دبیرکل سازمان ملل متحد نشست مجمع عمومی سالانه سازمان ملل را با پیامی صریح آغاز کرد: جهان غرق در بحران‌های همپوشان است ــ از جنگ‌ها و فجایع انسانی تا فروپاشی اقلیمی ــ و رهبران باید همین حالا تصمیم بگیرند «چه جهانی را می‌خواهیم با هم بنا کنیم.»
هر سال در ماه سپتامبر، رؤسای کشورها و دولت‌ها در هفته سطح عالی مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک گرد هم می‌آیند تا اولویت‌های جهانی خود را ارائه کنند. سخنرانی آغازین دبیرکل به‌طور سنتی لحن و جهت‌گیری نشست را تعیین می‌کند.
امسال که سازمان ملل هشتادمین سالگرد تأسیس خود را گرامی می‌دارد، آنتونیو گوترش یادآور شد که این نهاد پس از جنگ جهانی دوم و زمانی شکل گرفت که کشورها «سازمان ملل را به‌عنوان راهبردی عملی برای بقای بشریت» ایجاد کردند.
او به نمایندگان گفت: «هشتاد سال بعد، ما بار دیگر با همان پرسشی روبه‌روییم که بنیانگذاران‌مان با آن مواجه بودند ــ اما این بار فوری‌تر، پیچیده‌تر و بی‌رحمانه‌تر.»
جهانی در محاصره
دبیرکل سازمان ملل تصویری از جهان امروز ترسیم کرد که در آن خشونت، گرسنگی و فاجعه اقلیمی گسترده است.
او گفت: «ما وارد عصر آشفتگی بی‌محابا و رنج بی‌امان انسانی شده‌ایم» و هشدار داد که «ستون‌های صلح و پیشرفت زیر بار بی‌کیفرمانی، نابرابری و بی‌تفاوتی در حال فروریختن است.»
او به مواردی همچون تجاوزات نظامی، استفاده از گرسنگی به‌عنوان سلاح، انتشار اطلاعات نادرست برای خاموش کردن حقیقت، دود برخاسته از شهرهای ویران‌شده، خشم در حال دریدن بافت اجتماعی، و دریاهایی که سواحل کامل را می‌بلعند اشاره کرد.
هر یک از این موارد هم هشداری بود و هم پرسشی درباره انتخاب‌هایی که دولت‌ها اکنون پیش روی خود دارند.
اهمیت سازمان ملل
گوترش در برابر چنین پس‌زمینه‌ای تأکید کرد که سازمان ملل همچنان نهادی بی‌بدیل است.
او گفت: «سازمان ملل در بهترین حالت خود چیزی فراتر از یک محل گردهمایی است؛ یک قطب‌نمای اخلاقی، نیرویی برای صلح… نگهبان حقوق بین‌الملل و خط نجات مردم در بحران‌هاست.»
وی خاطرنشان کرد که جهان چندقطبی امروز می‌تواند پویایی ایجاد کند، اما بدون همکاری، خطر بی‌ثباتی در پی خواهد داشت.
او افزود: «چندقطبی‌گرایی بدون نهادهای چندجانبه کارآمد، هرج‌ومرج می‌آفریند ــ همان درسی که اروپا با بهای سنگین جنگ جهانی اول آموخت.»
گوترش اصرار کرد که همکاری بین‌المللی نه خیال‌پردازی بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
او گفت: «هیچ کشوری به‌تنهایی نمی‌تواند جلوی یک بیماری همه‌گیر را بگیرد. هیچ ارتشی قادر به متوقف کردن افزایش دما نیست. هیچ الگوریتمی نمی‌تواند اعتماد ازدست‌رفته را بازسازی کند.» این همکاری به گفته او «واقع‌گرایی سرسختانه» در برابر تهدیدات مشترک جهانی است.
دبیرکل تأکید کرد که در این لحظه بحرانی، سازمان ملل بیش از هر زمان دیگر ضروری است.
او افزود: «جهان به مشروعیت منحصربه‌فرد ما نیاز دارد. به قدرت گردآورندگی ما. به چشم‌انداز ما برای متحد ساختن ملت‌ها، پل زدن بر شکاف‌ها و مقابله با چالش‌های پیش رو.»
پنج انتخاب فوری
دبیرکل پنج «انتخاب حیاتی» را برای دولت‌ها ترسیم کرد:
۱. صلح به‌جای جنگ: او با اشاره به درگیری‌ها از سودان تا اوکراین و غزه، هزینه نادیده گرفتن حقوق بین‌الملل را یادآور شد. گوترش گفت: «منشور سازمان ملل اختیاری نیست، بنیاد ماست» و خواستار آتش‌بس، پاسخگویی و دیپلماسی شد.
۲. کرامت و حقوق: او ادامه داد که حقوق بشر «سنگ‌بنای صلح» است. حمایت از آزادی‌های مدنی باید همزمان با تأمین مالی توسعه همراه باشد تا کشورها بتوانند در سلامت، آموزش و فرصت سرمایه‌گذاری کنند.
۳. عدالت اقلیمی: او اعلام کرد: «سوخت‌های فسیلی یک شرط‌بندی بازنده‌اند» و خواستار سرمایه‌گذاری سریع‌تر در انرژی‌های تجدیدپذیر، تعهدات ملی قوی‌تر برای مقابله با تغییرات اقلیمی و تأمین مالی بیشتر برای کشورهای آسیب‌پذیر شد. گوترش افزود: «علم می‌گوید محدود کردن افزایش دما به ۱.۵ درجه همچنان ممکن است… اما پنجره در حال بسته شدن است.»
۴. فناوری در خدمت انسان: وی تأکید کرد که هوش مصنوعی و سایر ابزارها باید مسئولانه مدیریت شوند. او گفت: «هیچ ماشینی نباید تصمیم بگیرد چه کسی زندگی کند یا بمیرد» و خواستار استانداردهای جهانی برای تضمین خدمت فناوری به مردم شد.
۵. سازمان ملل قوی‌تر: گوترش با اشاره به افزایش بحران‌ها گفت سازمان ملل باید سازگار شود و کشورهای عضو نیز باید آن را به‌طور شایسته تأمین مالی کنند. او عدم توازن کنونی را نقد کرد: «برای هر یک دلار سرمایه‌گذاری در صلح‌سازی، جهان ۷۵۰ دلار صرف تسلیحات جنگی می‌کند.»
«ما هرگز نباید تسلیم شویم»
گوترش در پایان با لحنی شخصی سخن گفت و یادآور شد که دوران کودکی خود را «در تاریکی دیکتاتوری، جایی که ترس صداها را خاموش کرده بود و امید تقریباً نابود شده بود» گذرانده است.
او گفت، تجربه بلوغ در پرتغال پسادیکتاتوری به او آموخت که «قدرت واقعی از مردم برمی‌خیزد ــ از عزم مشترک ما برای پاسداشت کرامت.»
پیام محوری او ساده بود: رهبران نباید تسلیم یأس شوند.
او تصریح کرد: «در جهانی با انتخاب‌های بسیار، یک انتخاب وجود دارد که هرگز نباید انجام دهیم: انتخاب تسلیم شدن. ما هرگز نباید تسلیم شویم.» و افزود: «این وعده من به شماست.»