پنج شهروند آمریکایی ایرانی‌تبار که در ایران به گروگان گرفته شده بودند وارد فرودگاه دوحه قطر شدند. این پنح نفر در جریان یک توافق برای تبادل زندانی صبح روز دوشنبه تهران را ترک کرده بودند.
به این ترتیب توافق مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا که همزمان با انتقال پول بلوکه شده جمهوری اسلامی از کره جنوبی به قطر بود انجام گرفت.
به گزارش صدای آمریکا، پنج شهروند آمریکایی ایرانی‌تبار از ۱۹ مرداد و در پی اعلام توافقی بین آمریکا و جمهوری اسلامی از زندان به مکانی خارج از زندان منتقل شده بودند.
این توافق همچنین شامل انتقال ۶ میلیارد دلار از پول‌های مسدود شده ایران در کره جنوبی به قطر و آزادی پنج ایرانی که در آمریکا «محکوم یا متهم» شده بودند است.
پیش‌تر خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داده بود که دولت جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، مسیر مبادله زندانیان را با صدور «معافیت» کلی برای بانک‌های بین‌المللی برای انتقال ۶ میلیارد دلار پول مسدود شده ایران از کره جنوبی به قطر «بدون ترس از تحریم‌های آمریکا» هموار کرده است.
به گفته این خبرگزاری، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، اواخر هفته گذشته، یک ماه پس از آن که مقامات آمریکایی و ایرانی گفتند برای آزاد کردن زندانیان آمریکایی در ایران به یک توافق اولیه رسیده‌اند، «معافیت‌های تحریمی» را امضا کرد.
بر اساس اطلاعاتی که خبرگزاری آسوشیتدپرس دریافت کرده بود، کنگره آمریکا تا روز دوشنبه ۲۰ شهریور از تصمیم «معافیت‌های تحریمی» مطلع نشده بود.
اما به گزارش صدای آمریکا، یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به خبرهای منتشر شده درباره اعطای معافیت تحریمی از سوی وزارت امور خارجه برای انتقال پول‌های مسدود شده گفت که موضوع «معافیت تحریمی» نیست، بلکه فقط یک تاییدیه فنی برای انتقال وجهی است که قبلا اعلام شده است.
این سخنگوی وزارت خارجه گفت: «ایالات متحده اجازه داده است که برای تسهیل آزادی پنج شهروند آمریکایی بازداشت شده، انتقال وجوه بلوکه شده ایران از کره جنوبی به حساب‌های محدود شده در مؤسسات مالی در قطر انجام پذیرد به همین علت وزیر امور خارجه آمریکا هفته گذشته معافیتی را امضا کرده است که امکان اجرای این انتقال را فراهم می‌کند.»
ایران در روز ۱۹ مرداد چهار زندانی دوتابعیتی را از زندان اوین به مکان تحت کنترل دیگری منتقل کرد که گفته می‌شود در یکی از هتل‌های تهران است. نفر پنجم نیز پیش‌تر به حبس خانگی منتقل شده بود. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در همان روز گفت این اقدام، نخستین گام در فرایندی است که منجر به بازگشت این پنج نفر به آمریکا خواهد شد.
سیامک نمازی ۵۱ ساله و عماد شرقی ۵٩ ساله، هر دو بازرگان، و مراد طاهباز ۶۷ ساله، فعال محیط زیست، سه نفر از پنج دوتابعیتی آزاد شده هستند.
هویت چهارمین و پنجمین نفر اعلام نشده، اما گفته می‌شود یکی از آنها زن است.
از سوی دیگر، ایرانیانی که در آمریکا آزاد شدند مرتکب جرائم بزرگ نظیر دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران شده‌اند. صدای آمریکا پیش‌تر در گزارشی اختصاصی نام این افراد را امین حسن‌زاده، مهرداد انصاری، کامبیز عطار کاشانی، رضا سرهنگ‌پور کفرانی، و کاوه لطف‌الله افراسیابی ذکر کرده است.
کشورهای مختلف و سازمان‌های حقوق بشری می‌گویند جمهوری اسلامی با طرح اتهامات دروغین علیه شهروندان خارجی از جمله علیه فعالان محیط زیستی که در ایران بازداشت شده بودند، آنها را گروگان می‌گیرد تا از آنها برای چانه‌زنی در روابط خارجی استفاده کند.
جزئیات تبادل زندانیان و پول‌های بلوکه‌شده
دو مقام ارشد دولت جو بایدن یکشنبه شب در گفتگو با خبرنگاران درباره تبادل زندانی بین تهران و واشنگتن و نحوه انتقال پول‌های بلوکه شده ایران از کره جنوبی به قطر که تحت نظارت با هدف مصارف انسان‌دوستانه انجام گرفته توضیح دادند.
این دو مقام که نخواستند هویت‌شان رسانه‌ای شود، گفتند که در ازای آزادی از زندان پنج شهروند [آمریکایی ایرانی‌تبار] شامل سیامک نمازی، عماد شرقی، مراد طاهباز و دو شهروند دیگری که به خاطر مسائل خانوادگی نمی‌خواهند نام‌شان رسانه‌ای شود به همراه دو تن از اعضای خانواده نمازی و طاهباز که ممنوع الخروج شده بودند، پنج فرد به ایران تحویل داده می‌شوند.
این دو مقام نام این ایرانی‌ها را ذکر نکردند، اما گفتند اینها افرادی هستند که به جرایم «غیرخشونت‌آمیز» متهم یا محکوم شده‌اند. به گفته این دو مقام، دو نفر از این پنج نفر در زندان به سر می‌برند و کمتر از ۱۰۰ روز دیگر یکی از آنها دوران محکومیتش به پایان می‌رسد، سه نفر در انتظار محاکمه هستند و هنوز محکوم نشده‌اند که بنا بر پیش‌بینی این دو مقام «دو نفر از ایرانی‌هایی که وضعیت قانونی در آمریکا ندارند، دوباره از طریق دوحه قطر به ایران بازمی‌گردند.»
این دو مقام ارشد در بخش دیگری از این کنفرانس خبری تلفنی در مورد انتقال پول ایران از کره جنوبی به قطر نیز گفتند: «ما همچنین ۶ میلیارد دلار از وجوه ایران را که پیش از این در کره جنوبی نگهداری می‌شد، به حسابی محدود شده‌ای در قطر منتقل می‌کنیم، جایی که برای تراکنش‌های بسیار محدود شده بشردوستانه، یعنی غذا، دارو، تجهیزات پزشکی و محصولات کشاورزی در دسترس ایران قرار گیرد.»
این دو مقام در ادامه این کنفرانس در مورد انتقادات وارده به اینکه چرا همزمان با تبادل زندانی بخشی از پول‌های بلوکه شده ایران آزاد می‌شوند، گفتند: «اولاً، این پول‌ها دلارهای مالیات دهندگان آمریکایی نیستند، این [انتقال پول] هیچ نوع پرداختی از سوی آمریکا نیست و هیچ وجهی به شرکت‌ها یا نهادهای ایرانی پرداخت نمی‌شود. این پول‌ها در دولت پیشین آمریکا هم به طور قانونی برای تجارت در موارد تحریم نشده در دسترس ایران قرار داشته است. این پول‌ها وجوه ایرانی هستند، پرداخت‌هایی که کره جنوبی به ایران بابت خرید نفت سال‌ها پیش، انجام داده بود. [اتفاقی که حالا افتاده این است که این پول‌ها] از یک حساب محدود شده در کره [جنوبی] به حساب محدود شده دیگری در قطر منتقل شده است.»
این دو مقام دولت آمریکا تاکید کردند که «این وجوه فقط برای تراکنش کالاهای بشردوستانه از طریق فروشندگان ثالث غیر ایرانی در دسترس خواهند بود.» این دو مقام در مورد نحوه نظارت بر تراکنش‌ها نیز گفتند: «ما این کار را از طریق ایجاد کانال بشردوستانه در قطر اجرا می‌کنیم و وزارت خزانه داری اطلاعات بیشتری از جمله شرح استانداردهای نظارت و بررسی دقیق خود را ارائه خواهد کرد. این کانال به صراحت برای محافظت در برابر پولشویی، سوء استفاده از تحریم‌های آمریکا طراحی شده است.» در ادامه تاکید شد که «هیچ وقت پولی به ایران نمی‌رود.»
دو مقام حاضر در کنفرانس خبری تلفنی ادامه دادند: «اگر ایران تلاش کند وجوه را منحرف کند یا از آنها برای هر چیزی غیر از اهداف محدود بشردوستانه مجاز استفاده کند، ما برای قفل کردن وجوه اقدام خواهیم کرد. بنابراین این کانال بشردوستانه با قانون و سیاست دیرینه دولت‌های ایالات متحده در طول تاریخ مطابقت دارد که تحریم‌های ایالات متحده مانع از معاملات محدود بشردوستانه برای مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی نمی‌شوند.»
این دو مقام در ادامه این جلسه با اشاره به اینکه در چارچوب قانون باب لوینسون که نام مامور پلیس فدرال پیشین آمریکا را بر خود دارد، محمود احمدی‌نژاد بابت دروغ‌هایی که در مورد وضعیت لوینسون گفته و همچنین وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی، تحریم خواهند شد. آنها تاکید کردند که آمریکا به پاسخگو دانستن مقامات ایران ادامه می‌دهد.
این دو مقام هشدار شدیدی هم برای شهروندان آمریکایی که شامل آمریکاییان ایرانی تبار می‌شد داشتند، و آن اینکه به ایران سفر نکنند: «جمهوری اسلامی تابعیت دوگانه را به رسمیت نمی‌شناسد. سفر به ایران نباید انجام شود.»
این دو مقام ارشد دولتی با تاکید بر اینکه تفاهم تبادل زندانی بین دولت جو بایدن و جمهوری اسلامی که همزمان با انتقال وجوه بلوکه شده ایران از کره جنوبی به قطر انجام می‌شود، «به هیچ وجه رابطه ما با ایران را تغییر نداده است» گفتند: «[جمهوری اسلامی] ایران دشمن و حامی تروریسم است. تا جایی که امکان داشته باشد آنها را پاسخگو خواهیم کرد. روز جمعه، درست ۴۸ ساعت پیش، رئیس جمهور در سالگرد مهسا امینی بیانیه‌ای صادر کرد و ما نزدیک به ۳۰ تحریم جدید از جمله علیه [شبکه تلویزیونی] پرس‌تی‌وی و افراد و نهادهایی که در سرکوب مردم ایران نقش دارند، منتشر کردیم.»
این دو مقام در ادامه به برخی از اقدامات اخیر آمریکا در منطقه اشاره کردند و گفتند: «ما حضور نظامی خود را در منطقه افزایش دادیم، ما به حملات [جمهوری اسلامی] ایران علیه نیروهای خود توسط گروه‌های شبه نظامی تحت حمایتش، از جمله با انجام حملات هدفمند قاطعانه پاسخ داده‌ایم، ما از ارسال سلاح به یمن جلوگیری کردیم و با دیپلماسی تحت رهبری ایالات متحده، دوره ۱۸ ماهه آرامش در یمن را تضمین کردیم که آرام‌ترین دوره از زمان آغاز جنگ تقریباً در یک دهه پیش است.»
این دو مقام دولت آمریکا در ادامه با تاکید بر اینکه «ما همچنین با متحدان خود در مورد سیاست [مرتبط با] ایران متحد هستیم» گفتند: «ما ایران را از کمیسیون مقام زن سازمان ملل حذف کردیم و هفته گذشته ۶۲ کشور دیگر به ما پیوستند و عدم همکاری [جمهوری اسلامی] ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی را در وین اعلام کردند.» آنها با اشاره دوباره بر اینکه «ایالات متحده هرگز اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد» به بهره‌گیری از «دیپلماسی یا ابزارهای دیگر» برای انجام هدف تاکید کردند.
این دو مقام دولت آمریکا تاکید کردند که «ما روزانه بر روی سیاستی برای خاورمیانه تمرکز داریم که بازدارندگی را با دیپلماسی ترکیب می‌کند تا خطر تجاوز را کاهش دهد یا از طریق دیپلماسی در هر کجا که ممکن است تنش زدایی کند و در ایجاد یک منطقه خاورمیانه با ثبات‌تر، یکپارچه‌تر و مرفه‌تر کمک کند.»