مقامات ارمنستان و آذربایجان روز پنج‌شنبه اعلام کردند که بر سر متن توافق‌نامه صلحی که به نزدیک به چهار دهه درگیری بین این دو کشور در قفقاز جنوبی پایان می‌دهد، به توافق رسیده‌اند. این پیشرفت ناگهانی در روند صلحی حاصل شده که همواره با وقفه‌ها و تنش‌های جدی همراه بوده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، وزارت خارجه ارمنستان روز پنج‌شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که متن پیش‌نویس توافق‌نامه صلح با آذربایجان از طرف ارمنستان نهایی شده است. «توافق‌نامه صلح آماده امضا است. جمهوری ارمنستان آماده است تا با جمهوری آذربایجان درباره تاریخ و محل امضای این توافق‌نامه مشورت کند.»
در بیانیه‌ای جداگانه، وزارت خارجه آذربایجان نیز اظهار داشت: «ما با رضایت اعلام می‌کنیم که مذاکرات درباره متن پیش‌نویس “توافق‌نامه صلح و برقراری روابط بین دولتی بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان” به پایان رسیده است.»
با این حال، زمان امضای این توافق هنوز نامشخص است، زیرا آذربایجان امضای آن را مشروط به اصلاح قانون اساسی ارمنستان کرده است. آذربایجان می‌گوید که قانون اساسی کنونی ارمنستان به طور ضمنی ادعاهایی بر سرزمین‌های آذربایجان دارد.
ارمنستان این ادعا را رد می‌کند، اما نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر این کشور، در ماه‌های اخیر بارها تأکید کرده است که سند بنیادین کشورش نیاز به تغییر دارد و خواستار برگزاری یک همه‌پرسی برای انجام این اصلاحات شده است. تاکنون، هیچ تاریخی برای این همه‌پرسی تعیین نشده است.
خبرگزاری دولتی روسیه «تاس» به نقل از پاشینیان گزارش داد که این توافق‌نامه از استقرار نیروهای نظامی کشورهای ثالث در مرز ارمنستان و آذربایجان جلوگیری خواهد کرد.
این بند احتمالاً شامل مأموریت نظارتی غیرنظامی اتحادیه اروپا، که باکو از آن انتقاد کرده، و همچنین نیروهای مرزبانی روسیه که در بخش‌هایی از مرزهای ارمنستان مستقر هستند، خواهد شد.
درگیری‌های اواخر دهه ۱۹۸۰ منجر به اخراج گسترده صدها هزار آذری مسلمان از ارمنستان و همچنین ارمنی‌های مسیحی از آذربایجان شد.
گفت‌وگوهای صلح پس از آن آغاز شد که آذربایجان در سپتامبر ۲۰۲۳ قره‌باغ را با استفاده از نیروی نظامی بازپس گرفت، رویدادی که باعث شد تقریباً تمامی ۱۰۰ هزار ارمنی این منطقه به ارمنستان فرار کنند. بیشتر آنان اکنون به عنوان پناهنده در ارمنستان زندگی می‌کنند.
هر دو کشور اعلام کرده بودند که خواهان امضای معاهده‌ای برای پایان دادن به این درگیری طولانی‌مدت هستند، اما روند پیشرفت کند بوده و روابط دو کشور همچنان پرتنش باقی مانده است.
مرز مشترک ۱۰۰۰ کیلومتری (۶۲۱ مایلی) میان این دو کشور همچنان بسته و به شدت نظامی‌سازی شده است.