جان گامبرل / خبرگزاری آسوشیتدپرس / ۲۲ اوت ۲۰۲۵
ایران روز جمعه اعلام کرد که وزیر امور خارجه این کشور با همتایان فرانسوی، آلمانی و بریتانیایی خود به‌صورت تلفنی گفت‌وگو کرده است تا از اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل متحد بر برنامه هسته‌ای تهران جلوگیری کند. این تماس‌ها تنها چند روز پیش از ضرب‌الاجل تعیین‌شده توسط کشورهای اروپایی انجام شد.
تماس عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در حالی انجام شد که سه کشور اروپایی تهدید کرده بودند تا پایان ماه جاری میلادی از مکانیسم «بازگردانی سریع» (snapback) توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران استفاده کنند. این مکانیسم به هر یک از طرف‌های توافق اجازه می‌دهد در صورت عدم پایبندی ایران به تعهداتش، مانند نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای، تحریم‌ها را دوباره اعمال کند.
نگرانی اروپا از برنامه هسته‌ای ایران، که پیش از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ژوئن گذشته، اورانیوم را تا سطوح نزدیک به درجه تسلیحاتی غنی‌سازی کرده بود، پس از قطع کامل همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پی این درگیری افزایش یافته است. این وضعیت، جامعه جهانی را از وضعیت برنامه هسته‌ای ایران و ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا خلوص ۶۰ درصد، که تنها یک گام فنی کوتاه تا سطح تسلیحاتی ۹۰ درصد فاصله دارد، بی‌اطلاع نگه داشته است.
ایران مدت‌هاست که تأکید دارد برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است، هرچند تنها کشوری است که بدون داشتن سلاح هسته‌ای، اورانیوم را در این سطح غنی‌سازی می‌کند. ایالات متحده، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دیگران می‌گویند ایران تا سال ۲۰۰۳ برنامه تسلیحات هسته‌ای داشته است.
پس از این تماس تلفنی، بیانیه‌ای به نمایندگی از عراقچی از طریق تلگرام منتشر شد که در آن، او صلاحیت قانونی و اخلاقی این کشورها برای تهدید به بازگرداندن تحریم‌ها را مورد انتقاد قرار داد، اما تأکید کرد که گفت‌وگوها ادامه خواهد یافت.
در این بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران، همان‌گونه که در دفاع از خود قاطعانه عمل می‌کند، هرگز مسیر دیپلماسی را رها نکرده و برای هر راه‌حل دیپلماتیکی که حقوق و منافع مردم ایران را تضمین کند، آماده است.»
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، در شبکه اجتماعی ایکس تأیید کرد که این گفت‌وگوها انجام شده و افزود که دور دیگری از مذاکرات هفته آینده برگزار خواهد شد. او اظهار داشت: «ما تماس مهمی با همتای ایرانی خود درباره برنامه هسته‌ای و تحریم‌هایی که آماده اعمال مجدد آن‌ها هستیم، انجام دادیم. زمان در حال اتمام است.»
یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، نیز این موضوع را تأیید کرد و گفت: «زمان بسیار کوتاه است. ایران باید به‌صورت جدی وارد مذاکره شود تا از فعال شدن مکانیسم بازگردانی جلوگیری شود. ما روشن کرده‌ایم که اجازه نخواهیم داد مهلت بازگردانی تحریم‌ها بدون دستیابی به توافقی قابل‌تأیید و پایدار منقضی شود.»
ضرب‌الاجل تعیین‌شده در نامه اروپا
در نامه‌ای به تاریخ ۸ اوت، سه کشور اروپایی به ایران هشدار دادند که اگر تهران تا ۳۱ اوت (۹ روز دیگر) به راه‌حل رضایت‌بخشی برای مسائل هسته‌ای دست نیابد، آن‌ها مکانیسم «بازگردانی» را فعال خواهند کرد. این ضرب‌الاجل زمان کمی برای ایران باقی می‌گذارد تا احتمالاً با اروپا به توافقی برسد، به‌ویژه با توجه به افزایش بی‌اعتمادی اروپا به ایران به دلیل سال‌ها مذاکرات بی‌نتیجه درباره برنامه هسته‌ای.
بازگرداندن دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بخش کلیدی این گفت‌وگوهاست. ایران بخشی از تقصیر جنگ با اسرائیل را به آژانس، نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل، نسبت داده است، بدون ارائه هیچ مدرکی. آژانس گزارش‌های فصلی درباره برنامه هسته‌ای ایران منتشر می‌کند و توافق ۲۰۱۵ دسترسی بیشتری به این نهاد برای نظارت بر برنامه ایران فراهم کرده بود. هیئت مدیره آژانس روز پیش از آغاز جنگ ایران و اسرائیل، ایران را به دلیل عدم پایبندی به تعهداتش محکوم کرده بود.
ایران همچنین رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس، را تهدید به بازداشت کرده است در صورتی که به ایران سفر کند، که این موضوع مذاکرات را پیچیده‌تر می‌کند. گروسی در حال بررسی نامزدی برای دبیرکلی سازمان ملل است، موضوعی که تهران در انتقادات خود از این دیپلمات آرژانتینی به آن اشاره کرده است.
همزمان با تماس‌های اروپا با ایران، یک دیپلمات نزدیک به آژانس به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت که مقامات آژانس در وین قرار است با مقامات ایرانی دیدار کنند. این گفت‌وگوها ادامه مذاکراتی است که در جریان سفر ماسیمو آپارو، معاون گروسی، به تهران در ۱۱ اوت انجام شده بود. تلویزیون دولتی ایران نیز برگزاری این دیدار را تأیید کرد.
ایران تهدید «بازگرداندن» تحریم‌ها را کم اهمیت جلوه می‌دهد
عراقچی تلاش کرده است تهدید مکانیسم «بازگردانی» را کم اهمیت جلوه دهد. در بیانیه پس از تماس، او گفت که ایران این تهدید را با دوستان خود، احتمالاً چین و روسیه، بحث خواهد کرد.
قدرت «بازگردانی» در توافق هسته‌ای در اکتبر منقضی می‌شود، که این موضوع فشار را بر اروپا افزایش می‌دهد تا پیش از از دست دادن این اهرم، از آن علیه ایران استفاده کند. در صورت فعال شدن «بازگردانی»، هر یک از طرف‌های توافق می‌توانند ایران را به عدم پایبندی متهم کرده و تحریم‌ها را دوباره اعمال کنند. پس از انقضای این مکانیسم، هر تلاش برای تحریم می‌تواند با وتوی چین و روسیه، دو عضو شورای امنیت سازمان ملل که در گذشته از ایران حمایت کرده‌اند اما در جنگ ژوئن بی‌طرف ماندند، مواجه شود.
تماس تلفنی وزرای خارجه سه کشور اروپایی با عراقچی پیشرفتی نداشت
باراک راوید، گزارشگر وبسایت آکسیوس، ارزیابی خود را از گفت‌وگوی امروز ایران و اروپا در شبکه ایکس منتشر کرد.
باراک راوید(@BarakRavid) نوشت:
● به گفته یک منبع آگاه، گفتگوی وزرای خارجه گروه E3 (آلمان، فرانسه، بریتانیا) باآقای عراقچی هیچ پیشرفتی نداشت و وزیر امور خارجه ایران هیچ پیشنهاد یا ایده جدیدی برای حل نگرانی‌ها در مورد برنامه هسته‌ای ارائه نکرد.
● این تماس با لحنی تند و ستیزه‌جویانه آغاز شد؛ به طوری که وزیر امور خارجه ایران در مورد اینکه آیا گروه E3 حق فعال کردن مکانیسم “اسنپ‌بک” را دارد یا خیر، پرخاش کرد.
● پس از واکنش تند گروه E3، عراقچی مقداری تمایل به تمدید مکانیسم «اسنپ‌بک» نشان داد، اما تاکید کرد که این تصمیم به عهده شورای امنیت سازمان ملل است و نه ایران.
● به جز برگزاری یک جلسه بین معاونان خود و مدیران سیاسی گروه E3، عراقچی علاقه واقعی به توافق نشان نداد.
● در مورد ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی، عراقچی تصریح کرد که این مواد در حال حاضر زیر آوار مدفون شده و راه واقعی برای بیرون آوردن آن وجود ندارد.
● وزیر امور خارجه ایران تمایلی به از سرگیری مذاکرات با ایالات متحده نشان نداد و ادعا کرد که این آمریکاست که علاقه‌ای به مذاکره ندارد.
● عراقچی ادعا کرد که ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری می‌کند و هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه ایران ممکن است دسترسی بازرسان سازمان ملل را فراهم کند، ارائه نداد.
خبرنگار وال استریت ژورنال: پیشرفتی حاصل نشد؛ مکانیسم ماشه فعال می‌شود
«لورنس نورمن»، خبرنگار وال استریت ژورنال درباره گفت‌وگوی روز جمعه ایران و سه کشور اروپایی در توئیتی نوشت:
«در گفت‌وگوی امروز ایران و اروپا هیچ پیشرفتی حاصل نشد. از سوی ایران کمی پذیرش بیشتری نسبت به ایده تمدید مکانیسم بازگشت تحریم‌ها (SnapBack) دیده شد، اما هیچ پیشرفتی در زمینه اقداماتی که تهران ممکن است انجام دهد وجود نداشت. من احتمال فعال شدن مکانیسم بازگشت تحریم‌ها را بسیار بالا می‌دانم.»