نماینده ویژه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سوریه اعلام کرد ایالات متحده با برنامه‌ی رهبری جدید سوریه برای جذب هزاران پیکارجوی سابق خارجیِ به ارتش ملی این کشور موافقت کرده، مشروط بر آنکه این اقدام به‌صورت شفاف انجام شود.
سه مقام وزارت دفاع سوریه گفتند که طبق این برنامه، حدود ۳۵۰۰ نیروی خارجی – عمدتاً از اقلیت اویغور چین و کشورهای همجوار – به واحدی تازه‌تأسیس از ارتش سوریه به نام «لشکر ۸۴» خواهند پیوست؛ واحدی که نیروهای سوری نیز در آن حضور خواهند داشت.
خبرنگار رویترز در دمشق از «توماس باراک»، سفیر آمریکا در ترکیه و نماینده ویژه تازه‌منصوب ترامپ در امور سوریه، پرسید آیا واشنگتن با جذب این پیکارجویان خارجی در ارتش سوریه موافق است یا نه. او پاسخ داد: «می‌توان گفت نوعی تفاهم وجود دارد، البته با شفافیت.»
وی افزود، بهتر است این افراد – که بسیاری از آن‌ها «وفاداری زیادی» به دولت جدید سوریه دارند – در قالب یک پروژه‌ی حکومتی جذب شوند تا آنکه طرد گردند.
سرنوشت نیروهای خارجی که در جریان جنگ ۱۳ ساله سوریه به گروه جهادی «هیات تحریر الشام» پیوسته بودند، همواره یکی از حساس‌ترین موانع در مسیر عادی‌سازی روابط دمشق با غرب به‌شمار می‌رفت؛ به‌ویژه پس از آنکه هیات تحریر الشام، که پیش‌تر شاخه‌ای از القاعده محسوب می‌شد، سال گذشته بشار اسد را ساقط کرد و قدرت را در دست گرفت.
تا اوایل ماه مه، آمریکا خواهان آن بود که رهبری جدید سوریه به‌طور کلی نیروهای خارجی را از ساختارهای امنیتی کنار بگذارد.
اما از زمانی که ترامپ در ماه گذشته از خاورمیانه دیدار کرد، رویکرد واشنگتن به سوریه دستخوش تغییرات عمده شده است. رئیس‌جمهور آمریکا در سفرش تحریم‌های دوران اسد علیه سوریه را لغو کرد، در ریاض با احمد شرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه دیدار نمود، و «توماس باراک» – یکی از دوستان نزدیک خود – را به‌عنوان نماینده ویژه در امور سوریه منصوب کرد.
دو منبع نزدیک به وزارت دفاع سوریه به رویترز گفتند که شرع و حلقه‌ی اطراف او در گفتگو با طرف‌های غربی استدلال کرده‌اند که جذب نیروهای خارجی در ارتش خطر امنیتی کمتری دارد نسبت به آنکه رها شوند و به دام القاعده یا داعش بیفتند.
وزارت خارجه آمریکا و سخنگوی دولت سوریه به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
نگرانی‌های چین
هزاران تبعه‌ی خارجی سنی‌مذهب در سال‌های آغازین جنگ داخلی سوریه برای مبارزه با بشار اسد – که از سوی شبه‌نظامیان شیعه مورد حمایت ایران پشتیبانی می‌شد – به صفوف شورشیان پیوستند.
برخی از این پیکارجویان گروه‌های مستقلی تشکیل دادند و برخی دیگر به گروه‌های شناخته‌شده‌ای چون «داعش» ملحق شدند؛ گروهی که مدتی در بخش‌هایی از سوریه و عراق خلافت خودخوانده‌ای اعلام کرد تا آنکه با دخالت نیروهای مختلف تحت حمایت آمریکا و ایران شکست خورد.
نیروهای خارجی حاضر در هیات تحریر الشام به‌عنوان جنگجویانی وفادار، منظم و با تجربه شهرت یافتند و هسته‌ی اصلی یگان‌های موسوم به «یگان‌های انتحاری» را تشکیل دادند. آنان از سال ۲۰۱۶، پس از جدایی هیات تحریر الشام از القاعده، علیه داعش و همچنین دیگر شاخه‌های القاعده جنگیدند.
پیکارجویان اویغور از چین و آسیای مرکزی عمدتاً عضو «حزب اسلامی ترکستان» (TIP) بودند؛ گروهی که از سوی پکن به‌عنوان سازمانی تروریستی شناخته می‌شود. یک مقام سوری و یک دیپلمات خارجی گفتند که چین خواهان کاهش نفوذ این گروه در سوریه شده است.
سخنگوی وزارت خارجه چین در واکنش گفت: «چین امیدوار است سوریه در پاسخ به نگرانی‌های جامعه بین‌المللی با تمام اشکال تروریسم و افراط‌گرایی مقابله کند.»
عثمان بوغرا، مسئول سیاسی «حزب اسلامی ترکستان»، در بیانیه‌ای مکتوب به رویترز اعلام کرد که این گروه به‌طور رسمی منحل شده و در ارتش سوریه ادغام گردیده است.
او افزود: «در حال حاضر، این گروه کاملاً تحت نظارت وزارت دفاع فعالیت می‌کند، از سیاست‌های ملی تبعیت می‌نماید و هیچ ارتباطی با نهادها یا گروه‌های خارجی ندارد.»
در ماه دسامبر، انتصاب چند پیکارجوی خارجی که از رهبران ارشد هیات تحریر الشام بودند به سمت‌های بالای نظامی، باعث نگرانی گسترده دولت‌های غربی شد و تردیدهایی را درباره جهت‌گیری رهبری اسلام‌گرای جدید سوریه برانگیخت.
تقاضا برای لغو این انتصابات و اخراج نیروهای خارجی عادی، تا هفته‌ای که دیدار تاریخی ترامپ با احمد شرع انجام شد، یکی از نقاط اصلی اختلاف میان دمشق و غرب بود.
الشرع گفته است که ممکن است به نیروهای خارجی و خانواده‌های آنان به دلیل نقشی که در سرنگونی اسد ایفا کرده‌اند، تابعیت سوری اعطا شود.
عباس شریفه، کارشناس گروه‌های جهادی مستقر در دمشق، گفت نیروهایی که به ارتش پیوسته‌اند «وفاداری خود را به رهبری سوریه نشان داده‌اند» و از نظر فکری نیز «غربال شده‌اند.»
او افزود: «اگر این افراد را رها کنید، ممکن است طعمه داعش یا دیگر گروه‌های تندرو شوند.»
تیمور ازهری و سلیمان الخالدی / رویترز / ۲ ژوئن ۲۰۲۵