خبرگزاری رویترز / ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۵
بمباران قطر توسط اسرائیل در هفته گذشته، خطر ایجاد شکاف جدیدی با کشورهای عربی را به دنبال دارد که روز دوشنبه نشستی برگزار می‌کنند. این رویداد فصل جدیدی را در تاریخ پرتنش روابط از زمان تأسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸ گشوده است؛ تاریخی که با جنگ‌های مکرر و دوره‌های صلح سرد مشخص شده است.
در ادامه، چگونگی روابط اسرائیل با برخی از کشورهای عربی مهم بررسی می‌شود که در طول سال‌ها روابط پیچیده‌ای با رهبران فلسطینی نیز داشته‌اند و این موضوع تلاش‌ها برای ثبات در خاورمیانه را پیچیده‌تر کرده است.
مصر
اسرائیل و مصر، پرجمعیت‌ترین کشور عربی، در سال‌های ۱۹۴۸، ۱۹۵۶، ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ درگیر جنگ‌هایی بودند. اما مصر در سال ۱۹۷۸ با امضای توافق صلح کمپ دیوید، اولین کشور عربی بود که با اسرائیل صلح کرد. انور سادات، رئیس‌جمهور مصر که این توافق را امضا کرد، سه سال بعد ترور شد.
بر اساس نظرسنجی‌ها، این معاهده صلح در میان مصری‌ها چندان محبوب نیست، اما به یکی از ستون‌های پایدار سیاست خارجی و امنیتی قاهره و همچنین رابطه‌اش با ایالات متحده تبدیل شده است. اسرائیل و مصر در زمینه نفت و گاز همکاری دارند، اما تجارت دیگری چندانی بین آن‌ها وجود ندارد.
اظهارات برخی سیاستمداران اسرائیلی و آمریکایی مبنی بر انتقال بخشی از جمعیت غزه به صحرای سینای مصر، با محکومیت شدید در قاهره مواجه شد.
اردن
اردن، دومین کشور عربی که در سال ۱۹۹۴ با اسرائیل صلح کرد، نزدیک‌ترین روابط را با فلسطینی‌ها در میان کشورهای عربی دارد. بر اساس برخی برآوردها، بیش از نیمی از جمعیت اردن فلسطینی‌تبار هستند که بسیاری از آن‌ها از آوارگانی‌اند که در سال ۱۹۴۸ در جریان تأسیس اسرائیل آواره یا اخراج شدند.
اردن از سال ۱۹۴۸ تا زمان اشغال کرانه باختری و شرق اورشلیم توسط اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷، این مناطق را تحت کنترل داشت. خاندان هاشمی ملک عبدالله از سال ۱۹۲۴ متولی اماکن مقدس اسلامی و مسیحی در اورشلیم بوده است.
مانند مصر، توافق صلح با اسرائیل برای سیاست خارجی و امنیتی اردن و روابطش با ایالات متحده اهمیت دارد. با این حال، خشم عمومی در اردن نسبت به رفتار اسرائیل با فلسطینی‌ها، به‌ویژه پس از جنگ غزه، گسترده و شدید بوده است.
امارات متحده عربی
امارات، یکی از کشورهای پادشاهی خلیج فارس، در سال ۲۰۲۰ با امضای توافق عادی‌سازی روابط با اسرائیل در چارچوب به‌اصطلاح «توافق‌های ابراهیم» که تحت حمایت دونالد ترامپ شکل گرفت، بسیاری از کشورهای عربی را شگفت‌زده کرد.
این توافق به امارات و اسرائیل اجازه داد تا در برابر آنچه هر دو به‌عنوان تهدید از سوی ایران شیعه و گروه‌های اسلام‌گرای سنی می‌دیدند، همکاری نزدیک‌تری داشته باشند. این توافق همچنین در ابوظبی به‌عنوان عاملی برای تقویت اقتصاد و نقش منطقه‌ای این کشور تلقی شد.
با این حال، امارات همواره اعلام کرده است که عادی‌سازی روابط با هدف پیشبرد ایجاد کشور فلسطینی بوده است؛ هدفی که با جنگ غزه و افزایش ساخت‌وساز شهرک‌های اسرائیلی در کرانه باختری به‌طور فزاینده‌ای به چالش کشیده شده است.
حمله هوایی اسرائیل به قطر، یکی دیگر از کشورهای پادشاهی خلیج فارس و عضو شورای همکاری خلیج، اکنون روابط با امارات را وارد قلمرویی ناشناخته کرده است.
بحرین، سودان، مراکش
بحرین، دیگر کشور پادشاهی خلیج فارس، به‌دنبال امارات روابط خود را با اسرائیل عادی کرد. مراکش که پیش‌تر روابطی با اسرائیل داشت، در چارچوب توافق‌های ابراهیم روابط خود را تقویت کرد و در ازای آن، ایالات متحده حاکمیت مراکش بر منطقه مورد مناقشه صحرای غربی را به رسمیت شناخت. سودان نیز چهارمین عضو این توافق‌ها بود، اما پیش از اجرای عادی‌سازی روابط، به دلیل جنگ داخلی متوقف شد.
عربستان سعودی
عربستان سعودی، میزبان مقدس‌ترین اماکن اسلامی، همواره خود را مدافع آرمان فلسطین معرفی کرده، اما در عین حال درهای خود را برای روابط احتمالی آینده با اسرائیل باز نگه داشته است.
در سال ۲۰۰۰، عربستان دیگر کشورهای عربی را برای توافق بر سر ابتکار صلح عربی ترغیب کرد که عادی‌سازی کامل روابط با اسرائیل را در ازای ایجاد کشور فلسطینی با پایتختی اورشلیم و بازگشت آوارگان فلسطینی پیشنهاد می‌داد.
در سال‌های اخیر به نظر می‌رسید عربستان به سمت توافقی مشابه امارات و بحرین حرکت می‌کند، اما جنگ غزه و حملات اسرائیل به قطر، متحد خلیجی عربستان، این چشم‌انداز را بیش از پیش کمرنگ کرده است.
سوریه
اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷ بخش زیادی از بلندی‌های جولان سوریه را تصرف کرد و در سال ۱۹۸۱ اعلام کرد که این منطقه را ضمیمه کرده است. در دوران خاندان اسد، که متحد دشمن اصلی منطقه‌ای اسرائیل یعنی ایران بودند، روابط دو کشور در حالت خصومت آشکار باقی ماند.
در طول جنگ داخلی سوریه، اسرائیل بارها اهدافی مرتبط با ایران را در خاک سوریه بمباران کرد. پس از سرنگونی خاندان اسد در دسامبر، اسرائیل حملات خود به دارایی‌های نظامی سوریه را تشدید کرد، کوه حرمون را تصرف کرد و نیروهایی را به جنوب سوریه اعزام نمود.
لبنان
لبنان میزبان تعداد زیادی از آوارگان فلسطینی است و بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۲ میزبان سازمان آزادی‌بخش فلسطین (PLO) بود. اسرائیل در سال‌های ۱۹۷۸ و ۱۹۸۲ برای مقابله با این سازمان به لبنان حمله کرد و تا سال ۱۹۹۰ جنوب این کشور را اشغال کرد.
گروه حزب‌الله لبنان که مورد حمایت ایران است، به دشمن اصلی اسرائیل در مرزهایش تبدیل شد. جنگ سال گذشته که با درگیری در غزه آغاز شد، به شکست‌های بزرگی برای حزب‌الله منجر شد و به توافقی شکننده برای آتش‌بس انجامید.
عراق
اسرائیل در سال ۱۹۸۱ با حمله هوایی رآکتور هسته‌ای عراق را نابود کرد. از زمان جنگ غزه، اسرائیل بارها گروه‌های همسو با ایران در عراق را هدف قرار داده است.
یمن
گروه حوثی‌های یمن که مورد حمایت ایران هستند، از سال ۲۰۲۳ به دلیل جنگ غزه با موشک و پهپاد به اسرائیل حمله کرده‌اند. اسرائیل نیز با حملات هوایی رهبران و مواضع نظامی حوثی‌ها را هدف قرار داده است.