احسان پناه‌بر/ اعتماد
میانجی‌ها از پیشرفت در مذاکرات آتش‌بس می‌گویند
به گزارش رویترز، میانجی‌های بین‌المللی روز پنجشنبه دور جدیدی از گفت‌وگوها را با هدف توقف جنگ اسراییل و حماس در غزه و تضمین آزادی تعداد زیادی از اسرای اسراییلی آغاز کردند و روز جمعه نیز آن را پی گرفتند. دیپلمات‌های امریکایی شرکت‌کننده در این دور از مذاکرات در گفت‌وگو با رویترز مدعی شدند، توافق بالقوه بهترین امید برای پایان دادن به درگیری‌های منطقه‌ای است که روز به روز بر شدت آن افزوده می‌شود.
به گفته مقامات بهداشتی غزه، در حالی که شمار تلفات فلسطینی‌ها در جنگ بیش از ۱۰ ماهه از مرز ۴۰ هزار نفر گذشته است، ایالات متحده، قطر و مصر با هیات اسراییلی در دوحه قطر ملاقات کردند. حماس که مستقیما در این دور مذاکرات شرکت نکرده است، اسراییل را متهم می‌کند که خواسته‌های جدیدی را به پیشنهاد پیشین مورد حمایت امریکا و سازمان ملل و مورد قبول حماس افزوده است.
در همین حال، جان کربی، سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید این مذاکرات را گامی مهم خواند و گفت: این مذاکرات روز جمعه نیز برگزار می‌شود و قابلیت تمدید نیز دارد. او گفت که با توجه به پیچیدگی توافق و اینکه مذاکره‌کنندگان بر اجرای آن تمرکز کرده‌اند، کار زیادی باقی مانده، اما امیدوار است نتایج قابل قبولی به دست آید.
در همین رابطه، اکسیوس به نقل از مقامات امریکایی گزارش داد در روز پنجشنبه در اولین روز از آخرین دور مذاکرات درباره توافق آتش‌بس و تبادل اسرا در غزه، پیشرفت‌هایی حاصل شد. میانجی‌های قطری، مصری، امریکایی و مذاکره‌کنندگان اسراییلی تصمیم گرفتند که مذاکرات را برای یک روز دیگر ادامه بدهند و این مذاکرات در روز جمعه نیز ادامه یافت. نشست سران در دوحه در حالی برگزار می‌شود که میانجی‌ها گفتند ممکن است این جلسات در روزهای آینده تمدید شود و مقامات اسراییلی هشدار داده‌اند که این «آخرین فرصت» برای دستیابی به توافق است.
این نشست در سایه تنش‌های شدید منطقه‌ای برگزار می‌شود، چراکه ایران و حزب‌الله وعده داده‌اند به خونخواهی از ترور شخصیت‌های مقاومت به دست اسراییل، علیه این رژیم اقدام قاطع انجام بدهند. دولت بایدن معتقد است توافق آتش‌بس و تبادل اسرا برای کاهش تنش در خاورمیانه و جلوگیری از جنگ منطقه‌ای کلیدی است.
ناظران معتقدند آتش‌بس در غزه به احتمال زیاد تنش‌ها را در سراسر منطقه کاهش خواهد داد. دیپلمات‌ها امیدوارند ایران و حزب‌الله لبنان را متقاعد کنند از پاسخ چشم‌پوشی کنند. در همین رابطه، واشنگتن‌پست به نقل از منبعی نزدیک به حزب‌الله نوشت این جنبش عملیات خونخواهی از اسراییل را در جریان مذاکرات قطر انجام نخواهد داد تا در روند مذاکرات و توافق محتمل آن خللی وارد نشود.
جان کربی نیز می‌گوید ایران خود را برای پاسخ نظامی آماده کرده و ممکن است به زودی بدون هیچ اخطاری حمله کند. او همچنین گفت تهدیدات ایران را باید جدی گرفت. میانجی‌های میان اسراییل و حماس ماه‌ها تلاش کرده‌اند طرحی سه مرحله‌ای را طراحی کنند که در آن حماس تعداد زیادی اسیر اسراییلی را در ازای آتش‌بس پایدار، عقب‌نشینی نیروهای اسراییلی از غزه و آزادی فلسطینی‌های زندانی در بند اسراییل آزاد کند.
به گزارش آسوشیتدپرس، یک مقام امریکایی در جریان مذاکرات روز پنجشنبه در دوحه این گفت‌وگو را سازنده خواند. هر دو طرف با اصول کلی این طرح موافقت کرده‌اند. این طرح پیشنهادی را جو بایدن، رییس‌جمهور در ۳۱ مه ارائه کرد، اما حماس خواستار اصلاحاتی در آن شد و اسراییل بندهایی را به آن افزود. همین امر باعث شد هر یک از طرفین طرف دیگر را به طرح خواسته‌های جدیدی متهم کند.
حماس آخرین خواسته‌های اسراییل را رد کرده است. این خواسته‌ها شامل حضور نظامی پایدار در امتداد مرز با مصر و کنترل گذرگاه فیلادلفی و کریدور نتزاریم است که غزه را به دو نیم می‌کند، علاوه بر این تحت تعقیب و بازرسی قرار دادن فلسطینی‌هایی که به خانه‌های خود در شمال بازمی‌گردند و نابود کردن ادعای سازمان حماس و رزمندگان آن موجب مخالفت حماس با این طرح شده است.
اسامه حمدان، سخنگوی حماس به آسوشیتدپرس گفت که این گروه فقط به بحث در مورد اجرای پیشنهاد بایدن علاقه دارد و نه مذاکره بیشتر بر سر محتوای آن. یک مقام فلسطینی که مذاکرات را از نزدیک دنبال می‌کند نیز به وال استریت ژورنال گفت که حماس در مذاکرات روز پنجشنبه شرکت نکرد، اما مقامات ارشد آنکه مقیم قطر هستند، آماده هستند تا در مورد هرگونه پیشنهاد میانجی‌ها، همان‌طور که در دورهای گذشته انجام داده‌اند، مذاکره کنند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل درخواست‌های جدید اسراییل را از شروط آتش‌بس برداشته است، اگرچه او بارها در مورد دوام آتش‌بس پرسش‌هایی را مطرح کرده و مدعی است که اسراییل به «پیروزی کامل» علیه حماس و آزادی همه اسرا متعهد است. اختلافی که به ادعای ناظران بعید است به راحتی حل شود مرتبط است به انتقال از مرحله اول آتش‌بس به مرحله پیش از آن. در این مرحله، اسرای زن و سایر اسرای آسیب‌پذیر آزاد می‌شوند و در مرحله دوم سربازان اسیر اسراییلی آزاد و آتش‌بس دائمی برقرار می‌شود. حماس نگران است که اسراییل پس از آزادی اولین دسته از اسرایش، جنگ را از سر بگیرد. اسراییل نیز مدعی است که حماس مذاکرات برای آزادی اسرای باقیمانده را برای مدت نامحدود به تعویق بیندازد.
به گزارش وال استریت ژورنال، اسامه حمدان اسنادی را ارایه کرد که نشان می‌دهد حماس با پیشنهاد ایالات متحده موافقت کرده است که بر اساس آن مذاکرات در مورد دوره انتقال به مرحله دوم، تا روز شانزدهم مرحله اول آغاز و تا هفته پنجم به پایان برسد. اخیرا حماس به آنچه خواسته جدید اسراییل برای حفظ حضور نظامی در امتداد مرز غزه و کنترل گذرگاه فیلادلفی در مرز مصر و جاده نتزاریم که شمال و جنوب غزه را به دو نیم می‌کند، اعتراض کرده است.
اسراییل می‌گوید برای جلوگیری از قاچاق سلاح به حضور در امتداد مرز فیلادلفی نیاز دارد. همچنین جاده نتزاریم را برای بازرسی فلسطینی‌هایی را که به شمال غزه بازمی‌گردند، ساخته است. حماس نگران است پس از آتش‌بس، این حضور نظامی ادعایی اسراییل بهانه برای کنترل و اشغال غزه باشد.
بر اساس اسنادی که به دست آسوشیتدپرس رسیده و مقامات درگیر در مذاکرات نیز این اختلاف‌ها را تایید کرده‌اند، حماس خواستار عقب‌نشینی کامل نظامی اسراییل شده است. این خواسته بخشی از نسخه‌های قبلی پیشنهاد آتش‌بس نیز بود. ودانت پاتل، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا روز پنجشنبه گفت: این خواسته حماس در چارچوب گسترده‌تر توافقی که بایدن در ماه مه مطرح کرد، به‌طور کلی پذیرفته شده است. او همچنین گفت: این دور از مذاکرات احتمالا دامنه‌دار باشد و به دو روز ختم نشود. ناظران هشدار می‌دهند این دور از مذاکرات بسیار سرنوشت‌ساز است، چراکه منطقه به انبار باروتی بدل شده است که در صورت شکست مذاکرات و ادامه ماجراجویی رژیم اسراییل، بحران در منطقه غیرقابل کنترل شود.
همزمان تنش‌ها در مرز لبنان به اوج خود رسیده و ناظران هشدار می‌دهند هر آن ممکن است حزب‌الله لبنان در پاسخ به ترور فواد شکر، رهبر بلندپایه نظامی این جنبش، پاسخ گسترده‌ای بدهد. حتی پیش از ترور فواد شکر، نیروهای اسراییل به‌طور مستمر در حال تشدید اقدامات نظامی خود در سراسر خاک لبنان بوده‌اند و عملیات آنها محدود به مناطق مرزی نبوده است. از ۷ اکتبر تاکنون بیش از ۴۰۰ تن از رزمندگان حزب‌الله در لبنان و سوریه، از سوی اسراییل به شهادت رسیده‌اند. حملات اسراییل همچنین بیش از ۱۰۰ هزار غیرنظامی را در لبنان آواره و زیرساخت‌ها و مناطق وسیعی از زمین‌های کشاورزی را در امتداد مرز جنوبی لبنان ویران کرده است.
به عقیده جوزف ظاهر، نویسنده و تحلیلگر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با وال استریت ژورنال، هدف رژیم اسراییل این است حزب‌الله را وادار کند، بر اساس قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که به جنگ سال ۲۰۰۶ اسراییل علیه لبنان پایان داد، نیروهای خود را به شمال رودخانه لیتانی منتقل کند. این در حالی است که خود اسراییل قرار نیست نیروهای خود را از مرز با لبنان به عقب براند. همین مساله به ناآرامی‌ها دامن زده است.
اخیرا سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله گفت: این اسراییلی‌ها هستند که تشدید رویارویی با لبنان و ایران را انتخاب کرده‌اند. در واقع، ترورهای هدفمند شخصیت‌های مقاومت از سوی اسراییل باعث افزایش تنش شده است. برخی ناظران هشدار می‌دهند حتی در صورت آتش‌بس در غزه، اسراییل به دنبال افزایش تنش با حزب‌الله و ایران است. با ارجاع به سخنان سیدحسن نصرالله، این امر که حزب‌الله به دنبال افزایش تنش باشد، رد شده است. با این حال نصرالله تصریح کرد که گاهی فلسطینی‌ها از ما خواسته‌اند که فشار بر اسراییل را افزایش دهیم و حملات خود را تشدید کنیم. ما همیشه وضعیت داخلی لبنان را در نظر گرفته‌ایم. رهبر حزب‌الله بارها تصریح کرده است در شرایط کنونی جلوگیری از پیروزی رژیم اسراییل با «راهبرد وحدت جبهه‌ها» هدف اصلی حزب‌الله است.
رانی بالوت، تحلیلگر جنگ از سوئد در گفت‌وگو با وال استریت ژورنال مدعی است، حزب‌الله لبنان جبهه مشترکی علیه اسراییل به راه انداخته است و این جبهه مورد حمایت ایران است. این جبهه که شامل حماس در سرزمین‌های فلسطین، انصارالله در یمن، مقاومت اسلامی در عراق و سایر گروه‌های کوچک‌تر در سوریه است، اتحادی است نه تاکتیکی، بلکه «راهبردی» که اهداف آن کاهش و حذف حضور ایالات متحده در خاورمیانه و نابودی اسراییل است.
به عقیده بالوت، حزب‌الله مجری پیشبرد راهبرد «وحدت جبهه‌ها» برای تقویت هماهنگی عملیاتی میان گروه‌های مقاومت مختلف عضو «محور مقاومت» و موقعیت‌یابی توانمندی‌های میدان نبرد برای محاصره مرزهای سرزمین‌های اشغالی در پیش‌بینی نبردهای آینده است، این در حالی است که اسراییل به دنبال تشدید تنش است.
برخی ناظران بر این باورند که اسراییل به دنبال گسترش جنگ در منطقه است. به علاوه، ظرفیت‌های نظامی حزب‌الله از زمان جنگ ۲۰۰۶ به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. البته ناظران معتقدند در شرایط اقتصادی و سیاسی فعلی لبنان، حزب‌الله به دنبال تشدید تنش نیست، ولی سعی دارد با راهبرد «وحدت جبهه‌ها» فشار را بر اسراییل حفظ کند.
به عقیده تامارا قبلاوی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در سی‌ان‌ان، پیام‌های ایران و حزب‌الله مبنی بر پاسخ سخت علیه اسراییل نیز بسیار هوشمندانه مخابره می‌شود. سیدحسن نصرالله و دیگر گروه‌های مقاومت به خوبی از مزایای «جنگ روانی» علیه اسراییلی‌ها بهره می‌برند. به عقیده قبلاوی، این امر باعث تحلیل رفتن نیرو در اسراییل می‌شود و می‌تواند بخشی از فشار «راهبرد وحدت جبهه‌ها» باشد.
از سوی دیگر، طبق گزارش وال استریت ژورنال، ۶۲ درصد از اسراییلی‌ها از حمله «تمام عیار» به لبنان حمایت می‌کنند و به نظر همگرایی در سرزمین‌های اشغالی برای تهاجم به لبنان بیشتر شده است. به عقیده جاشوا لندیس، رییس مطالعات خاورمیانه در دانشگاه اوکلاهاما و عضو غیرمقیم موسسه کوئینسی در گفت‌وگو با آسوشتیدپرس، نگرانی‌ها در مورد تشدید تنش در جبهه لبنان ناشی از ترس از این است که اسراییل ممکن است به دنبال شعله‌ور کردن اوضاع در آنجا با افزایش فشارهای بین‌المللی باشد.
علی رزق، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در ریسپانسبل استیت کرافت بر آن است به نظر می‌رسد دولت ایالات متحده نیز از کشاندن اسراییل به یک جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر بیم دارد. ایالات متحده که دارایی‌های قابل توجهی در منطقه دارد، نگران آن است که از سوی گروه‌های مقاومت هدف حمله قرار بگیرد. پس به نظر می‌رسد ایالات متحده جدی‌ترین بازیگری است که به دنبال کاهش تنش باشد.