فرانسوا مورفی / خبرگزاری رویترز
اسرائیل حملاتی را به تأسیسات هسته‌ای ایران انجام داده و ادعا کرده است که تهران به دستیابی به سلاح هسته‌ای نزدیک شده است.
در زیر خلاصه‌ای از آنچه در این مورد می‌دانیم آمده است:
اسرائیل چگونه حمله خود را توضیح داد؟
نیروهای دفاعی اسرائیل در بیانیه‌ای در روز جمعه، زمانی که این حملات آغاز شد، اعلام کردند که برای اولین بار طرح مخفی و رو به رشد ایران برای توسعه سلاح هسته‌ای که می‌تواند اسرائیل را تهدید کند، افشا کرده‌اند.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر، سال‌هاست که اتهامات مشابهی را مطرح می‌کند، حتی یک بار در سال ۲۰۱۲ کارتونی از یک بمب را در سازمان ملل متحد ارائه داد. با این حال، اسرائیل مدرکی ارائه نکرده است که نشان دهد ایران به اندازه‌ای که اکنون ادعا می‌کند، به سلاح هسته‌ای نزدیک شده است.
سازمان دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل متحد(آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) که بازرسی‌هایی را در ایران انجام می‌دهد، گفته است که اگرچه نمی‌تواند تضمین کند که برنامه هسته‌ای ایران کاملاً صلح‌آمیز است، اما «هیچ نشانه معتبری» از یک برنامه فعال و هماهنگ برای ساخت سلاح نیز ندارد.
چگونه به اینجا رسیدیم؟
با تضعیف تدریجی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران با قدرت‌های بزرگ، تهران برنامه هسته‌ای خود را گسترش و تسریع کرد و در نتیجه، زمان مورد نیاز برای ساخت بمب هسته‌ای در صورت تصمیم به این کار را کاهش داد – هرچند ایران منکر چنین هدفی است.
توافق ۲۰۱۵ محدودیت‌های شدیدی را بر فعالیت‌های اتمی ایران در ازای لغو تحریم‌ها اعمال کرد. این توافق، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران را کاهش داد و تنها مقدار کمی اورانیوم غنی‌شده تا ۳.۶۷ درصد خلوص برای آن باقی گذاشت که با خلوص تقریباً ۹۰ درصد که برای ساخت سلاح هسته‌ای مناسب است، فاصله زیادی دارد.
ایالات متحده در آن زمان اعلام کرد که هدف اصلی افزایش زمان مورد نیاز ایران برای تولید مواد شکافت‌پذیر کافی برای ساخت بمب هسته‌ای ـــ بزرگترین مانع در یک برنامه تسلیحاتی ـــ به حداقل یک سال است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در سال ۲۰۱۸، در دوره اول ریاست جمهوری خود، ایالات متحده را از این توافق خارج کرد و تحریم‌هایی را علیه تهران اعمال کرد که فروش نفت این کشور را کاهش داد و اقتصاد آن را تحت تأثیر قرار داد. در سال ۲۰۱۹، ایران شروع به نقض محدودیت‌های فعالیت‌های هسته‌ای خود کرد و سپس بسیار فراتر از آنها عمل کرد.
در ادامه ایران تمام محدودیت‌های کلیدی توافق، از جمله در مورد محل، نوع دستگاه‌ها و اینکه تا چه سطحی می‌تواند اورانیوم را غنی‌سازی کند و چه مقدار مواد می‌تواند جمع‌آوری کند، را نقض کرد.
بر اساس آخرین گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ذخایر اورانیوم غنی‌شده این کشور که طبق توافق سال ۲۰۱۵ به ۲۰۲.۸ کیلوگرم محدود شده بود، در ماه مه ۹.۲ تن تخمین زده شد.
ایران تا کجا پیش رفته است؟
وضعیت دقیق تأسیسات و مواد هسته‌ای مختلف ایران از زمان حملات اسرائیل مشخص نیست.
طبق معیار نظری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حداقل تا زمان حملات اسرائیل، ایران اورانیوم را تا ۶۰ درصد خلوص غنی‌سازی می‌کرد و در آن سطح، در صورت غنی‌سازی بیشتر، مواد کافی برای ساخت ۹ سلاح هسته‌ای در اختیار داشت.
این بدان معناست که به اصطلاح «زمان گریز» ایران ـــ زمانی که برای تولید اورانیوم کافی در سطح تسلیحاتی برای یک بمب هسته‌ای نیاز دارد ـــ نزدیک به صفر بوده است؛ تحلیلگران می‌گویند احتمالاً چند روز یا کمی بیشتر از یک هفته.
ایران سه تأسیسات غنی‌سازی فعال داشت: یک کارخانه روی زمین و یک کارخانه بزرگتر زیرزمینی در مجتمع نطنز و دیگری که در داخل کوهی در فردو دفن شده بود.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده است که به نظر می‌رسد فقط فردو از آسیب حملات اسرائيل در امان مانده است. رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفته است که کارخانه روی زمین تخریب شده و سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم کارخانه زیرزمینی نطنز احتمالاً به شدت آسیب دیده یا از بین رفته است.
این امر حداقل تا حدودی زمان گریز ایران را طولانی‌تر کرده است، زیرا اگر سانتریفیوژی فعال باشد، تعداد بسیار کمتری از آنها فعال هستند. وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده آن نیز نامشخص است.
ایران چقدر سریع می‌تواند به سمت بمب حرکت کند؟
گذشته از غنی‌سازی اورانیوم، این سوال مطرح است که اگر ایران تصمیم به ساخت بمب بگیرد، چقدر طول می‌کشد تا بقیه اجزای سلاح هسته‌ای را تولید و احتمالاً آن را به اندازه‌ای کوچک کند که بتوان آن را در یک سامانه پرتاب مانند موشک بالستیک قرار داد. تخمین این موضوع بسیار دشوارتر است زیرا روشن نیست که ایران در این زمینه چقدر دانش فنی دارد.
تخمین‌ها در مورد مدت زمان لازم برای تسلیحاتی شدن توسط ایران عموماً بین ماه‌ها تا حدود یک سال متغیر است.
گروسی روز سه‌شنبه در پاسخ به این سوال که ایران چقدر طول می‌کشد تا یک بمب تولید کند، به سی‌ان‌ان گفت: “مطمئناً برای فردا نبود... فکر نمی‌کنم مسئله سال‌ها باشد.”
و آیا ایران این کار را می‌کرد؟
سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی معتقدند که ایران یک برنامه هماهنگ تسلیحات هسته‌ای داشت که در سال ۲۰۰۳ آن را متوقف کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش سال ۲۰۱۵ خود دریافت که ایران روی جنبه‌هایی از تسلیحاتی شدن کار می‌کرد و برخی از کارها تا اواخر سال ۲۰۰۹ ادامه داشت. گروسی این ماه گفت که آخرین یافته‌های آن هنوز هم به طور کلی با این موضوع مطابقت دارد.
ایران داشتن برنامه تسلیحات هسته‌ای را انکار می‌کند، اگرچه علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، گفته است که اگر ایران چنین تصمیمی بگیرد، «رهبران جهان نمی‌توانند مانع ما شوند».
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده است که نگرانی‌هایی در مورد اظهارات مقامات ارشد سابق در مورد توانایی ایران در ساخت بمب دارد.
دیپلمات‌ها گفتند که این اظهارات شامل مصاحبه تلویزیونی علی اکبر صالحی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران، است که در آن تولید سلاح هسته‌ای را به ساخت ماشین تشبیه کرد و گفت که ایران می‌داند چگونه تمام قطعات مورد نیاز را بسازد.
در نتیجه توقف اجرای بخش‌هایی از توافق ۲۰۱۵ توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیگر نمی‌تواند به طور کامل بر تولید و موجودی سانتریفیوژهای ایران نظارت داشته باشد و دیگر نمی‌تواند بازرسی‌های سرزده انجام دهد. این موضوع باعث گمانه‌زنی‌هایی درباره امکان راه‌اندازی یک سایت غنی‌سازی مخفی توسط ایران شده است، اما هیچ نشانه محکمی در این مورد وجود ندارد.