تیمور اظهری / خبرگزاری رویترز
شرکت‌های بزرگ عربستان سعودی در حال برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری در سوریه هستند که بخشی از رویکرد جدید این کشور برای کمک به بازسازی سوریه به شمار می‌رود، اما تحریم‌های ایالات متحده و وضعیت متزلزل نهادهای دولتی سوریه همچنان چالش‌های عمده‌ای ایجاد کرده است.
عبدالله مندو، مدیرعامل شورای مشترک تجاری عربستان و سوریه اعلام کرد شرکت‌های بزرگ سعودی از جمله شرکت انرژی‌های تجدیدپذیر (ACWA Power) و شرکت دولتی ارتباطات (STC) قصد ورود به بازار سوریه را دارند. بر اساس این برنامه، پروژه‌های اساسی در اقتصاد جنگ‌زده سوریه نظیر بازسازی زیرساخت‌های انرژی، مالی و ارتباطی آغاز خواهند شد.
مندو در گفتگو با رویترز در حاشیه همایش ابتکار سرمایه‌گذاری آینده (FII) در ریاض گفت: «هدف این است که طی پنج سال آینده… میلیاردها دلار سرمایه واقعی به سوریه وارد شود».
شرکت‌های ACWA Power و STC به درخواست اظهارنظر پاسخی نداده‌اند.
تحریم‌های سختگیرانه همچنان پابرجا است
ریاض از زمان سقوط بشار اسد – رهبر سابق سوریه – توسط نیروهای شورشی در سال گذشته، نقش اصلی را در احیای روابط جهانی با دمشق ایفا کرده؛ روندی که سوریه را از مدار ایران خارج و نقشه ژئوپلتیک خاورمیانه را دگرگون کرده است.
در ماه مه گذشته، عربستان میزبان نشست تاریخی میان رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، و رئیس‌جمهور جدید سوریه، احمد شرع، بود. در این دیدار ترامپ اعلام کرد که تمام تحریم‌های سوریه را لغو خواهد کرد.
با وجود معافیت‌های گسترده، سخت‌ترین تحریم‌ها موسوم به «تحریم‌های سزار» نیازمند لغو توسط کنگره آمریکاست. با این که نمایندگان همچنان در این مورد اختلاف نظر دارند، انتظار می‌رود تا پایان سال، تصمیم نهایی اتخاذ شود.
مندو افزود: «قانون سزار آخرین حلقه فشار بر اقتصاد سوریه است. می‌توان همچنان سرمایه‌گذاری عمده داشت ولی انتقال سرمایه بسیار دشوار است».
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد دولت ترامپ از لغو تحریم‌های سزار علیه سوریه از طریق لایحه قانون اختیارات دفاع ملی حمایت می‌کند که در حال حاضر مورد بحث نمایندگان است.
این مقام گفت: «ایالات متحده در ارتباط مستمر با شرکای منطقه‌ای است و از هرگونه سرمایه‌گذاری یا تعامل در سوریه که به تحقق فرصت صلح و رفاه برای همه سوری‌ها کمک کند استقبال می‌نماید».
وزارت اطلاع‌رسانی سوریه هنوز به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخی نداده است.
معاملات میلیارد دلاری
بانک جهانی هزینه بازسازی سوریه پس از نزدیک به ۱۴ سال جنگ ویرانی را ۲۱۶ میلیارد دلار برآورد کرده است.
عربستان در ماه ژوئیه بیش از ۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در سوریه را اعلام کرد که از این رقم، ۲.۹۳ میلیارد دلار به پروژه‌های املاک و زیرساخت اختصاص یافته و حدود ۱.۰۷ میلیارد دلار مربوط به حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات است.
این هفته، پروژه عظیم (Diriyah) عربستان که توسعه یک سایت تاریخی در ریاض به عنوان مقصد گردشگری و املاک را هدف دارد، با مقام‌های سوری درباره مشارکت در بازسازی اماکن تاریخی سوریه مذاکره کرد.
به گفته فعالان اقتصادی سعودی و سوری، سرمایه‌گذاری عربستان احتمالا به بخش‌های هوانوردی، آموزش و درمان سوریه نیز تسری می‌یابد و مذاکرات برای ایجاد خط ریلی میان عربستان و دمشق از طریق اردن جریان دارد.
سوریه همچنین با شرکت‌های قطری و اماراتی، و دیگران، تفاهم‌نامه‌هایی برای پروژه‌های انرژی و زیرساخت امضا کرده است؛ با این حال مقام‌های سوری می‌گویند به علت تحریم‌ها و ضعف نظام مالی کشور، سرمایه واقعی اندکی وارد شده است.
مقام‌های سعودی و سوری ابراز امیدواری کرده‌اند که قانون سزار لغو شود و خود را برای آن شرایط آماده می‌کنند.
مندو که یکی از ۶۰ فعال اقتصادی سعودی شورا است — بسیاری با اصالت سوری — گفت: «سرمایه قابل‌توجهی در دسترس است ولی هزینه واقعی تا این لحظه تقریبا صفر بوده».
چشم‌انداز ۲۰۳۰
به گفته کارشناسان، شرط‌بندی عربستان بر سوریه علاوه بر اهداف ژئوپلتیک، بخشی از برنامه بلندمدت چشم‌انداز ۲۰۳۰ ولیعهد محمد بن سلمان برای تنوع‌بخشی به اقتصاد از وابستگی نفتی است.
عادل همیضیه، مدیرعامل شرکت مشاوره (Highbridge Advisory) گفت: «این رویکرد کاملا با هدف‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰ همخوانی دارد؛ هدفی که صرفا ناظر بر دگرگونی داخلی نیست بلکه تبدیل عربستان به محور اتصال منطقه‌ای و جهانی را نیز مد نظر قرار می‌دهد».
وی افزود: «این سیاست جلوه‌ای روشن از این واقعیت است که تلاش‌های عربستان برای تنوع‌بخشی و شکوفایی اقتصاد، با ثبات و بازآفرینی منطقه گره خورده است».
حتی با حضور بزرگ‌ترین دارندگان و مدیران سرمایه جهانی، ولیعهد سعودی در همایش سرمایه‌گذاری آینده، جایگاه ویژه مرحله پایانی را به احمد شرع، رئیس‌جمهور سوریه، اعطا کرد.
این اتفاق برای شرع — فرمانده سابق القاعده که تا کمتر از یک سال پیش در میدان‌های نبرد سوریه می‌جنگید — نقطه عطفی بود؛ او اینک با شخصیت‌های جهانی، از جمله رئیس فیفا جیانی اینفانتینو، دیدار می‌کرد و شامگاه سه‌شنبه در سالن همایش با دوستدارانش عکس یادگاری می‌گرفت.
شرع خطاب به حضار گفت: «ما مسیر بازسازی را از طریق سرمایه‌گذاری برگزیده‌ایم؛ نه راه بازسازی سوریه از مسیر کمک و اعانه.»