اعتماد عمومی به روند دموکراتیک عراق پایین است. برخی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد مشارکت در این رأی‌گیری ممکن است به پایین‌ترین سطح در بیست سال گذشته‌ی دموکراسی عراق برسد.
چه چیز در خطر است؟
از زمان سقوط صدام حسین در پی حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳، احزاب وابسته به اکثریت شیعه، دولت‌های عراق را در اختیار داشته‌اند.
این مسئله عراق را در میانه‌ی کشمکش میان ایالات متحده و ایران – قدرت شیعی منطقه – قرار داده است.
هر دو کشور می‌کوشند بر دولت آینده نفوذ داشته باشند. تنش میان واشنگتن و تهران همچنان بالاست، به‌ویژه پس از آن‌که دونالد ترامپ در جنگ دوازده‌روزه‌ی ماه ژوئن همراه با اسرائیل، تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار داد.
مسئله‌ی کلیدی این است که دولت بعدی عراق با شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران که خارج از کنترل رسمی دولت عمل می‌کنند چه خواهد کرد. برخی از این گروه‌ها از طریق نفوذ سیاسی خود به ثروت‌های کلان دست یافته‌اند. در حال حاضر، پنج وزارتخانه از ۲۲ وزارتخانه عراق در اختیار سیاستمدارانی است که به این شبه‌نظامیان وابسته‌اند و تقریباً هر گروه مسلح، نامزدهایی در انتخابات دارد.
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر کنونی، خود را سیاستمداری معرفی می‌کند که می‌تواند میان تهران و واشنگتن توازن برقرار کند.
چه کسی بخت بیشتری برای پیروزی دارد؟
در این انتخابات ۷٬۷۴۳ نامزد از ۱۱۴ فهرست انتخاباتی برای کسب ۳۲۹ کرسی پارلمان رقابت می‌کنند؛ رقمی به‌مراتب بالاتر از دوره‌های پیشین.
پس از تشکیل پارلمان جدید، ابتدا رئیس مجلس انتخاب می‌شود. رئیس مجلس سپس نامزد ریاست‌جمهوری را معرفی می‌کند که باید حمایت دوسوم نمایندگان را به دست آورد. رئیس‌جمهور جدید نیز نخست‌وزیری را که از پشتیبانی اکثریت ساده نمایندگان برخوردار باشد، منصوب می‌کند.
ائتلاف احزاب حامی آقای السودانی پیش‌بینی می‌شود بیشترین کرسی‌ها را به دست آورد. بسیاری از عراقی‌ها او را به‌دلیل رونق ساخت‌وساز و ثبات سیاسی سال‌های اخیر تحسین می‌کنند.
اما تحلیل‌گران سیاسی می‌گویند او ممکن است در تشکیل دولت آینده با دشواری‌هایی روبه‌رو شود.
السودانی برای تشکیل دولت به ائتلاف با احزاب دیگر نیاز دارد، اما برخی از متحدان سابق خود را که او را به قدرت رساندند، خشمگین کرده است.
نیرومندترین ائتلاف شیعی در سال ۲۰۲۲ با این شرط از او حمایت کرده بود که بار دیگر نامزد نشود و حزب مستقل خود را تأسیس نکند — اما او هر دو کار را انجام داده است.
به گفته ناظران سیاسی عراقی، بسیاری از گروه‌های شیعی نگران‌اند که السودانی قدرت بیش از اندازه‌ای را در دستان خود متمرکز کرده باشد.
آیا انتخابات آزاد و عادلانه است؟
عراق کشوری دیکتاتوری نیست که مردم به اجبار برای رهبر واحد رأی دهند.
اما وزارتخانه‌های فدرال نفوذی گسترده بر امتیازات اقتصادی پرسود کشورِ نفت‌خیز دارند — امتیازاتی که همواره جایزه‌ی اصلی هر دولت جدید بوده است.
فساد و خریدوفروش رأی همچنان مشکل اساسی انتخابات عراق است. حیدر العبادی، نخست‌وزیر پیشین، هشدار داده که میزان خرید رأی در این انتخابات به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
علی همدانی، مدیر یک کارزار انتخاباتی، می‌گوید برخی از مردم عراق فروش رأی خود را تنها راه بهره‌مندی از سیاستمداران می‌دانند: «عراقی‌ها به‌خوبی می‌دانند که پس از پایان انتخابات دیگر چیزی نصیب‌شان نخواهد شد.»
فضای ناامیدی از روند دموکراتیک به‌قدری بالاست که مقتدی صدر، روحانی پرنفوذ شیعه، از پیروان خود خواسته رأی‌گیری را تحریم کنند — یا اگر رشوه‌ای برای رأی دادن دریافت کردند، رأی خود را عمداً باطل کنند.
چه زمانی نتایج اعلام می‌شود؟
در انتخابات پیشین، حدود شش ماه طول کشید تا نخست‌وزیر جدید پس از مذاکرات طولانی تعیین شود.
به‌احتمال زیاد، این بار نیز ماه‌ها گفت‌وگو و چانه‌زنی سیاسی برای تشکیل دولت ادامه خواهد یافت.
رناد منصور، تحلیلگر اندیشکده چتم‌هاوس، می‌گوید: «نخبگان سیاسی مبالغ هنگفتی برای خرید کرسی‌ها هزینه می‌کنند تا از آنها به‌عنوان ابزار معامله استفاده کنند. برای آنها، این کرسی‌ها سرمایه‌گذاری‌ای برای دسترسی به ثروت دولت است.»
تأثیر فرقه‌گرایی بر انتخابات چگونه است؟
کمپین‌های انتخاباتی در عراق بیشتر بر پایه وفاداری‌های قومی و مذهبی شکل می‌گیرد تا بر مباحث سیاستی یا برنامه‌محور. کارشناسان این وضعیت را میراث نامطلوب نظامی می‌دانند که در دوران اشغال آمریکا شکل گرفت؛ نظامی غیررسمی که مناصب عالی را بر اساس سهمیه‌های قومی و مذهبی تقسیم می‌کند.
بر اساس این سنت، رئیس پارلمان همیشه از اقلیت عرب سنی انتخاب می‌شود، رئیس‌جمهور از اقلیت کرد، و نخست‌وزیر از اکثریت عرب شیعه.
این نظام قرار بود بازتاب‌دهنده‌ی تنوع جمعیتی عراق باشد، اما در عمل به شبکه‌ای از رانت‌خواری و حمایت‌گرایی تبدیل شده است. احزاب و نامزدها برای جلب حمایت، وعده تأمین خدمات یا سرمایه‌گذاری برای جامعه مذهبی یا قومی خود می‌دهند.
این وضعیت بسیاری از عراقی‌ها را دل‌سرد کرده است.
در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، صدها هزار نفر از مردم عراق در اعتراض به همین ساختار سیاسی، جنبش اعتراضی گسترده‌ای به راه انداختند و توانستند چند نامزد مستقل و مدنی را وارد پارلمان کنند. اما آنان نتوانستند در برابر نخبگان قدرتمند و ریشه‌دار سیاسی مقاومت کنند و این جنبش به‌تدریج فروکش کرد.