مهدی بیک اوغلی / اعتماد
«کابینه مقدور در برابر کابینه مطلوب»؛ این ترجیع‌بندی است که دبیرکل کارگزاران سازندگی از آن استفاده می‌کند تا تصویری از چرایی و چگونگی انتخاب کابینه ارایه کند؛ کابینه‌ای که مانند هر گزینش دیگری با موافقت‌ها و مخالفت‌هایی مواجه شده و نقص‌ها و فرصت‌هایی دارد. در این میان حضور چهره‌هایی از هر ۳ جریان اصلاح‌طلب، اصولگرا و جریان میانه، نشان داد که ایده تشکیل دولت وفاق ملی، واقعیتی فراتر از یک وعده صرف است و پزشکیان اصرار دارد، این ایده را به سبک خاص خود عملیاتی کند.
رونمایی از کابینه چهاردهم اما مانند هر انتخاب دیگری بلافاصله با دامنه وسیعی از دیدگاه‌های متفاوت و بعضا متضاد روبه رو شد. بیشتر انتقادات مرتبط با نحوه انتخاب وزرای سیاسی کابینه شامل وزارتخانههای کشور و اطلاعات و سپس انتخاب احمد دنیامالی برای پست وزارت ورزش و جوانان بود. برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که حساسیت ویژه پزشکیان حول محور انتخاب چهره‌های اصلاح‌طلب برای وزارتخانههای اقتصادی بوده و رییس‌جمهور منتخب در خصوص وزرای سیاسی به گونه‌ای عمل کرده تا بتواند نهایتا هماهنگی را با حاکمیت صورت دهد. بنابراین حضور طیف‌های مختلف اصلاح‌طلب، بیشتر حول و حوش وزارتخانههای اقتصادی و بخش‌هایی چون وزارتخانههای اقتصاد، بهداشت، راه و شهرسازی، کار، جهاد کشاورزی و... دیده می‌شود و چهره‌های اصولگرا، در وزارتخانه‌هایی چون اطلاعات، کشور، ورزش و جوانان و... همچنین جریان میانه هم بیشتر در حوزه وزارتخانههای ارشاد، میراث فرهنگی و گردشگری، علوم و خارجه حضور جدی‌تری دارند.
برخی از فعالان سیاسی اما معتقدند کابینه را نباید بر اساس اسامی بلکه می‌بایست بر اساس عملکردها بررسی کرد. این دست از تحلیلگران به حضور چهره‌هایی چون عبدالله نوری و سید عطاءالله مهاجرانی در دولت نخست اصلاحات اشاره کرده و عنوان می‌کنند همین افراد که امروز از آنها ذیل عنوان دستاوردهای مهم دولت اصلاحات یاد می‌شود در زمان معرفی کابینه سید محمد خاتمی با مخالفت‌های جدی مواجه بودند اما در ادامه مشخص شد که از ظرفیت‌های قابل‌توجهی برخوردار هستند.
بنابراین برای ارزیابی عملکرد کابینه چهاردهم هم باید فرصت بیشتری در اختیار دولت پزشکیان قرار داده شود و بعد در خصوص وزن کابینه دست به ارزیابی و تحلیل زد. مخالفان اما بدون توجه به این استدلال‌ها، نفس معرفی چهره‌هایی چون اسکندر‌مومنی و دنیامالی را نشان‌دهنده دوری دولت جدید از گفتمان اولیه پزشکیان ارزیابی کرده و اقدام به نقد مکانیسم انتخاب وزرای معرفی شده کردند.
سهم زنان در میان وزرا یک صندلی است!
در شرایطی که تحلیل‌های اخیر حاکی از وجود ۲ الی ۳ زن در میان اسامی وزرای معرفی شده و حداقل یک وزیر اهل تسنن بود از این پیش‌بینی تنها حضور یک زن در میان وزرای معرفی شده تایید شد. البته حضور یک بانوی اصلاح‌طلب در لیست وزرای کابینه بازخوردهای مثبتی داشت و ویژگی‌های او مورد استقبال منتقدان قرار گرفت، هرچند تعدادی از فعالان حوزه زنان معتقد بودند با توجه به وعده حضور ۲۰ درصدی زنان در کابینه، می‌شد، تعداد بیشتری از بانوان را به عنوان وزیر پیشنهادی معرفی کرد.
در این میان یکی از ابهامات مهم در خصوص لیست ارایه شده، نسبت وزرای معرفی شده با لیستی بود که شورای راهبری پس از بررسی‌ها، بحث‌ها و تبادل نظرهای فراوان به رییس‌جمهور ارایه کرده است. بررسی‌های تحلیلی «اعتماد» اما نشان می‌دهد حدود ۶۰درصد وزرای معرفی شده، مبتنی بر مکانیسم شورای راهبری معرفی شده‌اند. افرادی چون، محمدرضا ظفرقندی، احمد میدری، غلامرضا نوری قزلجه، صالحی امیری، فرزانه صادق، ستار هاشمی، ناصر همتی، پاکنژاد، عباس صالحی و سیمایی صراف از جمله وزرای پیشنهادی هستند که کارگروه‌ها و کمیته‌ها آنها را انتخاب کرده و محصول اجماع نخبگانی هستند.
رحمت‌الله بیگدلی عضو شورای راهبری کابینه چهاردهم در همین خصوص می‌گوید: «۷ نفر از وزرا در لیست شورای راهبری نبودند.» این فعال سیاسی اصلاح‌طلب این ترکیب اسامی وزرای پیشنهادی دولت به مجلس را بالاتر از وفاق ملی و حتی ائتلاف ارزیابی کرد. از سوی دیگر از جمع ۱۹وزیر معرفی شده، ۱۴ وزیر نخستین‌بار است که نامزدی کسب کرسی وزارت را تجربه می‌کنند .
میانگین سنی کابینه چهاردهم
حضور چهره‌های جوان، یکی دیگر از وعده‌های مهم پزشکیان بود. اما میانگین سنی کابینه حول و حوش ۶۰سال است. جوان‌ترین وزرای کابینه چهاردهم، ستار هاشمی و فرزانه صادق هر دو متولد سال ۵۵ و حدودا ۴۸ساله هستند و سایر وزرای معرفی شده را متولدین دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی تشکیل می‌دهند. ۴ وزیر متولد دهه ۳۰ شامل ناصر همتی۶۷ سال، محمدرضا ظفرقندی ۶۶ سال، محمد اتابک ۶۷ سال و احمد دنیامالی ۶۴ ساله هستند.
ضمن اینکه ۱۳وزیر شامل نام‌هایی چون علی‌آبادی ۶۳ سال، سید عباس صالحی ۶۱ سال، اسماعیل خطیب ۶۳ سال، کاظمی ۵۹سال، احمد میدری ۶۱سال، حسین سیمایی‌صراف ۵۶سال، سیدرضا صالح‌امیری ۶۳سال، عباس عراقچی ۶۲ سال، امیر حسین رحیمی ۵۶سال، عزیز نصیرزاده ۶۰ سال، غلامرضا نوری قزلجه ۴۹ سال، اسکندر مومنی ۶۱ سال و عباس پاکنژاد ۵۸ سال، متولدین‌دهه ۴۰ هستند.
یکی از بخش‌های پر ابهام کابینه مرتبط با حضور اهل سنت در کابینه چهاردهم است. با توجه به عدم معرفی برخی از پست‌های کابینه مانند معاون اقتصادی، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان محیط زیست، معاون حقوقی رییس جمهور، رییس سازمان استاندارد و... باید دید آیا سهمی برای اهل تسنن در کابینه در نظر گرفته می‌شود یا اینکه رییس‌جمهور در این بخش با محدودیت‌هایی روبه رو شده است.
سهم استان‌ها از کابینه چهاردهم
«اعتماد» در روزهای گذشته با انتشار گزارش‌هایی اعلام کرد برخی استان‌های کشورمان مانند بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد در تمامی ادوار گذشته، سهمی از وزرای کابینه نداشته‌اند. یکی از نکات جالب توجه کابینه چهاردهم حضور ستار هاشمی از یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد در کابینه چهاردهم است. بنابراین یکی از خط‌های خالی در گستره جغرافیای وزرای جمهوری اسلامی پاک خواهد شد تا تنها استان بوشهر سهمی از ۳۲۱ وزیر طی سال‌های پس از انقلاب نداشته باشد.
همچنین از شهرستان قائن استان خراسان جنوبی دو وزیر (خطیب و کاظمی) در کابینه حضور خواهند داشت. ۳ نفر از وزرای معرفی شده متولد استان تهران (عراقچی، ظفرقندی و پاک نژاد) هستند و وزرای جهاد کشاورزی و دفاع هم متولد استان آذربایجان شرقی‌اند. زادگاه وزرای پیشنهادی علوم و فرهنگ هم استان خراسان رضوی است. از سوی دیگر استان همدان هم دو وزارتخانه اقتصاد و دادگستری را در اختیار دارد.
مدرک تحصیلی وزرای پیشنهادی پزشکیان
یکی دیگر از موارد مورد توجه افکار عمومی ایرانیان، بررسی سوابق تحصیلی وزرای پیشنهادی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی از وزرای کابینه مدارک خود را از دانشگاه‌های خارج از کشور دریافت کرده‌اند. ستار هاشمی دکتری هوش مصنوعی خود را از دانشگاه موناش استرالیا و دانشگاه علم و صنعت اخذ کرده، محمد اتابک وزیر پیشنهادی نفت هم کارشناسی ارشد مهندسی عمران خود را از دانشگاه میشیگان امریکا اخذ کرده است.
عباس عراقچی هم اگر چه کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه آزاد تهران به اتمام رساند اما مدرک دکتری خود را از دانشگاه کنت انگلیس گرفته است. محمدرضا ظفرقندی هم که فوق تخصص جراحی عروق و استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی تهران است، دوره فلوشیپ جراحی عروق و تروما را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی آغاز کرد که ثمره آن راه‌اندازی بخش جراحی عروق در سال ۱۳۷۴ در دانشگاه علوم پزشکی تهران شد.
در این میان، رضا صالحی‌امیری هم که به عنوان وزیر پیشنهادی میراث فرهنگی معرفی شده و سابقه ریاست در کمیته ملی المپیک را در کارنامه دارد، مقاطع کارشناسی ارشد علوم سیاسی و دکتری مدیریتی خود را در دانشگاه آزاد گذرانده است. همچنین احمد دنیامالی، نماینده مجلس هم که به عنوان وزیر پیشنهادی ورزش و جوانان معرفی شده است، تحصیلات خود را در رشته‌های معماری و شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری به اتمام رسانده است.