لارا جیکس / نیویورک تایمز / ۱۹ اوت ۲۰۲۵
همزمان با تشدید حملات مرگبار روسیه در اوکراین و تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ، خصومت این کشور علیه اروپا همچنان ادامه دارد؛ مقام‌ها و کارشناسان می‌گویند حملات اخیر علیه سدها و سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای نشان‌دهنده شکننده بودن قاره در برابر خرابکاری است.
به‌گفته گزارش تازه‌ای که روز سه‌شنبه از سوی «مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» منتشر شد، هدف روسیه بی‌ثبات کردن اروپا است. حمله به زیرساخت‌های حیاتی — از جمله سامانه‌های حمل‌ونقل، شبکه‌های مالی و پایگاه‌های نظامی — بخشی اساسی از این راهبرد را تشکیل می‌دهد.
یک مقام ارشد نظامی ناتو می‌گوید که روسیه همچنین گستره نقشه‌برداری خود از کابل‌ها و خطوط لوله زیردریایی در نزدیکی منطقه قطب شمال را افزایش داده است. این روند می‌تواند کشورهای شمال اروپا را مجبور به اختصاص منابع نظامی برای حفاظت از آنها کند، اقدامی که به‌احتمال زیاد به معنای کاهش منابع از جبهه اوکراین خواهد بود.
گزارش می‌افزاید: «اگرچه روسیه تاکنون در دستیابی به هدف اصلی خود ناموفق بوده است، پایتخت‌های اروپایی برای واکنش به عملیات خرابکارانه روسیه با مشکل روبه‌رو بوده‌اند؛ هماهنگ‌سازی اقدامات، طراحی بازدارندگی مؤثر و تحمیل هزینه کافی بر کرملین نیز دشوار بوده است.»
افزایش «حملات هیبریدی» پس از کمک ناتو به اوکراین
این خرابکاری‌ها که به «حملات هیبریدی» یا «خاکستری» مشهورند، پس از آن شدت گرفت که ناتو برای دفاع از اوکراین در برابر تهاجم روسیه، سلاح و اطلاعات نظامی در اختیار کی‌یف گذاشت. این نوع حملات به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که مسئولیت‌پذیری عاملان نامشخص باقی بماند و میزان خسارت درست کمی پایین‌تر از سطحی باشد که واکنش مستقیم و قاطع نظامی را اجتناب‌ناپذیر کند.
بنا بر گزارش، سرعت این حملات پس از رسیدن به اوج در سال گذشته کمی کاهش یافته است. با این حال، نتایج آنها — از پروازهای لغو شده، بسته‌های انفجاری گرفته تا قطع برق و اختلال در اینترنت — نشان می‌دهد که می‌توانند بسیار مختل‌کننده و حتی خطرناک باشند.
در بخشی از گزارش آمده است: «برخی کشورهای عضو ناتو ارزیابی کرده‌اند که جنگ نامتعارف روسیه بخشی از آمادگی‌های درازمدت آن برای یک رویارویی احتمالی نظامی با ناتو است.»
فعالیت گسترده‌تر روسیه در شمال اروپا
مقام نظامی ناتو که نخواست نامش فاش شود، گفت نیروی دریایی روسیه در ماه‌های اخیر «بسیار فعال» بوده است؛ گرمتر شدن هوا مسیرهای دریایی قطب شمال را گشوده و امکان گسترش حضور زیردریایی‌های روسیه و اقدامات نقشه‌برداری آنها را فراهم کرده است. همزمان پرواز بمب‌افکن‌های دوربرد روسیه در حریم هوایی قطب شمال که به آمریکای شمالی نزدیک است اما کمتر تحت نظارت قرار دارد، افزایش یافته است.
با این حال، به گفته این مقام، توجه ناتو عمدتاً بر جنگ اوکراین و سایر اولویت‌های فوری متمرکز بوده و این امر موجب «نابینایی قطبی» و افزایش خطر وقوع حملات هیبریدی می‌شود.
نمونه‌هایی از حملات اخیر در اروپا
- هفته گذشته، رئیس سرویس اطلاعاتی نروژ اعلام کرد یک گروه هکری وابسته به روسیه در آوریل موفق شد برای چهار ساعت کنترل یک سد تولید برق را به دست بگیرد. نروژ در مرز شمالی با روسیه همسایه است.
- اوایل ماه جاری، شرکت دولتی SIA Elektroniskie sakari در لتونی — که مدیریت طیف فرکانس رادیویی آن کشور را بر عهده دارد — اعلام کرد اختلال در ماهواره‌های GPS طی چند ماه اخیر را به سه منطقه روسیه که میزبان پایگاه‌های نظامی هستند ردیابی کرده است.
این اختلالات مشابه در کشورهای اروپای شرقی و حاشیه دریای بالتیک نیز مشاهده شده است، از جمله زمین‌گیر شدن یک‌ماهه پروازهای شرکت هوایی «فین‌ایر» به یکی از شهرهای استونی در سال گذشته. هر دو کشور لتونی و استونی با روسیه مرز مشترک دارند.
نمایندگی دیپلماتیک روسیه در اتحادیه اروپا به درخواست نظر پاسخی نداد.
زیرساخت‌های فرسوده اروپا و بی‌عملی سیاسی
به گزارش مؤسسه مطالعات استراتژیک، زیرساخت‌های حیاتی اروپا به‌طور مناسب نگهداری نشده و سامانه‌های امنیتی قدیمی دارند که به‌راحتی قابل نفوذ است. دلیل اصلی این وضعیت، کمبود سرمایه‌گذاری کافی از سوی دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی است.
وجود بوروکراسی سنگین نیز مانعی دیگر است؛ زیرا قوانین نگهداری از زیرساخت‌هایی که از مرزهای ملی عبور می‌کنند، مانند خطوط راه‌آهن و خطوط لوله سوخت، در کشورهای مختلف یکسان نیست.
این گزارش افزود امتناع بسیاری از دولت‌های اروپایی از متهم کردن مستقیم روسیه، احتمالاً کرملین و دیگر بازیگران مانند چین و ایران را در ادامه حملات جسورتر کرده است. این کشورها از «اقدام قاطع و پذیرفتن مسئولیت» توسط دولت‌های اروپا طفره رفته‌اند، چراکه بیم آن را دارند که روابط پرتنش با روسیه به رویارویی آشکار نظامی بینجامد.
کاهش نسبی حملات؛ اما انگیزه‌های سیاسی پابرجا
بنابر یافته‌های گزارش، تعداد حملات هیبریدی عمده و تأییدشده در شش‌ماهه نخست سال جاری تقریباً یک‌سوم کل حملات در سال ۲۰۲۴ بوده است — سالی که اوج حملات محسوب می‌شد. این نشان می‌دهد که سرعت حملات تا حدی کاهش یافته است. با این حال، بسیاری از خرابکاری‌ها هنوز تأیید رسمی نشده‌اند و همچنین این احتمال وجود دارد که روسیه آگاهانه سرعت حملات را کاهش داده تا در آغاز ریاست‌جمهوری «دونالد ترامپ» در ژانویه، او را علیه خود تحریک نکند.
———————-
* لارا جیکس، خبرنگار نیویورک تایمز مستقر در رم، بر پوشش مناقشات و دیپلماسی تمرکز دارد، به ویژه درباره جنگ‌ها و تسلیحات در اوکراین و خاورمیانه. او بیش از ۳۰ سال سابقه روزنامه‌نگاری دارد.