باراک راوید / آکسیوس
پیشنهاد هسته‌ای آمریکا به ایران، اجازه غنی‌سازی اورانیوم را می‌دهد
بر اساس اطلاعاتی که آکسیوس به‌دست آورده، پیشنهاد توافق هسته‌ای که آمریکا روز شنبه به ایران ارائه داده، اجازه غنی‌سازی محدود و سطح پایین اورانیوم در خاک ایران را برای مدت‌زمانی که بعداً تعیین خواهد شد، فراهم می‌کند. این موضوع با اظهارات علنی مقامات عالی‌رتبه آمریکایی در تضاد است.
چرا اهمیت دارد: استیو ویتکاف، نماینده ویژه کاخ سفید، و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، به‌طور علنی اعلام کرده‌اند که ایالات متحده به هیچ‌وجه اجازه غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران را نخواهد داد و خواهان برچیدن کامل تأسیسات هسته‌ای این کشور است. اما پیشنهاد محرمانه‌ای که اکنون فاش شده، انعطاف‌پذیری بسیار بیشتری را در هر دو زمینه نشان می‌دهد.
جزئيات جالب: ایران همواره اعلام کرده که هیچ توافقی را که غنی‌سازی برای اهداف غیرنظامی را ممنوع کند، امضا نخواهد کرد — این خط قرمزی است که با موضع علنی آمریکا ناسازگار است.
اما طبق توصیف دو منبع مطلع مستقیم از این پیشنهاد — که یکی از آن‌ها جزئیات آن را به‌صورت بند به بند در اختیار آکسیوس قرار داده — پیشنهاد آمریکا راهی شفاف‌تر برای رسیدن به توافق ارائه می‌دهد.
با ارائه این پیشنهاد، دولت ترامپ خطر برانگیختن واکنش منفی متحدانش در کنگره و اسرائیل را به جان خریده است. دولت بنیامین نتانیاهو و ده‌ها سناتور جمهوری‌خواه دولت را تحت فشار گذاشته‌اند تا خطوط قرمز مربوط به «غنی‌سازی صفر» و «برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران» حفظ شود.
واکنش کاخ سفید: کاخ سفید هیچ‌یک از جزئیات پیشنهادی که در گزارش آکسیوس آمده را تکذیب نکرد.
کارولین لویت، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ به‌صراحت اعلام کرده که ایران هرگز نباید به بمب هسته‌ای دست یابد. نماینده ویژه، آقای ویتکاف، پیشنهادی دقیق و قابل قبول به رژیم ایران ارائه داده و به نفع آنان است که آن را بپذیرند. به‌احترام روند جاری مذاکرات، دولت از اظهارنظر در مورد جزئیات این پیشنهاد در رسانه‌ها خودداری می‌کند.»
تجزیه و تحلیل پیشنهاد: پیشنهادی که ویتکاف روز شنبه ارائه داد شامل «ایده‌های اولیه‌ای» برای بحث در دور بعدی مذاکرات است.
بر اساس این پیشنهاد:
● ایران اجازه نخواهد داشت هیچ تأسیسات جدیدی برای غنی‌سازی احداث کند و باید زیرساخت‌های حیاتی مربوط به تبدیل و فرآوری اورانیوم را برچیند.
● همچنین ایران باید تحقیق و توسعه جدید در زمینه سانتریفیوژها را متوقف کند.
جزئیات بیشتر: مطابق با این پیشنهاد، توافق هسته‌ای جدید بر ایجاد یک «کنسرسیوم منطقه‌ای غنی‌سازی» متمرکز خواهد بود که شرایط زیر را داراست:
● ایران مجاز نخواهد بود ظرفیت‌های غنی‌سازی داخلی فراتر از آنچه برای اهداف غیرنظامی ضروری است، توسعه دهد.
● پس از امضای توافق، ایران باید به‌طور موقت غلظت غنی‌سازی خود را به ۳٪ کاهش دهد؛ مدت این دوره در جریان مذاکرات تعیین خواهد شد.
● تأسیسات زیرزمینی غنی‌سازی ایران باید برای مدتی که طرفین توافق می‌کنند «غیرفعال» شوند.
● فعالیت‌های غنی‌سازی در تأسیسات سطح‌زمین ایران نیز به‌طور موقت به سطحی محدود خواهد شد که برای سوخت راکتورهای هسته‌ای مطابق با دستورالعمل‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کافی است.
● همچنین، توافق‌نامه یک «سامانه نیرومند نظارت و راستی‌آزمایی» ایجاد خواهد کرد، از جمله تصویب فوری پروتکل الحاقی آژانس.
● رفع تحریم‌ها تنها پس از آن صورت خواهد گرفت که ایران «تعهد واقعی» خود را به رضایت ایالات متحده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان دهد.
موضع ایران: اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز دوشنبه اعلام کرد که ایالات متحده تاکنون تضمین‌های کافی درباره زمان و نحوه رفع تحریم‌ها ارائه نکرده است.
بقایی گفت تهران همچنان در حال بررسی پیشنهاد آمریکا است و در برابر ادعای واشنگتن مبنی بر اینکه پیشنهاد ارائه‌شده «برای ایران قابل قبول» است، واکنش نشان داد.
نقطه تنش: پیشنهاد جدید آمریکا به‌احتمال زیاد باعث نگرانی نتانیاهو و مشاورانش خواهد شد، کسانی که همواره از همتایان آمریکایی خود خواسته‌اند که تنها سخت‌گیرانه‌ترین توافق ممکن با ایران را بپذیرند.
طبق گزارش آکسیوس، ترامپ به نتانیاهو هشدار داده است که از هرگونه اقدامی که به مذاکرات آسیب بزند، خودداری کند.
نتانیاهو خواستار اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران است و در حال آماده‌سازی برای حمله سریع در صورت شکست مذاکرات بوده است.
مقامات آمریکایی نگران‌اند که او حتی بدون کسب موافقت رسمی از ترامپ، دست به اقدام بزند.
نگاهی به گذشته: پیشنهاد فعلی آمریکا در بسیاری از جنبه‌های کلیدی، مشابه توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران است، هرچند تفاوت‌هایی نیز دارد. ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق دوران اوباما خارج شد.
گام بعدی: انتظار می‌رود دور ششم مذاکرات هسته‌ای طی روزهای آینده برنامه‌ریزی شود.