اورلین بریدن / نیویورک تایمز / ۲۶ ژوئن ۲۰۲۵
رافائل گروسی، رئیس دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل متحد، روز پنجشنبه در رادیو فرانسه گفت که سانتریفیوژهای کارخانه غنی‌سازی اورانیوم فردو در ایران پس از حمله ایالات متحده با بمب‌های سنگرشکن به این سایت، «دیگر عملیاتی نیستند».
بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دیده‌بان، از زمان حملات نتوانسته‌اند به سایت‌های هسته‌ای دسترسی پیدا کنند.
آقای گروسی در مصاحبه‌ای با رادیو بین‌المللی فرانسه گفت که اگرچه ارزیابی خسارت ناشی از حملات تنها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای دشوار است، با توجه به قدرت بمب‌های پرتاب شده به فردو و ویژگی‌های فنی این نیروگاه، «ما از قبل می‌دانیم که این سانتریفیوژها دیگر عملیاتی نیستند.»
او گفت سانتریفیوژها ـــ ماشین‌های غول‌پیکری که با سرعت مافوق صوت برای غنی‌سازی اورانیوم می‌چرخند ـــ به دقت بالایی نیاز دارند و در برابر ارتعاشات شدید آسیب‌پذیر هستند. آقای گروسی گفت: «هیچ راه فراری از آسیب فیزیکی قابل توجه وجود نداشت. بنابراین می‌توانیم به یک نتیجه‌گیری فنی نسبتاً دقیق برسیم.»
با این حال، او گفت که «بیش از حد» خواهد بود که ادعا کنیم برنامه هسته‌ای ایران پس از بمباران اسرائیل و آمریکا «از بین رفته» است. آقای گروسی خاطرنشان کرد که همه سایت‌های هسته‌ای ایران مورد حمله قرار نگرفته‌اند و گفت مقامات ایرانی به او گفته‌اند که «اقدامات حفاظتی» را برای اورانیومی که قبلاً غنی‌سازی کرده‌اند، انجام خواهند داد.
با این حال، او گفت که برنامه هسته‌ای قطعاً «آسیب عظیمی» دیده است، اما از بیان اینکه برنامه هسته‌ای ایران تا چه حد به عقب رانده شده است، خودداری کرد.
آقای گروسی با تکرار اظهارات رئیس جمهور ترامپ در اجلاس ناتو در هلند در این هفته، گفت: «شاید دهه‌ها، بسته به نوع فعالیت یا هدف».
او افزود: «درست است که با این ظرفیت‌های کاهش‌یافته، ادامه‌ی روند قبلی برای ایران بسیار دشوارتر خواهد بود.»
اظهارات آقای گروسی، مدیر کل آژانس اتمی، در بحبوحه‌ی پرسش‌هایی در مورد اثربخشی حملات ایالات متحده به سایت‌های هسته‌ای ایران مطرح شد.
آقای ترامپ اصرار دارد که بمباران، سایت فوردو را «نابود» کرده است، موضعی که برخی در دولت او پس از افشای یک گزارش اطلاعاتی طبقه‌بندی‌شده و اولیه‌ی ایالات متحده که نشان می‌داد این حمله تنها چند ماه برنامه‌ی هسته‌ای ایران را به عقب انداخته است، همچنان از آن دفاع می‌کنند. جان راتکلیف، مدیر سیا، بعداً گفت که این حملات «به شدت به برنامه‌ی هسته‌ای ایران آسیب رسانده است».
روز پنجشنبه، پیت هگست، وزیر دفاع، و ژنرال دن کین، رئیس ستاد مشترک ارتش، جزئیات بیشتری در مورد برنامه‌ریزی و اجرای حملات ایالات متحده ارائه دادند. اما آنها هیچ ارزیابی جدیدی از خسارات وارده به سایت‌ها یا وضعیت برنامه‌ی هسته‌ای ایران ارائه نکردند.
یکی از اهداف اصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای در ایران و سایر کشورها، از جمله کشورهایی که پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را امضا کرده‌اند، است. اما روابط این نهاد با ایران حتی قبل از حمله اسرائیل به این کشور در ۱۳ ژوئن در پایین‌ترین سطح خود قرار داشت.
بازرسان سازمان ملل در طول جنگ در ایران باقی ماندند، اما در بحبوحه درگیری‌ها نتوانستند به سایت‌های هسته‌ای دسترسی پیدا کنند. و مشخص نبود که اکنون که آتش‌بس برقرار شده است، چه زمانی یا حتی آیا به آنها اجازه داده می‌شود که دوباره این کار را انجام دهند یا خیر.
روز پنجشنبه، شورای نگهبان ایران، که حق وتو در مورد قوانین کشور را دارد، لایحه‌ای را که توسط مجلس تصویب شده بود، تایید کرد. این مصوبه همکاری ایران با نهاد نظارتی سازمان ملل را به حالت تعلیق در می‌آورد و بازرسان آن را از کشور خارج می‌کند.
اما سرنوشت قانون جدید ـــ که عملاً مانع نظارت جامعه بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران می‌شود ـــ هنوز مشخص نیست.
تصمیم برای تصویب این قانون بر عهده مسعود پزشکیان، رئیس جمهور میانه‌رو ایران است که با وعده‌های انتخاباتی برای تعامل با غرب انتخاب شد و علناً تمایل خود را برای بازگشت به میز مذاکره نشان داده است.
آقای گروسی در مصاحبه خاطرنشان کرد که ایران به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای «مجبور به داشتن یک سیستم بازرسی است». او از مقامات ایرانی خواست که «به طور یکجانبه» بازرسی‌ها را رد نکنند، «زیرا در غیر این صورت در آستانه یک بحران بزرگ دیگر قرار خواهیم گرفت.»
آقای گروسی با تاکید بر این که همکاری ایران با دیده‌بان سازمان ملل قبل از جنگ «محدود» بوده است، گفت که با وزیر امور خارجه ایران تماس گرفته تا در مورد بازگشت احتمالی بازرسان آژانس به سایت‌های هسته‌ای ایران صحبت کند، اما هنوز پاسخی دریافت نکرده است.