رهبران اروپایی روز شنبه از برنامه رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، برای دیدار با رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، با هدف پایان دادن به جنگ اوکراین استقبال کردند، اما هم‌زمان بر لزوم حفظ فشار بر مسکو و دفاع از منافع امنیتی اوکراین و اروپا تأکید نمودند.
ترامپ قصد دارد روز جمعه با پوتین در آلاسکا دیدار کند و گفته است که طرف‌ها، از جمله رئیس‌جمهور اوکراین ولودیمیر زلنسکی، به توافقی نزدیک شده‌اند که می‌تواند به جنگ سه‌ونیم‌ساله پایان دهد.
به گزارش خبرگزارای رویترز، یک مقام کاخ سفید اعلام کرد که رئیس‌جمهور آمریکا آمادگی برگزاری نشست سه‌جانبه با پوتین و زلنسکی را دارد، اما فعلاً بر اساس درخواست پوتین، برنامه‌ریزی‌ها برای دیداری دوجانبه در جریان است. مقامات روسیه و اوکراین هنوز درباره احتمال برگزاری نشست سه‌جانبه اظهارنظری نکرده‌اند.
جزئیات توافق احتمالی اعلام نشده، اما ترامپ گفته است این توافق شامل «نوعی مبادله سرزمینی به نفع هر دو طرف» خواهد بود. چنین توافقی ممکن است اوکراین را مجبور به واگذاری بخش‌های مهمی از سرزمین خود کند؛ امری که زلنسکی و متحدان اروپایی‌اش می‌گویند تنها موجب تشویق بیشتر روسیه به تهاجم خواهد شد.
روز شنبه، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، جی‌دی ونس، با وزیر خارجه بریتانیا دیوید لَمی و نمایندگان اوکراین و متحدان اروپایی در عمارت دولتی «چِوِنینگ هاوس» در جنوب‌شرقی لندن دیدار کرد تا درباره تلاش ترامپ برای دستیابی به صلح گفت‌وگو کنند.
در بیانیه مشترک رهبران فرانسه، ایتالیا، آلمان، لهستان، بریتانیا، فنلاند و رئیس کمیسیون اروپا، ضمن استقبال از تلاش‌های ترامپ، بر لزوم تداوم حمایت از اوکراین و حفظ فشار بر روسیه تأکید شد.
در این بیانیه آمده است: «ما بر این باور مشترک هستیم که راه‌حل دیپلماتیک باید منافع حیاتی امنیتی اوکراین و اروپا را حفظ کند.»
«ما توافق داریم که این منافع حیاتی شامل تضمین‌های امنیتی قوی و قابل اتکایی است که به اوکراین امکان دهد به‌طور مؤثر از حاکمیت و تمامیت ارضی خود دفاع کند.» همچنین افزوده شده است: «مسیر صلح در اوکراین نمی‌تواند بدون اوکراین تعیین شود.»
رهبران تأکید کردند که «به اصل تغییرناپذیری مرزهای بین‌المللی با توسل به زور پایبند هستند» و افزودند: «خط تماس کنونی باید نقطه آغاز مذاکرات باشد.» آنان تصریح کردند که مذاکرات تنها در چارچوب آتش‌بس یا کاهش درگیری‌ها می‌تواند انجام شود.
«خط مقدم مرز نیست»
آندری یرماک، رئیس دفتر زلنسکی که در مذاکرات با رهبران اروپایی و مقامات آمریکایی شرکت داشت، گفت اوکراین از رویکرد سازنده آنان قدردان است.
او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «آتش‌بس ضروری است – اما خط مقدم یک مرز نیست.» یرماک بار دیگر بر موضع کی‌یف مبنی بر رد هرگونه امتیاز سرزمینی به روسیه تأکید کرد.
او همچنین از ونس بابت «احترام به همه دیدگاه‌ها» و تلاش برای دستیابی به «صلحی قابل اعتماد» تشکر کرد.
یک مقام اروپایی گفت که نمایندگان اروپا یک پیشنهاد متقابل ارائه کرده‌اند، اما جزئیات آن را فاش نکرد.
روزنامه «وال استریت ژورنال» گزارش داد که این پیشنهاد متقابل شامل این شرط است که آتش‌بس باید پیش از هر اقدام دیگری برقرار شود و هرگونه مبادله سرزمینی باید متقابل بوده و همراه با تضمین‌های امنیتی محکم باشد.
این روزنامه به نقل از یک مذاکره‌کننده اروپایی نوشت: «شما نمی‌توانید روندی را با واگذاری سرزمین در میانه جنگ آغاز کنید.»
یک مقام آمریکایی گفت که نشست‌های چندساعته در چِوِنینگ «پیشرفت قابل توجهی در راستای هدف رئیس‌جمهور ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین، پیش از دیدار او و پوتین در آلاسکا» داشته است.
کاخ سفید درباره پیشنهاد متقابل اروپایی‌ها اظهار نظری نکرد.
سخنگوی دفتر نخست‌وزیری بریتانیا گفت که کی‌یر استارمر و امانوئل مکرون تلفنی گفت‌وگو کرده و متعهد به یافتن «صلحی عادلانه و پایدار» در اوکراین و «حمایت بی‌قیدوشرط» از زلنسکی شدند، در حالی که از تلاش‌های ترامپ برای پایان دادن به جنگ استقبال کردند.
رگبار تماس‌ها
مشخص نبود که در نشست چِوِنینگ چه مواردی مورد توافق قرار گرفته است، اما زلنسکی این نشست را سازنده خواند. او در پیام شبانه خود به مردم اوکراین گفت: «مسیر صلح برای اوکراین باید با هم و فقط با هم، همراه با اوکراین، تعیین شود؛ این اصل کلیدی است.»
مکرون نیز بر لزوم نقش‌آفرینی اوکراین در هرگونه مذاکرات تأکید کرد. او پس از تماس با زلنسکی، صدر اعظم آلمان فریدریش مرتس و استارمر در X نوشت: «آینده اوکراین نمی‌تواند بدون اوکراینی‌ها، که بیش از سه سال برای آزادی و امنیت خود جنگیده‌اند، تعیین شود. اروپایی‌ها نیز ناگزیر بخشی از راه‌حل خواهند بود، زیرا امنیت خودشان نیز در خطر است.»
زلنسکی در روزهای اخیر تماس‌های متعددی با متحدان اوکراین داشته است؛ این تماس‌ها پس از آن صورت گرفت که استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ، روز چهارشنبه به مسکو رفت و به گفته ترامپ، «پیشرفت چشمگیری» حاصل شد.
اوکراین و اتحادیه اروپا با پیشنهادهایی که به نظرشان امتیازدهی بیش از حد به پوتین است مخالفت کرده‌اند. نیروهای روسیه در فوریه ۲۰۲۲ به اوکراین حمله کردند و مسکو این جنگ را با توجیه «تهدیدات امنیتی ناشی از گرایش اوکراین به غرب» آغاز کرد.
کی‌یف و متحدان غربی‌اش این حمله را تلاشی امپریالیستی برای تصرف سرزمین می‌دانند.
مسکو مدعی مالکیت چهار استان اوکراین – لوهانسک، دونتسک، زاپوریژیا و خِرسون – و همچنین شبه‌جزیره کریمه است که در سال ۲۰۱۴ ضمیمه روسیه شد.
تردید درباره اجرای توافق
نیروهای روسیه بر همه مناطق چهار استان تسلط کامل ندارند و مسکو خواستار عقب‌نشینی نیروهای اوکراینی از بخش‌هایی است که همچنان در کنترل کی‌یف قرار دارد.
اوکراین می‌گوید نیروهایش همچنان در بخشی کوچک از استان کُرسک روسیه حضور دارند؛ حضوری که یک سال پیش با هدف کسب اهرم فشار در مذاکرات آغاز شد. روسیه گفته بود که در آوریل این نیروها را بیرون رانده است.
تاتیانا استانُوایا، پژوهشگر ارشد مرکز روسیه-اوراسیا کارنگی، گفت این تلاش صلح نخستین تلاش «کمابیش واقع‌بینانه» برای توقف جنگ است، اما نسبت به امکان اجرای توافقات تردید دارد.
او افزود: «تقریباً هیچ شکی نیست که تعهدات جدید می‌تواند برای اوکراین فاجعه‌بار باشد.»
در امتداد جبهه‌ای به طول بیش از هزار کیلومتر در شرق و جنوب اوکراین، درگیری‌های شدید جریان دارد و نیروهای روسیه حدود یک‌پنجم خاک این کشور را در اختیار دارند.
به گفته تحلیلگران نظامی اوکراینی، نیروهای روس در شرق این کشور به آهستگی پیشروی می‌کنند، اما حمله تابستانی‌شان تاکنون به موفقیت بزرگ و قاطعی منجر نشده است.
مردم اوکراین همچنان مقاوم مانده‌اند.
اولسیا پتریتسکا، ۵۱ ساله، در حالی که به صدها پرچم کوچک اوکراین در میدان مرکزی کی‌یف – یادبود سربازان کشته‌شده – اشاره می‌کرد، به رویترز گفت: «هیچ سربازی حاضر نخواهد شد سرزمین را واگذار کند یا نیروها را از خاک اوکراین خارج نماید.»