جان آیریش و پریسا حافظی / خبرگزاری رویترز
ایران و قدرت‌های اروپایی روز سه‌شنبه همچنان بر سر دستیابی به یک توافق دقیقه نودی برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد، پیش از ضرب‌الاجل ۲۷ سپتامبر، در بن‌بست باقی ماندند؛ با این حال، هر دو طرف درها را برای ادامه گفت‌وگو باز گذاشتند.
وزرای خارجه فرانسه، بریتانیا و آلمان – موسوم به سه کشور اروپایی (E3) – به همراه کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با همتای ایرانی خود دیدار کردند.
کالاس به خبرنگاران گفت: «دیپلماسی هنوز شانس دارد. اما مهلت‌ها رو به پایان است، باید ببینیم چه می‌شود. ما همچنین نیاز داریم در طرف ایرانی اقدام واقعی ببینیم.»
سه کشور اروپایی در ۲۸ اوت روندی ۳۰ روزه برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل آغاز کردند که مهلت آن در ۲۷ سپتامبر به پایان می‌رسد. آنها تهران را متهم کرده‌اند که به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی – که هدفش جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای بود – پایبند نبوده است.
قدرت‌های اروپایی پیشنهاد داده‌اند بازگشت تحریم‌ها را تا شش ماه به تعویق بیندازند تا فرصت بیشتری برای گفت‌وگو بر سر یک توافق بلندمدت فراهم شود، مشروط به آنکه ایران دسترسی بازرسان هسته‌ای سازمان ملل را دوباره برقرار کند، نگرانی‌ها درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را برطرف سازد و در گفت‌وگو با ایالات متحده شرکت نماید.
با این حال، سه دیپلمات اروپایی گفته‌اند با وجود آنکه همه طرف‌ها می‌دانند برای رسیدن به مصالحه چه اقداماتی لازم است، همچنان شکاف‌های مهمی باقی مانده است.
ضرب‌الاجل نهایی سپتامبر ۲۷
یک منبع دیپلماتیک فرانسوی تأکید کرد: «در حال حاضر ایران شرایط را برآورده نکرده است، اما گفت‌وگوها برای بررسی همه امکانات ادامه خواهد یافت. ما تا آخرین لحظه بسیج خواهیم ماند. توپ در زمین ایران است.»
در صورتی که تهران و سه کشور اروپایی نتوانند تا پایان ۲۷ سپتامبر درباره تمدید مهلت به توافق برسند، همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران – از جمله بخش حیاتی هیدروکربنی – دوباره برقرار خواهد شد؛ در حالی که اقتصاد ایران همین حالا هم زیر فشار تحریم‌های فلج‌کننده‌ای است که از سال ۲۰۱۸ و پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، از توافق اعمال شده‌اند.
تهران مدت‌هاست تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً اهداف صلح‌آمیز دارد.
وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به اقدام غیرقانونی و غیرموجه برای آغاز روند بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، در نشست ایده‌ها و پیشنهادهایی برای ادامه مسیر دیپلماسی مطرح شد و توافق شد که رایزنی‌ها ادامه یابد.»
دیپلمات‌ها گفته‌اند حداقل انتظار آن است که ایران گزارشی ویژه و تفصیلی درباره سایت‌های هسته‌ای خود – از جمله سایت‌هایی که در ماه ژوئن هدف حملات آمریکا و اسرائیل قرار گرفتند – ارائه دهد، و همچنین چارچوب زمانی و شفافیتی مشخص در خصوص بازدید بازرسان از برخی سایت‌ها در اختیار بگذارد.
با این حال حتی این اقدام هم ممکن است کافی نباشد، چرا که آمریکا در نهایت می‌تواند با مخالفت خود مانع تصویب قطعنامه شورای امنیت برای تمدید این روند شود.
رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، که این روزها در حال مذاکره برای تجدید دسترسی بازرسان به تأسیسات ایران است، روز سه‌شنبه در نیویورک به رویترز گفت: «گفت‌وگوهای فشرده‌ای میان من، ایران، قدرت‌های اروپایی و ایالات متحده در جریان است تا راه‌حلی پیدا شود.»
او افزود تیمی از بازرسان در راه ایران است، به شرط آنکه تهران و قدرت‌های اروپایی در همین هفته به توافق برسند. گروسی گفت: «همه‌چیز ممکن است. جایی که اراده باشد، راهی هست.»
پیش از برگزاری نشست ایران و سه کشور اروپایی، یوهان واد‌فول، وزیر خارجه آلمان، اظهار داشت که «شانس دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک پیش از فعال‌شدن تحریم‌ها، بسیار اندک است.»
ترامپ: موضع ما روشن است
علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در ایران، غرب را به «دادن وعده‌های توخالی» متهم کرد، رسانه‌های دولتی ایران روز سه‌شنبه گزارش دادند.
ترامپ نیز در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل تأکید کرد که «ایران هرگز نباید اجازه پیدا کند به سلاح هسته‌ای دست یابد.»
چند ساعت بعد، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پیامی ضبط‌شده گفت: «ما نه به سلاح هسته‌ای نیاز داریم و نه قصد تولید آن را داریم.»
خامنه‌ای به‌طور صریح هرگونه مذاکره با واشنگتن – یکی از شروط سه کشور اروپایی – بر سر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را رد کرد و افزود: «مذاکره با آمریکا نه به نفع تهران است و نه نتیجه‌ای جز بن‌بست خواهد داشت.»