نیویورک تایمز / ۲۰ اوت ۲۰۲۵
مقامات محلی اعلام کردند که بیش از ۷۰ نفر از اتباع افغانستانی اخراج شده از ایران روز سه‌شنبه در یک حادثه اتوبوس در شمال افغانستان جان خود را از دست دادند. این حادثه پس از برخورد اتوبوس با یک کامیون و یک موتورسیکلت در ولایت هرات، در نزدیکی مرز ایران رخ داد. این اتوبوس یکی از بی‌شمار اتوبوس‌هایی بود که در سال جاری پناهجویان افغان اخراج‌شده از ایران را به کشورشان بازمی‌گرداند.
احمدالله متقی، مسئول ارتباطات ولایتی، اعلام کرد که از ۷۸ نفر کشته‌شده در این حادثه، ۷۱ نفر مسافران اتوبوس بودند که از ایران بازمی‌گشتند و ۱۷ نفر از آن‌ها کودک بودند.
حدود ۱.۸ میلیون نفر از اتباع افغانستان که سال‌ها، و برخی دهه‌ها، در ایران زندگی می‌کردند، در سال جاری از این کشور اخراج یا به‌اجبار به افغانستان بازگردانده شده‌اند. این اقدام در پی تعهد مقامات ایرانی به اخراج اتباع بدون مدارک قانونی صورت گرفته است.
افغانهای بازگشتی، که بسیاری از آن‌ها پس از تسلط مجدد طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱ از کشور گریخته بودند، به کشوری بازگشته‌اند که تغییرات زیادی کرده است؛ جایی که اکثر زنان اجازه کار ندارند، دختران نمی‌توانند پس از کلاس ششم به مدرسه بروند و بیش از نیمی از جمعیت ۴۱ میلیونی کشور به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند.
از ماه ژوئن تاکنون، بیش از ۱.۲ میلیون نفر به افغانستان بازگشته‌اند که اکثر آن‌ها در گذرگاه مرزی ولایت هرات پیاده شده‌اند. اندکی پس از جنگ ایران با اسرائیل در ماه مه، مقامات ایرانی شروع به متهم کردن افغانها به جاسوسی برای اسرائیل کردند و اخراج‌های گسترده را شدت بخشیدند.
بر اساس مصاحبه‌های انجام‌شده توسط روزنامه‌نگاران نیویورک تایمز با افغانهای بازگشتی و کارکنان سازمان‌های امدادی که ماه گذشته از مرز بازدید کردند، اکثر اخراج‌ها الگویی مشابه داشته‌اند که بسیاری از افغانها را سردرگم و در شوک فرو برده است.
در ایران، افغان‌‌هایی که در خانه یا محل کارشان دستگیر شده‌اند، به مراکز اخراج فرستاده می‌شوند و سپس با اتوبوس به سمت مرز افغانستان منتقل می‌شوند. پس از آن، آن‌ها وسایل خود را به مرکز ترانزیتی که توسط مقامات افغان و سازمان‌های سازمان ملل متحد مدیریت می‌شود، حمل می‌کنند.
پس از ثبت‌نام به‌عنوان افراد بازگشتی و دریافت کمک‌هزینه، افغانها معمولاً سوار اتوبوس‌هایی می‌شوند که توسط دولت افغانستان برای رفتن به شهر هرات، مرکز ولایت، یا کابل، که ۱۸ ساعت با آن فاصله دارد، فراهم شده است.
اتوبوسی که سه‌شنبه شب دچار حادثه شد، به مقصد کابل در حرکت بود. جاده دوطرفه خطرناکی که این اتوبوس در آن تردد می‌کرد، به‌طور مداوم در معرض طوفان‌های شن قرار دارد که دیدن ترافیک مقابل را دشوار می‌کند.
ویدئویی که توسط رسانه خبری افغان، عتیلات‌رسانه، در شبکه X منتشر شد، نشان می‌دهد که امدادگران در حال تلاش برای خاموش کردن شعله‌های آتش ناشی از اتوبوس سوخته هستند. بر اساس فهرستی که توسط آقای متقی منتشر شد، اکثر قربانیان از ولایت‌های کاپیسا، پروان و غزنی، در نزدیکی کابل، بودند.اجساد قربانیان روز چهارشنبه به کابل منتقل شدند.
بسیاری از افغانهای بازگشتی بدون شغل و اغلب بدون خانه‌ای که در انتظارشان باشد، به کشور بازمی‌گردند. در کابل، صاحب‌خانه‌ها مستاجران را اخراج می‌کنند تا جا برای خویشاوندان بازگشتی خود باز کنند، در حالی که قیمت مسکن سر به فلک کشیده است.
ایران و همچنین پاکستان، کشور همسایه، دهه‌ها میزبان میلیون‌ها پناهجوی افغان، که بسیاری از آن‌ها بدون مدارک قانونی بودند، بوده‌اند.
سازمان‌های بشردوستانه و آژانس‌های سازمان ملل متحد از دولت‌های هر دو کشور خواسته‌اند که بازگشت افغانها را به‌صورت تدریجی و انسانی انجام دهند، اما تاکنون موفقیت چندانی حاصل نشده است. این ماه، دولت پاکستان اعلام کرد که اخراج بیش از ۱.۳ میلیون پناهجوی افغان که به‌صورت قانونی در این کشور زندگی می‌کنند را نیز آغاز خواهد کرد.