فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، روز سه‌شنبه شدیدترین انتقاد خود از اسرائیل تا به امروز را مطرح کرد و حملات گسترده هوایی به غزه را اقدامی خواند که دیگر توجیه‌پذیر به‌عنوان مبارزه با حماس نیست و «دیگر قابل درک نمی‌باشد».
این پیام که در جریان یک نشست خبری در فنلاند بیان شد، بازتابی از تغییر گسترده‌تر در افکار عمومی آلمان و همچنین افزایش تمایل مقامات ارشد آلمانی به انتقاد از رفتار اسرائیل از زمان حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ توسط حماس است.
در همین راستا، یوهان وادفول، وزیر خارجه مرتس نیز انتقاداتی مشابه مطرح کرد و اعضای حزب سوسیال‌دموکرات آلمان — شریک کوچکتر در ائتلاف دولتی — خواستار توقف صادرات سلاح به اسرائیل شدند، با این هشدار که در غیر این صورت آلمان ممکن است در جنایات جنگی شریک شناخته شود.
هرچند این چرخش لحن به معنای گسست کامل روابط نیست، اما تغییر قابل‌توجهی محسوب می‌شود؛ به‌ویژه در کشوری که رهبری آن سیاست «مسئولیت ویژه» در قبال اسرائیل — موسوم به Staatsräson — را در پی میراث هولوکاست نازی‌ها دنبال می‌کند.
آلمان همراه با ایالات متحده از حامیان سرسخت اسرائیل بوده، اما سخنان اخیر مرتس در حالی بیان شده که اتحادیه اروپا در حال بازنگری در سیاست خود در قبال اسرائیل است و بریتانیا، فرانسه و کانادا نیز اسرائیل را در مورد غزه به «اقدامات مشخص» تهدید کرده‌اند.
مرتس در تورکو، فنلاند گفت: «حملات نظامی گسترده اسرائیل در نوار غزه دیگر برای من هیچ منطقی ندارد. اینکه چگونه این اقدامات به هدف مقابله با تروریسم خدمت می‌کند ... از این منظر، من نگاه بسیار، بسیار انتقادی به این موضوع دارم.»
وی افزود: «من هم از کسانی نبودم که ابتدا چنین سخنانی را گفتند ... اما به نظرم رسید و همچنان می‌رسد که زمان آن فرا رسیده است که به‌طور علنی بگویم آنچه اکنون در حال رخ دادن است، دیگر قابل درک نیست.»
این اظهارات به‌ویژه از آن جهت قابل‌توجه است که مرتس در جریان رقابت‌های انتخاباتی ماه فوریه، با وعده میزبانی از بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در خاک آلمان — علی‌رغم صدور حکم بازداشت از سوی دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) — پیروز شد.
در دفتر صدراعظم نیز تصویری از ساحل «زیکیم» آویزان است، مکانی که نیروهای حماس در جریان حمله سال ۲۰۲۳ با قایق وارد آن شدند؛ حمله‌ای که به کشته شدن حدود ۱۲۰۰ نفر انجامید.
مرتس قصد دارد در این هفته با نتانیاهو گفت‌وگو کند؛ در شرایطی که حملات اخیر به غزه ده‌ها کشته بر جا گذاشته و جمعیت دو میلیونی آن در آستانه قحطی قرار گرفته است. او به سوالی درباره صادرات تسلیحات آلمان به اسرائیل پاسخ نداد و یک مقام دولتی در یک نشست خبری اعلام کرد که این موضوع به شورای امنیت ملی تحت ریاست مرتس مربوط می‌شود.
رون پروسر، سفیر اسرائیل در برلین، روز سه‌شنبه نگرانی‌های آلمان را تأیید کرد اما هیچ تعهدی نداد. او به شبکه ZDF گفت: «زمانی که فریدریش مرتس چنین انتقادی از اسرائیل مطرح می‌کند، ما با دقت گوش می‌دهیم؛ چرا که او دوست ماست.»
فشار از پایین؟
سخنان مرتس بر بستری از مخالفت‌های رو به افزایش با اقدامات اسرائیل مطرح شده است. نظرسنجی مؤسسه «سیوی» که این هفته در روزنامه *تاگس‌اشپیگل* منتشر شد نشان می‌دهد که ۵۱٪ آلمانی‌ها مخالف صادرات سلاح به اسرائیل هستند.
به‌طور گسترده‌تر، در حالی که ۶۰٪ از اسرائیلی‌ها نظر مثبت یا بسیار مثبتی نسبت به آلمان دارند، تنها ۳۶٪ از مردم آلمان دیدگاه مثبتی نسبت به اسرائیل دارند و ۳۸٪ نیز دیدگاهی منفی دارند؛ طبق نظرسنجی بنیاد برتلزمان در ماه مه.
این تغییر قابل‌توجهی نسبت به آخرین نظرسنجی در سال ۲۰۲۱ است که در آن ۴۶٪ آلمانی‌ها نظر مثبتی نسبت به اسرائیل داشتند. تنها یک‌چهارم آلمانی‌ها احساس مسئولیت ویژه‌ای نسبت به اسرائیل دارند، در حالی که ۶۴٪ از اسرائیلی‌ها بر این باورند که آلمان مسئولیت ویژه‌ای نسبت به اسرائیل دارد.
در یکی دیگر از انتقادات آشکار به اسرائیل، فلیکس کلاین، کمیسر دولت آلمان در امور یهودی‌ستیزی، این هفته خواستار گفت‌وگویی درباره موضع برلین نسبت به اسرائیل شد و گفت حمایت آلمان پس از هولوکاست، نمی‌تواند توجیه‌کننده هر اقدامی از سوی اسرائیل باشد.
موشه زیمِرمان، مورخ اسرائیلی، گفت افکار عمومی در آلمان نسبت به اسرائیل به همان شکلی واکنش نشان داده که در دیگر کشورها رخ داده است.
او افزود: «تفاوت در نخبگان سیاسی است – نخبگان سیاسی همچنان تحت تأثیر درسی یک‌بعدی از جنگ جهانی دوم قرار دارند: “یهودیان قربانیان ما در جنگ جهانی دوم بودند، بنابراین باید در هر شرایطی و بدون توجه به اقداماتشان، از یهودیان حمایت کنیم.”»
«شما این را در واکنش وزیر خارجه جدید، وادفول، احساس می‌کنید و همچنین به‌طور غیرمستقیم در این واقعیت که مرتس دیگر وعده دعوت از نتانیاهو را تکرار نکرد. این وضعیت بی‌سابقه‌ای است که فشار از پایین، نخبگان سیاسی را به بازنگری واداشته است.»
سارا مارش، ماتیاس ویلیامز و توماس اسکریت
خبرگزاری رویترز / ۲۷ مه ۲۰۲۵