پشا ماجد / رویترز / ۸ مه ۲۰۲۵
در آستانه سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به ریاض در هفته آینده، دو منبع مطلع به خبرگزاری رویترز گفتند که ایالات متحده دیگر عادی‌سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل را به عنوان شرط پیشرفت در مذاکرات همکاری هسته‌ای غیرنظامی مطرح نمی‌کند.
کنار گذاشتن این شرط می‌تواند یک امتیاز بزرگ از سوی واشنگتن محسوب شود. در دوران جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، مذاکرات هسته‌ای بخشی از یک توافق گسترده‌تر آمریکا-عربستان بود که به عادی‌سازی روابط با اسرائیل و همچنین هدف ریاض برای دستیابی به یک پیمان دفاعی با واشنگتن گره خورده بود.
عربستان سعودی بارها اعلام کرده که بدون تشکیل یک دولت فلسطینی، اسرائیل را به رسمیت نخواهد شناخت. این موضع، تلاش‌های دولت بایدن برای گسترش «توافق‌های ابراهیم» که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ امضا شده بود را با مشکل مواجه کرد.
بر اساس این توافق‌ها، امارات متحده عربی، بحرین و مراکش روابط خود با اسرائیل را عادی کردند. پیشرفت‌ها در راستای به رسمیت شناختن اسرائیل توسط عربستان به دلیل خشم کشورهای عربی از جنگ غزه متوقف شده است. مذاکرات هسته‌ای نیز به دلیل نگرانی‌های واشنگتن درباره گسترش سلاح‌های هسته‌ای با مشکل مواجه شده بود.
در نشانه‌ای از یک رویکرد جدید، کریس رایت، وزیر انرژی آمریکا، در سفر خود به عربستان در آوریل اعلام کرد که دو کشور در مسیر دستیابی به یک توافق هسته‌ای غیرنظامی قرار دارند.
جیمز هیوئیت، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، در پاسخ به درخواست رویترز برای اظهار نظر گفت: «وقتی چیزی برای اعلام داشته باشیم، رئیس‌جمهور آن را اعلام خواهد کرد. هر گزارش دیگری در این زمینه صرفاً حدس‌وگمان است.»
دفتر رسانه‌ای دولت عربستان سعودی بلافاصله به درخواست رویترز برای اظهار نظر پاسخ نداد.
یکی از منابع گفت که حتی بدون شرط عادی‌سازی روابط با اسرائیل و با وجود جداسازی این موضوع از پیمان دفاعی گسترده‌تر، هنوز توافق نهایی در دسترس نیست.
یکی از نقاط اختلاف، بخش ۱۲۳ قانون انرژی اتمی آمریکاست که همکاری با کشورهای دیگر در توسعه توانایی‌های هسته‌ای غیرنظامی را مجاز می‌کند، اما معیارهایی برای جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای، از جمله محدودیت در غنی‌سازی اورانیوم، تعیین می‌کند.
عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان، گفته است که این کشور به دنبال غنی‌سازی اورانیوم و فروش محصولات آن است.
یکی از منابع گفت که عربستان هنوز تمایلی به امضای توافق موسوم به «۱۲۳» ندارد، چرا که این توافق غنی‌سازی یا پردازش پلوتونیوم تولیدشده در رآکتورها را ممنوع می‌کند – دو مسیری که می‌توانند به ساخت سلاح هسته‌ای منجر شوند.
وزیر انرژی آمریکا پیشتر به رویترز گفته بود که توافق ۱۲۳ پیش‌نیاز هرگونه توافقی است.
با این حال، رایت گفته است که راه‌های مختلفی برای ساختاردهی به یک توافق به منظور تحقق اهداف هر دو کشور وجود دارد.
همان منبع گفت که یکی از راه‌حل‌های مورد بحث، یک توافق «جعبه سیاه» است که در آن فقط پرسنل آمریکایی به تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در خاک عربستان دسترسی خواهند داشت.
فروش نفت بیشتر
ریاض به دنبال ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای است تا اقتصاد خود را از وابستگی به نفت دور کند. انرژی هسته‌ای همچنین می‌تواند به این کشور کمک کند تا بشکه‌های بیشتری از نفت خام را برای صادرات آزاد کند.
پیش از این، طرفداران کنترل تسلیحات نسبت به برنامه هسته‌ای عربستان ابراز نگرانی کرده‌اند، چرا که محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم واقعی این کشور، گفته است که در صورت دستیابی رقیب منطقه‌ای آن، ایران، به سلاح هسته‌ای، عربستان نیز به سرعت به دنبال توسعه چنین سلاح‌هایی خواهد رفت.
آمریکا و ایران در حال حاضر در مورد برنامه هسته‌ای تهران در حال مذاکره هستند. واشنگتن و متحدان غربی آن معتقدند که این برنامه با هدف تولید سلاح هسته‌ای پیش می‌رود، در حالی که ایران اصرار دارد که این برنامه صرفاً برای اهداف غیرنظامی است.
جی دی ونس، معاون رئیس جمهور ایالات متحده، روز چهارشنبه مذاکرات با ایران را “تاکنون، بسیار خوب” توصیف کرد و گفت که توافقی حاصل خواهد شد که ایران را دوباره به اقتصاد جهانی بازگرداند و در عین حال از دستیابی آن به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند.
منابع به رویترز گفته‌اند که عربستان و آمریکا قرار است در جریان سفر ترامپ در هفته آینده درباره چندین توافق اقتصادی بزرگ بحث کنند. آمریکا آماده است یک بسته تسلیحاتی به ارزش بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار به عربستان پیشنهاد دهد.
ترامپ گفته است که ریاض باید بسته سرمایه‌گذاری برنامه‌ریزی‌شده در آمریکا را از ۶۰۰ میلیارد دلار به یک تریلیون دلار افزایش دهد.
این سفر، دومین سفر خارجی ترامپ پس از بازگشت به قدرت در ژانویه است. او پیش از این برای شرکت در مراسم تشییع پاپ به رم سفر کرده بود. در دوره اول ریاست‌جمهوری او، یک سفر پرزرق‌وبرق به عربستان اولین مقصد خارجی او بود.
ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود روابط نزدیکی با کشورهای خلیج فارس از جمله عربستان سعودی برقرار کرد.
عربستان پس از خروج ترامپ از قدرت، دو میلیارد دلار در شرکتی که توسط جرد کوشنر، داماد و دستیار سابق ترامپ، تأسیس شده بود، سرمایه‌گذاری کرد و برنامه‌هایی برای ساخت دو برج ترامپ در جده و ریاض وجود دارد.