استیو هالند و تیمور ازهری / خبرگزاری رویترز / ۱۰ نوامبر ۲۰۲۵
دیدار احمد الشرع، رئیس‌جمهوری سوریه، با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، در روز دوشنبه در کاخ سفید، نقطه پایانی است بر سالی شگفت‌انگیز برای فرمانده سابق شورشی که با سرنگونی رهبر مستبدِ دیرپای کشور، به قدرت رسید و از آن زمان در تلاش برای پایان دادن به انزوای بین‌المللی سوریه، در سراسر جهان سفر کرده است.
ترامپ قرار است از شرع در نخستین دیدار رسمی یک رئیس‌جمهور سوری از کاخ سفید استقبال کند؛ شش ماه پس از نخستین دیدار این دو در عربستان سعودی و تنها چند روز پس از آن‌که واشنگتن اعلام کرد شرع، عضو پیشین القاعده، دیگر در فهرست «تروریست‌های جهانیِ به‌ویژه تعیین‌شده» قرار ندارد.
شرع ۴۲ ساله سال گذشته و در پی حمله برق‌آسای نیروهای اسلام‌گرای تحت فرمانش از منطقه تحت کنترلشان در شمال‌غرب سوریه، به قدرت رسید. این حمله چند روز بعد با سقوط بشار اسد، رئیس‌جمهور دیرپای سوریه، در ۸ دسامبر به نتیجه رسید.
از آن زمان، روند تغییر جهت‌گیری منطقه‌ای سوریه با سرعتی چشمگیر پیش رفته است؛ از ائتلاف با ایران و روسیه، متحدان اصلی اسد، به سوی نزدیکی با ترکیه، کشورهای خلیج فارس و اکنون، واشنگتن.
امنیت احتمالاً در صدر گفت‌وگوهای دوشنبه قرار خواهد داشت.
ایالات متحده میانجی‌گری گفت‌وگوهای سوریه و اسرائیل درباره توافق احتمالی امنیتی را بر عهده گرفته و به گزارش رویترز، قصد دارد نیروهای نظامی خود را در یکی از پایگاه‌های هوایی دمشق مستقر کند.
سوریه همچنین قرار است به ائتلاف تحت رهبری آمریکا برای مبارزه با گروه داعش بپیوندد؛ اقدامی که ممکن است در جریان دیدار کاخ سفید به‌طور رسمی اعلام شود.
آخرین مانع تحریم‌ها
چند روز پیش از این دیدار، ترامپ در جمع خبرنگاران در کاخ سفید گفت: «پیشرفت زیادی درباره سوریه حاصل شده است. فکر می‌کنم او [شرع] کارش را خیلی خوب انجام می‌دهد. منطقه سختی است و او آدم سرسختی است، اما من به‌خوبی با او کنار آمده‌ام.»
پس از دیدار شرع و ترامپ در ریاض در ماه مه، ترامپ اعلام کرد که تمامی تحریم‌های اعمال‌شده علیه سوریه لغو خواهد شد.
با این حال، سخت‌گیرانه‌ترین اقدامات تحریمی، موسوم به «قانون تحریم سزار»، نیازمند لغو رسمی از سوی کنگره است. کاخ سفید و وزارت خارجه از لغو این تحریم‌ها پیش از پایان سال ۲۰۲۵ حمایت کرده‌اند، اما کارشناسان می‌گویند تعطیلی دولت ممکن است این زمان‌بندی را تحت تأثیر قرار دهد.
انتظار می‌رود شرع در این دیدار به‌طور جدی خواستار لغو این قانون شود؛ اقدامی که می‌تواند زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری جهانی در کشوری شود که پس از ۱۴ سال جنگ ویران شده و بانک جهانی هزینه بازسازی آن را بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد کرده است.
در داخل سوریه، بافت اجتماعی کشور همچنان به شدت در معرض آزمون است. موج تازه‌ای از درگیری‌های فرقه‌ای از زمان سقوط اسد دست‌کم ۲۵۰۰ نفر را به کام مرگ کشانده و زخم‌های جنگ داخلی را عمیق‌تر کرده است؛ به‌گونه‌ای که توانایی حاکمان جدید برای اداره کشور به نمایندگی از تمامی اقشار سوریه مورد تردید قرار گرفته است.
تحولات چشمگیر
زندگی خود شرع نیز تحولاتی کمتر از کشورش نداشته است. او در زمان حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ به القاعده در عراق پیوست و سال‌ها در زندان‌های آمریکا در آن کشور به‌سر برد، پیش از آن‌که به سوریه بازگردد و به شورش علیه اسد بپیوندد.
در سال ۲۰۱۳، ایالات متحده شرع را که آن زمان با نام ابومحمد الجولانی شناخته می‌شد، به‌دلیل ارتباطاتش با القاعده به‌عنوان یک تروریست معرفی کرد. او در سال ۲۰۱۶ از القاعده جدا شد و نفوذ خود را در مناطق شمال‌غرب سوریه تثبیت کرد.
دولت آمریکا در دسامبر گذشته جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری او را لغو کرد و تنها هفته گذشته شورای امنیت سازمان ملل نیز تحریم‌های مرتبط با تروریسم را از او و وزیر کشورش، انس خطاب، برداشت.
پس از تصمیم شورای امنیت، بریتانیا و آمریکا نیز تحریم‌های خود علیه این دو نفر را لغو کردند؛ از جمله حذف نام آن‌ها از فهرست «تروریست‌های جهانیِ به‌ویژه تعیین‌شده».
فیراس مقصد، مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقای اندیشکده اوراسیا در نیویورک، در این باره گفت: «سفر شرع به واشنگتن نماد تغییری چشمگیر است؛ جایی که سوریه از موقعیت تابعی ایران به عضوی از اردوگاه تحت رهبری آمریکا بدل شده و خود شرع نیز از یک فرد تحت تعقیب به شریکی در جنگ با ترور تبدیل شده است.»
او افزود: «در این تجربه تازه، هنوز امکان بروز خطاهای بزرگ وجود دارد و نگرانی‌های جدی درباره حقوق اقلیت‌ها و آزادی‌های فردی همچنان پابرجاست، اما نخستین سفر رئیس‌جمهور سوریه به واشنگتن نشانه‌ای از امید است؛ امید به آن‌که سوریه در مسیر درستی گام برمی‌دارد.»