زندگی تجملی «شکنجه‌گر ارشد» ایرانی در فلوریدا
ریچارد لاسکامب / گاردین / پنجشنبه ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۵
همسایگان در منطقه مرفه وینْدرمیر فلوریدا، آن‌ها را با نام «پیتر و نانسی» می‌شناسند؛ زوجی بازنشسته و به ظاهر خوش‌برخورد که مردم در پیاده‌روی‌های صبحگاهی به آن‌ها دست تکان می‌دهند و اغلب نیز شاهد دیدار آن‌ها با دو دختر موفق و سرشناس‌شان هستند؛ یکی از آن‌ها استاد برجسته علوم در دانشگاه هاروارد است.
اما در پس دیوارهای بلند عمارت ۳/۶ میلیون دلاری‌شان در کنار دریاچه، واقعیتی تیره‌تر و پنهان‌تر نهفته است: «پیتر» در حقیقت پرویز ثابتی است؛ فردی که گفته می‌شود رئیس پلیس مخفی و شکنجه‌گر اصلی حکومت پیش از انقلاب ایران بوده و اکنون با شکایتی ۲۲۵ میلیون دلاری در فلوریدا به دلیل ارتکاب جنایت در زندان‌های تهران و سایر نقاط روبه‌رو است.
ماه گذشته یک قاضی دادگاه ناحیه‌ای حکم داد که ثابتی ۸۹ ساله ــ که از زمان فرار از وطن در سال ۱۹۷۸ زندگی تازه و موفقی را در گمنامی برای خود و خانواده‌اش ساخته بود ــ باید در برابر دادخواستی قرار گیرد که سه شاکی، خود را زندانیان سیاسی سابق معرفی کرده‌اند.
این شاکیان در دادخواست خود اعلام کرده‌اند که از جمله هزاران نفری بودند که به‌عنوان مخالفان احتمالی شاه توسط ساواک، سازمان اطلاعات و امنیت داخلی بدنام و بی‌رحم ایران، دستگیر شدند و تحت آزار و شکنجه‌ای قرار گرفتند که شخصاً به دستور ثابتی اعمال می‌شد؛ از جمله تجاوز جنسی، شوک الکتریکی، خفگی تا مرز مرگ و کشیدن اجباری ناخن‌ها.
آن‌ها مدعی‌اند یکی از ابزارهای شکنجه به‌ویژه وحشیانه، دستگاهی موسوم به «آپولو» بود؛ یک صندلی الکتریکی که نام خود را از برنامه فضایی اولیه آمریکا گرفته بود و کلاهی فلزی داشت که فریاد قربانیان را چندین برابر و در گوش خودشان طنین‌انداز می‌کرد.
ثابتی تاکنون در برابر این اتهامات در دادگاه واکنشی علنی نشان نداده، اما پیش‌تر هرگونه شکنجه توسط ساواک را انکار کرده و گفته بود که «همواره با شکنجه مخالف بوده است».
اگرچه مکان اقامت ثابتی برای نزدیک به ۴۵ سال ناشناخته بود، اما موقعیت او در دولت ایران و نقش ادعایی‌اش به‌عنوان معمار خشونت‌ها در مقام رئیس اداره امنیت داخلی ساواک، همواره شناخته شده بود.
طبق یک تحلیل محرمانه سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در سال ۱۹۷۸ که تا سال ۲۰۱۸ منتشر نشد، ثابتی متحدی وفادار به شاه معرفی شده بود و به‌طور گسترده «به‌عنوان یکی از قدرتمندترین و هراس‌انگیزترین افراد در رژیم شاه شناخته می‌شد … با اختیاراتی گسترده برای دستگیری، بازجویی و محاکمه مخالفان در سراسر کشور»، آن‌گونه که در متن دادخواست آمده است.
برآوردها از شمار قربانیان ساواک بین زمان تأسیس آن در سال ۱۹۵۷ و انحلالش در ۱۹۷۹ متفاوت است، اما هزاران نفر بازداشت و شکنجه شدند و صدها نفر دیگر نیز کشته شدند.
سه شاکی پرونده ــ مردانی ایرانی ساکن کالیفرنیا با سنین بین ۶۸ تا ۸۵ سال ــ ادعا کرده‌اند که توسط ساواک در تهران ربوده شده، زیر ضرب و شتم مجبور به اعترافات دروغین شده و سپس دوران زندان را گذرانده‌اند. درخواست وکلای ثابتی برای رد پرونده به دلیل گذشت زمان قانونی (statute of limitations) در ۱۲ اوت توسط قاضی گریگوری پرسنل از دادگاه ناحیه مرکزی فلوریدا رد شد. احتمال دارد محاکمه در اوایل سال آینده برگزار شود.
طبق متن دادخواست، ثابتی «چهار دهه گذشته را به دور از چشم عموم گذرانده و محل اقامت و هویت خود را پنهان کرده است». او و همسرش نسرین، ۷۵ ساله، حتی ممکن بود همچنان ناشناس باقی بمانند اگر یکی از دخترانش ناخواسته در توییتی در فوریه ۲۰۲۳ عکسی از او در تجمعی در لس‌آنجلس منتشر نمی‌کرد؛ تجمعی که در آن علیه حکومت اسلامی ایران شعار می‌داد.
اگرچه این افشاگری احتمالاً ناخواسته بود و مستقیماً باعث شد وکلای شاکیان بتوانند او را شناسایی کرده و شکایت کنند، اما برخی معتقدند این اقدام بخشی از کارزار ایرانیان مهاجر در آمریکا برای «پاک‌سازی» تاریخ حکومت ساقط‌شده شاه و ایجاد پویش و حمایت برای شکل‌گیری یک رژیم جدید طرفدار غرب بوده است.
رضا پهلوی، که گاه «ولیعهد» ایران خوانده می‌شود و فرزند محمدرضا شاه پهلوی است، در مصاحبه‌ای با گاردین در سال ۲۰۲۳، در اوج اعتراض‌های ضد تهران، گفت که همراه متحدانش در حال تدوین منشور اصول دموکراتیک برای هر دولت آینده ایران است. او از آن زمان خود را به‌عنوان جانشین بالقوه رهبر کنونی، آیت‌الله علی خامنه‌ای، و رئیس موقت کشور معرفی کرده است.
بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۲۳ در وب‌سایت «شورای ملی مقاومت ایران» ــ ائتلافی از چهره‌های سیاسی ایرانی که خود را به‌عنوان پارلمانی در تبعید معرفی می‌کند ــ منتشر شد، ثابتی در این سال‌ها به‌عنوان «مشاور امنیتی» رضا پهلوی فعالیت کرده است.
تلاش‌های روزنامه گاردین برای تماس با ثابتی بی‌نتیجه ماند؛ از جمله ایمیل‌ها و تماس‌های تلفنی با خانه‌اش و نیز پیام‌هایی به هر چهار وکیل او که نامشان در اسناد دادگاه ثبت شده بود.
آنچه تردیدی درباره‌اش وجود ندارد این است که ثابتی و خانواده‌اش از زمان ورود به فلوریدا در سال ۱۹۷۸ ــ پس از فرار از تهران تنها چند هفته پیش از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ ــ زندگی بسیار خوبی در آمریکا داشته‌اند.
طبق اسناد وزارت خارجه آمریکا که به بیرون درز کرده است، خانواده ثابتی توانستند مبلغ قابل توجهی پول از ایران منتقل کنند ــ رقمی که یک منبع آن را بیش از ۲۰ میلیون دلار عنوان کرده است. آن‌ها پس از ورود به آمریکا نام‌های کوچک خود را به شکل غربی «پیتر» و «نانسی» تغییر دادند.
ثابتی با استفاده از این نام‌های مستعار، شرکتی در حوزه ساخت‌وساز و توسعه املاک در مرکز فلوریدا تأسیس کرد که بعدها موفقیت‌آمیز شد. در پایگاه داده تجاری ایالت فلوریدا، نام ثابتی، همسرش و دو دخترشان همچنان به‌عنوان مدیران چند شرکت فعال ثبت شده است.
اسناد عمومی که گاردین مشاهده کرده نشان می‌دهد خانواده ثابتی دست‌کم مالک هشت ملک در شهرستان اورنج هستند؛ از جمله عمارت پنج‌خوابه و شش‌حمام در وینْدرمیر که در اوت ۲۰۰۵ به قیمت ۳/۵ میلیون دلار خریداری شد.
وزارت خارجه آمریکا و سازمان سیا به پرسش‌ها درباره وضعیت مهاجرتی خانواده ثابتی در آمریکا، یا مبنای پذیرش اولیه آنان در سال ۱۹۷۸ پاسخی ندادند. با این حال، هم پرویز و هم نسرین ثابتی دارای ثبت‌نام فعال در فهرست رأی‌دهندگان فلوریدا هستند و اسناد نشان می‌دهد که هر دو در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ رأی داده‌اند؛ به این معنا که هر دو اکنون شهروند آمریکا هستند.
یکی از همسایگان گفت اغلب این زوج را ــ به‌ویژه نسرین ــ در حال پیاده‌روی می‌دیده، اما خانواده ثابتی بیشتر به نظر می‌رسید که برای حریم خصوصی خود ارزش قائلند. خانه آن‌ها تقریباً همیشه آرام بود، به جز هنگام دیدارهای گاه‌به‌گاه دخترانشان.
هیچ‌یک از دختران خانواده ثابتی به درخواست برای اظهارنظر پاسخ ندادند.
جیمز اوتمایر، دادستان کل جمهوری‌خواه فلوریدا، به پرسشی درباره اینکه آیا قصد دارد تحقیق جنایی درباره فعالیت‌های ثابتی آغاز کند یا خیر، پاسخی نداد؛ او پیش‌تر برای افراد دیگری در فلوریدا که به ارتکاب جنایات سنگین در خارج از کشور متهم بودند، چنین تحقیقاتی را شروع کرده بود.
سارا کولون، وکیل شاکیان، از تصمیم قاضی پرسنل مبنی بر رد درخواست ثابتی برای لغو پرونده و همچنین حفظ محرمانگی هویت موکلانش استقبال کرد. شاکیان گفته‌اند از زمان طرح دادخواست با تهدید به مرگ و ارعاب مواجه بوده‌اند.
او گفت: «این تصمیم‌ها نتیجه‌ای مثبت برای بازماندگان شکنجه است که به دنبال پاسخگویی و عدالت هستند. این پرونده تنها درباره پایان دادن به مصونیت نیست، بلکه درباره تأیید این حق است که قربانیان می‌توانند بدون ترس، عدالت را دنبال کنند و کرامت خود را بازپس گیرند.»
«ائتلاف ایرانی برای عدالت و پاسخگویی» ــ گروهی مدافع قربانیان شکنجه و خانواده‌هایشان ــ اعلام کرد که امیدوار است پرونده ثابتی به پایان دادن به «چرخه خشونت» کمک کند؛ چرخه‌ای که هم در دوران رژیم شاه و هم در حکومت بنیادگرای اسلامی پس از آن در ایران دیده شده است.
سخنگوی این گروه در بیانیه‌ای گفت: «پیام باید روشن و ساده باشد: همه قربانیان شایسته عدالت هستند و همه کسانی که در شکنجه و سرکوب دست داشته‌اند باید پاسخگو شوند.»
او افزود: «ریشه‌های سیاست‌های خشن امروز جمهوری اسلامی ایران به روش‌های شکنجه‌ای برمی‌گردد که توسط ثابتی و ساواک اعمال شد. \[این پرونده] باید به‌عنوان رد قاطع آینده‌ای برای ایران تلقی شود که در آن ساواک دوباره برقرار شود یا به نیروهای امنیتی کنونی که در شکنجه و سرکوب دست داشته‌اند، عفو کامل داده شود. تنها از طریق عدالت و پاسخگویی است که می‌توان بر خشونت و سرکوب هولناکی که دهه‌ها بر ایران حکم‌فرما بوده، غلبه کرد.»