پائولا هنکاکس / سی‌ان‌ان
قطر می‌توانست چنین تصور کند که از حمله اسرائیل در امان است.
این کشور کوچک حوزه خلیج فارس، متحد کلیدی ایالات متحده است که تنها چهار ماه پیش از رئیس‌جمهور دونالد ترامپ استقبال کرد؛ فرش‌های قرمز پهن شد، قراردادهای میلیارد دلاری امضا شد و حتی یک هواپیمای ریاست‌جمهوری جنجالی نیز به آن واگذار شد.
از نظر نقش میانجی‌گری برای پایان دادن به جنگ غزه، نخست‌وزیر قطر، شیخ محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل‌ثانی، روز دوشنبه شخصاً با رئیس هیأت مذاکره‌کننده حماس، خلیل الحیه، دیدار کرد تا بر سر آتش‌بس جدید و توافق مبادله گروگان‌ها که تحت رهبری آمریکا دنبال می‌شود، پیش برود. قرار بود پاسخ حماس سه‌شنبه شب در نشست بعدی ارائه شود؛ اما چند ساعت پیش از آن، جنگنده‌های اسرائیلی ساختمانی مسکونی در دوحه را هدف قرار دادند که به کشته‌شدن پنج عضو حماس و یک مأمور امنیتی قطری انجامید.
احساس شوک و خیانت در پایتخت قطر کاملاً مشهود است. واژگانی که نخست‌وزیر قطر به کار می‌برد، تند، تکان‌دهنده و محکوم‌کننده است؛ لحنی متفاوت با واکنش‌های معمولاً آرام و سنجیده او در برابر فراز و نشیب‌های بی‌پایان تلاش برای پایان دادن به جنگ ۲۳ ماهه در غزه.
او در گفت‌وگو با «بکی اندرسون» از سی‌ان‌ان در روز چهارشنبه، این حمله را «ترور دولتی» توصیف کرد و هشدار داد که نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، «هر امیدی» برای آزادی گروگان‌ها را از بین برده و «هرگونه امکان صلح» را تضعیف کرده است. او همچنین گفت که رهبر اسرائیل باید «به عدالت سپرده شود» و متهمش کرد که «تمام قوانین بین‌المللی» را نقض کرده است.
کشوری که هیچ رابطه دیپلماتیکی با اسرائیل ندارد، هیأت‌های این رژیم را برای مذاکره غیرمستقیم با حماس دعوت کرده بود؛ اقدامی که مورد قدردانی ترامپ قرار گرفت و او از دوحه به‌عنوان کشوری یاد کرد که «شجاعانه با ما ریسک می‌کند تا صلح برقرار شود.»
قطر همچنین در ژوئن امسال از جانب آمریکا هزینه سنگینی متحمل شد؛ زمانی که ایران به پایگاه نظامی العدید، بزرگ‌ترین مرکز نظامی آمریکا در منطقه، حمله کرد. تهران اعلام کرد این اقدام در واکنش به حملات آمریکا علیه تأسیسات هسته‌ای‌اش بوده است. دوحه شدیداً این حمله را محکوم کرد اما در عمل کار بیشتری انجام نداد.
زیر سؤال رفتن تکیه بر آمریکا
پیامد این حمله تنها به مرزهای قطر محدود نمی‌شود. کشورهای حوزه خلیج فارس که طی دهه‌ها به‌طور فعال از نظر سیاسی و مالی به سمت آمریکا متمایل شده‌اند، اکنون ممکن است درباره مزایای مفروض این انتخاب دچار تردید شوند.
تضمین‌های امنیتی آمریکا به‌طور ضمنی بخشی از قراردادها و تفاهم‌نامه‌های امضا شده بود. عربستان سعودی، قطر و امارات در جریان سفر ترامپ در ماه مه، متعهد به قراردادهایی به ارزش حیرت‌انگیز سه تریلیون دلار شدند و سهم خود را ایفا کردند.
ها هلی‌یر، پژوهشگر بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، می‌گوید: «فکر می‌کنم این کشورها به این می‌اندیشند که چه کاری می‌توانند برای بازداشتن از حملات آتی انجام دهند، اما همچنین این‌که اکنون چه نوع معماری امنیتی باید ایجاد کنند به جای آن‌که به شریکی تکیه کنند که حتی نتوانسته آن‌ها را در برابر یکی از متحدان خودش محافظت کند.»
آسیب به اعتماد میان آمریکا و شرکای خلیج فارس‌‌اش وارد شده، هرچند میزان آن هنوز مشخص نیست و بیشتر به تضمین‌های ترامپ به متحدانش و پیام‌های علنی او به اسرائیل بستگی دارد. پرسش بزرگ‌تر این است که این رخداد چه تأثیر بازدارنده‌ای بر تلاش‌های آینده برای میانجی‌گری خواهد داشت.
در حالی‌که قطر در را به‌طور کامل بر میانجی‌گری صلح در غزه نبسته، گفت‌وگوها در بهترین حالت در حالت تعلیق و در بدترین حالت در خاکستر تازه‌ترین تلاش اسرائیل برای ترور قرار گرفته‌اند.
حسن الحسن، پژوهشگر ارشد سیاست خاورمیانه در مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی، گفت: «این نوع ریسکی است که بسیاری از کشورهای منطقه حاضر نخواهند شد در قبال نقش میانجی‌گری بپذیرند.»
قطر و مصر مدت‌هاست میانجی میان اسرائیل و حماس بوده‌اند. عمان میزبان مذاکرات میان ایران و آمریکا و نیز مذاکرات موفق‌تر میان آمریکا و حوثی‌ها بوده است. امارات نقش میانجی در تبادل زندانیان میان روسیه و اوکراین ایفا کرده است. عربستان سعودی خود را به‌عنوان محلی برای گفت‌وگوهای صلح در چندین مناقشه معرفی کرده است.
رهبران همه این کشورها به‌دقت واکنش ترامپ را در برابر آنچه نشانه‌ای از ناتوانی آمریکا در خاورمیانه به نظر می‌رسد، زیر نظر خواهند داشت. و با حملات سه‌شنبه، باوری که مدت‌ها در منطقه وجود داشت مبنی بر این‌که اسرائیل قصد دارد گفت‌وگوهای صلح را تخریب کند، بیش از پیش تقویت شده است.