* نیروهای اسرائیلی در ۲۳ ژوئن ۲۰۲۵ به طور غیرقانونی به زندان اوین در تهران حمله کردند، بدون اینکه هیچ هدف نظامی مشخصی وجود داشته باشد. این حمله منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها غیرنظامی از جمله زندانیان، اعضای خانواده‌های آنها و کارکنان زندان شدند.
* این حملات، که در ساعات ملاقات زندانیان انجام شد، به چندین ساختمان، از جمله در مناطقی از زندان که گفته می‌شود بسیاری از فعالان و مخالفان در آن نگهداری می‌شوند، آسیب قابل توجهی وارد کرد.
* نقض قوانین جنگ توسط نیروهای اسرائیلی و ایرانی در طول ۱۲ روز درگیری بین ۱۳ تا ۲۵ ژوئن باید به طور کامل بررسی شود و مسئولان جنایات جنگی پاسخگو باشند.
(بیروت) - دیده‌بان حقوق بشر امروز اعلام کرد که حملات هوایی اسرائیل به مجتمع زندان اوین ایران در تهران در ۲۳ ژوئن ۲۰۲۵، غیرقانونی و بی‌هدف و جنایت جنگی آشکار بود. طبق بیانیه‌های رسمی ایران، این حملات به چندین ساختمان در سراسر مجتمع اصابت کرد و حداقل ۸۰ نفر، از جمله زندانیان، اعضای خانواده‌های آنها و کارکنان زندان را در غیاب هرگونه هدف نظامی آشکار، کشت.
اعتقاد بر این است که در زمان حمله، بیش از ۱۵۰۰ زندانی در زندان اوین نگهداری می‌شدند، از جمله بسیاری از فعالان و مخالفان که توسط دولت ایران با نقض حقوق خود بازداشت شده بودند. این حملات، در طول ساعات ملاقات، به سالن ملاقات، آشپزخانه مرکزی، درمانگاه و بخش‌هایی که زندانیان در آنها نگهداری می‌شدند، از جمله زندانیان سیاسی، آسیب قابل توجهی وارد کرد.
مایکل پیج، معاون مدیر خاورمیانه دیده‌بان حقوق بشر، گفت: «حملات اسرائیل به زندان اوین در ۲۳ ژوئن، بدون هیچ هدف نظامی آشکاری، منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها غیرنظامی شد که نقض قوانین جنگ است و جنایت جنگی آشکار محسوب می‌شود.» «حمله اسرائیل جان زندانیان اوین را که بسیاری از آنها به ناحق بازداشت شده بودند، در معرض خطر جدی قرار داد.»
بین ۲۴ ژوئن و ۲۹ ژوئیه، دیده‌بان حقوق بشر با ۲۲ نفر در مورد این حمله مصاحبه کرد، از جمله بستگان قربانیان و زندانیان، زندانیان سابق اوین و دیگران که اطلاعات گسترده‌ای در مورد این زندان داشتند. دیده‌بان حقوق بشر به ترتیب در ۲ و ۷ ژوئیه به مقامات ایرانی و اسرائیلی نامه نوشت و به دنبال اطلاعات بود، اما پاسخی دریافت نکرد.
دیده‌بان حقوق بشر همچنین ویدیوها و عکس‌های حملات اسرائیل را که توسط رسانه‌ها و رسانه‌های اجتماعی منتشر شده بود، و همچنین مطالبی که مستقیماً با محققان به اشتراک گذاشته شده بود، و تصاویر ماهواره‌ای از قبل و بعد از حملات را تجزیه و تحلیل و تأیید کرد. دیده‌بان حقوق بشر نتوانست از محل بازدید کند، زیرا ایران اجازه دسترسی به سازمان‌های مستقل حقوق بشر را نمی‌دهد.
تحقیقات در مورد حمله ۲۳ ژوئن به زندان اوین بخشی از تحقیقات گسترده‌تر دیده‌بان حقوق بشر در مورد خصومت‌های ۱۳ تا ۲۵ ژوئن بین اسرائیل و ایران، از جمله حملات موشکی بالستیک ایران به مناطق پرجمعیت اسرائیل است.
نیروهای اسرائیلی در ۲۳ ژوئن، بین ساعت ۱۱:۱۷ صبح تا ۱۲:۱۸ ظهر، به زندان اوین، یک مجموعه ۴۳ هکتاری در منطقه ۱ تهران، حمله کردند. هیچ هشدار قبلی داده نشده است. تصاویر ماهواره‌ای، ویدیوها و روایت‌های شاهدان نشان می‌دهد که حملات به ساختمان‌هایی که صدها متر از هم فاصله داشتند، آسیب رسانده‌اند.
این حملات ورودی اصلی جنوبی زندان و ورودی دیگری در شمال را ویران کرد. ساختمان اطلاعات ملاقات، مجاور ورودی اصلی، کاملاً ویران شد. اعضای خانواده زندانیان و زندانیان سابق گفتند که بسیاری از خانواده‌ها به ساختمان ملاقات مراجعه می‌کنند، از جمله برای تحویل لباس و دارو. این حملات همچنین به سالن ملاقات، یک مجتمع قضایی که محل اقامت معاونان دادستان است، اصابت کرد و چندین ساختمان را در محوطه مرکزی زندان، جایی که کلینیک پزشکی و چندین بند زندان در آن قرار دارد، به طور قابل توجهی آسیب دید یا تخریب کرد.
دو زندانی سیاسی در بند ۴ مرکزی زندان، ابوالفضل قدیانی و مهدی محمودیان، در روایتی که در دسترس عموم قرار دارد، «صداهای انفجارهای مکرر» را در ظهر در نزدیکی بند خود توصیف کردند. آنها شاهد سوختن درمانگاه و تخریب انبار غذا و لوازم بهداشتی بودند. آنها گفتند تا ساعت ۲ بعد از ظهر، زندانیان ۱۵ تا ۲۰ جسد از جمله اجساد سایر زندانیان، پرسنل درمانگاه، کارگران انبار، نگهبانان و مسئولان بند ۲۰۹، بازداشتگاهی که توسط وزارت اطلاعات اداره می‌شود و مخالفان به طور معمول در آنجا بازداشت می‌شوند، را از زیر آوار بیرون آورده‌اند.
دکتر سعیده مکارم، که داوطلب درمانگاه بود، در اینستاگرام خود نوشت که پس از حملات، زندانیان او را از زیر آوار نجات دادند. او متعاقباً تحت عمل جراحی بزرگی از جمله پیوند دست قرار گرفت. رسانه‌های دولتی گزارش دادند که یک پزشک نیز در درمانگاه کشته شده است.
این حملات به ساختمان‌ها و وسایل نقلیه خارج از بخش‌های شمالی مجتمع زندان آسیب رساند و باعث کشته و زخمی شدن ساکنان، از جمله مهرانگیز ایمن‌پور، هنرمند ۶۱ ساله، شد. رسانه‌های داخلی گزارش دادند که علی اصغر پازوکی، تاجر ۶۹ ساله، در خارج از محوطه کشته شد.
دیده‌بان حقوق بشر متوجه آسیب‌هایی در بخش‌هایی از زندان که برای نگهداری متهمان به جرایم امنیت ملی، از جمله فعالان و مخالفان، استفاده می‌شد، یا در مجاورت آنها، شد. این بخش‌ها شامل بندهای ۴ و ۸، بندهای ۲۰۹، ۲۴۰، ۲۴۱، ۲الف و بند زنان بود. بخش اصلی قرنطینه که زندانیان تراجنسیتی در آن نگهداری می‌شدند نیز آسیب دیده است. مقامات ایرانی در مورد وضعیت یا محل نگهداری بسیاری از زندانیان این بخش‌ها گزارشی ارائه نکرده‌اند، که این امر به منزله ناپدید شدن اجباری و نقض قوانین بین‌المللی حقوق بشر است.
طبق قوانین بین‌المللی بشردوستانه، که به عنوان قوانین جنگ نیز شناخته می‌شود، زندان‌ها اشیاء غیرنظامی فرض می‌شوند. تحقیقات دیده‌بان حقوق بشر هیچ مدرکی دال بر وجود هیچ هدف نظامی در مجتمع زندان اوین در زمان حملات اسرائیل پیدا نکرد. هیچ یک از منابع مصاحبه‌شده، از جمله زندانیان تازه آزاد شده، اعضای خانواده و وکلایی که بارها به زندان رفته‌اند، نگفتند که از وجود هرگونه پرسنل نظامی، سلاح یا مواد ایرانی در داخل مجتمع مطلع بوده‌اند.
بیانیه‌های وزرای اسرائیلی بلافاصله پس از حمله، هیچ ادعایی مبنی بر وجود اهداف نظامی در داخل مجتمع زندان نکرد، اما این حملات را به عنوان بخشی از حملات اسرائیل به نهادهای سرکوبگر ایران مطرح کرد. اسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، بلافاصله پس از حمله نوشت که اسرائیل به دلیل عملکرد زندان اوین به عنوان “آژانس سرکوب دولتی” به آن حمله کرده است. پست گیدئون ساعر، وزیر امور خارجه، در X نشان داد که زندان اوین در تلافی حملات ایران به غیرنظامیان در اسرائیل مورد حمله قرار گرفته است.
چند ساعت پس از حملات، ارتش اسرائیل این حمله را تأیید کرد و سخنگوی ارتش، بدون ارائه مدرک یا جزئیات، ادعا کرد که ایران «عملیات اطلاعاتی علیه کشور اسرائیل، از جمله عملیات ضد جاسوسی» را در زندان انجام داده است. سخنگوی ارتش اسرائیل همان روز در مصاحبه‌ای رسانه‌ای همین ادعاها را تکرار کرد. بیانیه نیروهای دفاعی اسرائیل، اظهارات قبلی دولت مبنی بر اینکه زندان اوین «نماد ظلم به مردم ایران» است را تکرار کرد.
قوانین جنگ قابل اجرا در درگیری مسلحانه بین‌المللی بین اسرائیل و ایران، حملاتی را که غیرنظامیان و اشیاء غیرنظامی را هدف قرار می‌دهند، حملاتی را که بین غیرنظامیان و رزمندگان تبعیض قائل نمی‌شوند، یا حملاتی را که انتظار می‌رود به غیرنظامیان یا اشیاء غیرنظامی آسیبی نامتناسب با هرگونه مزیت نظامی پیش‌بینی‌شده وارد کنند، ممنوع می‌کند. حملات کورکورانه شامل حملاتی می‌شود که به یک هدف نظامی خاص هدایت نمی‌شوند. حتی اگر برخی از افراد در زندان اوین پرسنل نظامی ایران بودند، این حمله گسترده به طور غیرقانونی نامتناسب می‌بود.
قوانین جدی نقض جنگ که توسط افراد با نیت مجرمانه ـــ یعنی عمدی یا بی‌پروا ـــ انجام می‌شود، جنایات جنگی است. دولت‌ها موظفند در مورد جنایات جنگی ادعایی توسط نیروهای خود یا در خاک خود تحقیق کنند و مسئولان آن را به طور مناسب تحت پیگرد قانونی قرار دهند. هم اسرائیل و هم ایران سابقه‌ی مصونیت از مجازات و عدم تمایل به تحقیق مطابق با قوانین بین‌المللی را دارند، چه رسد به پیگرد قانونی جنایات جنگی احتمالی توسط نیروهای خود. همه دولت‌ها موظفند تا حد امکان با یکدیگر همکاری کنند تا تحقیقات و پیگرد قانونی مناسب جنایات جنگی ادعایی را تسهیل کنند.
مایکل پیج گفت: «حمله غیرقانونی اسرائیل به زندان اوین، پیامدهای مصونیت طولانی مدت از مجازات برای نقض جدی قوانین جنگ را برجسته می‌کند. بدتر از همه، نیروهای اسرائیلی زندانیانی را که قبلاً قربانی سرکوب وحشیانه مقامات ایرانی بودند، در معرض خطر جدی قرار دادند.»
متن کامل گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر: